Στο διατηρητέο κτήριο του πρώην Ιταλικού Προξενείου Θεσσαλονίκης, γνωστό ως οικία Σαλέμ, στην οδό Βασ. Όλγας γεννήθηκε ένας από του κορυφαίους μαθηματικούς του 20ού αιώνα, ο Ραφαέλ Σαλέμ. Τα τελευταία χρόνια το σπίτι εγκαταλείφθηκε, ο αρχιτεκτονικός διάκοσμος λεηλατείται καθημερινά και το 2013 έγινε ιδανικό διαφημιστικό πόστερ αμερικανικής τηλεοπτικής σειράς.
Οι Θεσσαλονικείς που περνάνε μπροστά από την παλιά άσπρη βίλα στην οδό Βασιλίσσης Όλγας 20 λίγα γνωρίζουν για την βίλα αυτή, μέρος της εκλεκτικής «Οδού των Εξοχών» που αποτελούσε το πολυεθνικό προάστιο των προυχόντων της πόλης έξω από τα τείχη, σήμερα στο κέντρο του Δήμου της Θεσσαλονίκης.
Η έπαυλη χτίστηκε για τον ευκατάστατο εβραίο έμπορο Jeborga (Τζεμπόργκα) από τον σημαντικότερο αρχιτέκτονα της ορθόδοξης κοινότητας της πόλης, τον Ξενοφών Παιονίδη, το 1878. Το 1887 όμως αγοράζεται από τον πιο γνωστό δικηγόρο της πόλης και εξέχον μέλος της Εβραϊκής Κοινότητας, Εμμανουέλ Σαλέμ και για περίπου 30 χρόνια μένει στην κυριότητα της οικογένειας δίνοντας ένα από τα δύο ονόματα με τα οποία είναι γνωστό το οίκημα: «Οικία Σαλέμ». Η έπαυλη χαρακτηρίζεται από την περίτεχνη πρόσοψη και τα πλούσια υλικά, ενώ θεωρείται χαρακτηριστικό παράδειγμα του νεομπαρόκ εκλεκτικισμού που κυριαρχεί τότε στην πόλη, (ιδιαίτερα τα μπαρόκ αετώματα της).
Η διώροφη οικία Σαλέμ (Βασ. Όλγας 20) είναι γνωστότερη ως κτήριο του πρώην Ιταλικού Προξενείου, γιατί στέγασε επί δεκαετίες στον 20ό αιώνα την ξένη διπλωματική αποστολή στη Θεσσαλονίκη. Το παραθαλάσσιο τότε αρχοντικό της «Λεωφόρου των Εξοχών», στην περιοχή Φαλήρου, χτίστηκε το 1907 από τον Εβραίο δικηγόρο Μανουέλ Σαλέμ του Ραφαέλ (ο πατέρας του ήταν ραβίνος), σε σχέδια του Έλληνα αρχιτέκτονα Ξενοφώντα Παιονίδη.
Ποιοι ήταν οι Σαλέμ;
Η οικογένεια Σαλέμ ανήκει στο μεγάλο κύμα των εβραίων εξόριστων από την Ισπανία και τις καθολικές χώρες που κατά δεκάδες χιλιάδες συρρέουν στην Θεσσαλονίκη. Το όνομα προέρχεται από το «σαλέμ» (Salem) που σημαίνει «ακέραιος». Για πρώτη φορά εμφανίζεται ως επιφανής οικογένεια με τον Αβραάμ Σαλέμ ο οποίος μαθαίνουμε οτι υπήρξε εξαίρετος γιατρός περίπου το 1550 – ο Ι.Νεχαμά αφήνει να εννοηθεί οτι ανήκει στο κύμα των γιατρών που είχαν μορφωθεί στο Πανεπιστήμιο της Κοϊμπρα αλλά δεν ξέρουμε που βασίζεται. Άλλα μέλη της οικογενείας επικεντρώνονται στο εμπόριο και διακρίνονται για την φιλανθρωπία τους όπως ο μέγας ευεργέτης Αβραάμ Σαλέμ, ενώ άλλα διαπρέπουν ως ραβίνοι όπως ο Αρχιραβίνος του Άμστερνταμ Σαλομόν Σαλέμ, ιδρυτές σχολείων Χαίμ Σαλέμ και δικηγόροι. Μεταξύ αυτών ο Εμμανουέλ Σαλέμ, πρώτος γραμματέας του Δικηγορικού Συλλόγου Θεσσαλονίκης και κορυφαίος νομικός της ιστορίας της πόλης.
Το κτήριο με υπερυψωμένο κλιμακοστάσιο, είναι δείγμα «στυλιστικού πλουραλισμού» που αφομοιώνει αρχιτεκτονικά στοιχεία από τον κλασικισμό, την Αναγέννηση και το μπαρόκ. Το 1915 στέγασε το προξενείο της Αυστροουγγαρίας και στη συνέχεια, στα χρόνια της κατοχής της πόλης από τα γαλοβρετανικά στρατεύματα της Αντάντ, το στρατηγείο των Σέρβων. Το κτήριο πουλήθηκε το 1924 στο ιταλικό κράτος και υπήρξε έως το 1978 εμβληματική στέγη του Ιταλικού Προξενείου Θεσσαλονίκης.
Μετά τους σεισμούς του 1978, λόγω των σοβαρών ζημιών, εγκαταλείφθηκε στη φθορά του χρόνου, αν και είχε χαρακτηριστεί το 1980 διατηρητέο μνημείο. Οι ενέργειες από ελληνικής πλευράς προς τον ιδιοκτήτη-ιταλικό κράτος, να ληφθούν μέτρα ασφάλειας του κτηρίου και να αποκατασταθεί το μνημείο στην αρχική μορφή του, δεν τελεσφόρησαν. Την πρώτη δεκαετία του 20ού αιώνα το εγκαταλειμμένο κτήριο άρχισε να καταστρέφεται από επιτήδειους που αποσπούσαν περίτεχνες σιδεριές και κομμάτια του εξαιρετικού αρχιτεκτονικού διάκοσμου. Η καταστροφική μανία και εγκατάλειψη του διατηρητέου έφτασε σε τέτοια αλγεινή κατάσταση που το 2013 η φωτογραφία του κόσμησε διαφημιστικό πόστερ της αμερικανικής τηλεοπτικής σειράς τρόμου «Coven».. Στην επιτυχημένη σειρά πρωταγωνιστεί η ηθοποιός Τζέσικα Λανγκ και υποτίθεται ότι το σπίτι του τρόμου (της αφίσας) βρίσκεται στη Νέα Ορλεάνη.
Διάσημοι ιδιοκτήτες
Ο ιδιοκτήτης του κτηρίου Μανουέλ Σαλέμ, που γεννήθηκε στη Θεσσαλονίκη το 1859, υπήρξε ιδρυτικό μέλος του Δικηγορικού Συλλόγου Θεσσαλονίκης, διαχειρίστηκε ως διαπρεπής νομομαθής σημαντικές υποθέσεις της εποχής στην πόλη του, την Κωνσταντινούπολη και τη Γαλλία, συμμετείχε στις διαπραγματεύσεις της Συνθήκης της Λωζάννης το 1923 και έζησε τα τελευταία χρόνια της ζωής του στο Παρίσι.
Διάσημο μέλος της οικογένειας Σαλέμ είναι ο γιος του Ραφαέλ, που γεννήθηκε το 1898, έζησε τα παιδικά του χρόνια σ΄αυτό το σπίτι και σήμερα θεωρείται ένας από τους κορυφαίους μαθηματικούς του 20ού αιώνα. Ο Ραφαέλ Σαλέμ ξεκίνησε τις γυμνασιακές του σπουδές στο ιταλικό γυμνάσιο στη Θεσσαλονίκη και τις ολοκλήρωσε στο Lycée Condorcet στο Παρίσι όπου είχε εγκατασταθεί με την οικογένειά του από το 1914. Ο Ραφαέλ σπούδασε αρχικά στη Γαλλία νομικά και στη συνέχεια μαθηματικά στις Ηνωμένες Πολιτείες Αμερικής. Διέπρεψε ως ερευνητής και καθηγητής στο Ινστιτούτο Τεχνολογίας Μασαχουσέτης και στο Χάρβαρντ, και από το 1955 σε πανεπιστήμια της Γαλλίας. Μια μαθηματική ανακάλυψή του πήρε το όνομα «Αριθμοί Σαλέμ», ενώ δίνεται και διεθνές «βραβείο Σαλέμ» σε μαθηματικούς που ασχολούνται με τη Μιγαδική και Αρμονική Ανάλυση. Τα τελευταία χρόνια της καριέρας του έζησε στο Παρίσι όπου και πέθανε το 1963. Ο Ραφαέλ Σαλέμ, που αναγνωρίζεται ως κορυφαίο μέλος της παγκόσμιας μαθηματικής κοινότητας, είναι ο σημαντικότερος μαθηματικός επιστήμονας της Θεσσαλονίκης.
Με αφορμή τη συμπλήρωση των 50 χρόνων από τον θάνατο του διαπρεπούς Ελληνοεβραίου μαθηματικού, τον Φεβρουάριο του 2014 διοργανώθηκε επιστημονική τιμητική εκδήλωση στο Ιταλικό Μορφωτικό Ινστιτούτο Θεσσαλονίκης, όπου οι πανεπιστημιακοί Λένα Σαλέμ και Νίκος Καστάνης τόνισαν το παγκόσμιο επιστημονικό κύρος του και τη σημαντική συμβολή του Ραφαέλ Σαλέμ στην επιστήμη των μαθηματικών.
Σήμερα, Θεσσαλονικός επιχειρηματίας προσέφερε πολύ περισσότερα από 2 εκατ. ευρώ, για να αποκτήσει την Οικία Σαλέμ από το ιταλικό δημόσιο, ενώ σύμφωνα με πληροφορίες, κατατέθηκαν και άλλες δύο προσφορές, όλες άνω των 1,5 εκατ. ευρώ που ήταν το ελάχιστο τίμημα. Σύμφωνα με πληροφορίες του GrTimes.gr, εκδηλώθηκε ενδιαφέρον από τρεις υποψήφιους αγοραστές, με την υψηλότερη προσφορά να καταθέτει επιχειρηματίας της Θεσσαλονίκης με μακρά δραστηριότητα στον τεχνικό – κατασκευαστικό κλάδο. Πληροφορίες θέλουν τον υποψήφιο αγοραστή, να μετατρέπει το διατηρητέο κτήριο σε πολυτελές ξενοδοχείο.
Δείτε ένα βίντεο με την ιστορία της βίλας Όλγας:
Πηγή: thessgiatro.gr
