«Η Σύρος, από τη θάλασσα, είναι σα μια εξαίσια ακουαρέλα. Δυο ψηλοί κωνικοί λόφοι, σκεπασμένοι από τη ρίζα τους ως την κορφή τους με άσπρα, ρόδινα και γαλάζια σπίτια, καθρεφτίζονται πάνω στα γαλήνια νερά.
Οι δυο αυτοί λόφοι είναι δυο κόσμοι.
Ο ένας είναι η νέα πόλη, η Ερμούπολις, που φάνηκε μια εποχή να δικαιολογεί την ονομασία της, γιατί είχε γίνει ένα μεγάλο εμπορικό και ναυτικό κέντρο. Έχει φαρδιούς και ίσιους δρόμους, μεγάλα συμμετρικά σπίτια και μια μεγάλη πλακοστρωμένη πλατεία, όπου τ’ απογέματα μαζεύεται η καλή κοινωνία της Σύρου για ν’ ακούει τη φιλαρμονική να παίζει παλιές όπερες και για ν’ αλληλοκοιτάζεται…
Στη νέα αυτή πόλη κατοικούν οι ορθόδοξοι.
Στον άλλο λόφο -αριστερά σ’ όποιον μπαίνει στο λιμάνι- είναι η παλιά πόλη. Τη στεφανώνει μια πανάρχαια καθολική μητρόπολη, που χρονολογείται, όπως λένε, από τον καιρό του Λουδοβίκου του ΙΒ΄. Τα χρόνια που την επισκέφθηκε ο ταξιδιώτης Τουρνεφώρ, ήταν «η πιο καθολική πολιτεία όλου του Αρχιπελάγους». Είναι και σήμερα, αλλ’ αυτό δε σημαίνει πια μεγάλα πράματα».
Αυτά γράφει ο Κώστας Ουράνης, «Στην παλιά καθολική Σύρο», από το βιβλίο Ταξίδια στην Ελλάδα, του 1998.
Χωμένο ανάμεσα στο παλιό και το νέο, στο τώρα και το για πάντα, κάπου σε ένα λευκόφωτο σοκάκι της Ερμούπολης, στο δρόμο για το Ηρώων -πρέπει να ψάξεις για να το βρεις-, σε μια λαϊκή γειτονιά με ώχρα, ροζ και φιστικί αποχρώσεις στα σπίτια που είναι χαμηλά και ο χρόνος μοιάζει αιώνιος, ο χώρος της Σοφίας Κοκτσίδου, ξεχωρίζει από τη στιλπνή απλότητά του, από την λυτρωτική φυσικότητα. Φέρει την ταμπέλα Kind of Soφia και έχει για σήμα μια κότα. «Το σήμα μου προϋπήρχε της κεραμικής, αλλά ταιριάζει απόλυτα. Η κότα με το αυγό προέκυψε από ένα παιδικό στένσιλ που είχα πάρει δώρο για τον ανιψιό μου. Το δημιούργημα της κότας, το αυγό, είναι πολύτιμο γιατί περιέχει ζωή και είναι επίσης εύθραυστο οπότε χρειάζεται φροντίδα και αγάπη. Kind of Soφia / please cherish» θα πει η Σοφία βάζοντάς μας στο τριπ του μυαλού της.
Τρυφερή και γεμάτη ιδέες, έχει την ικανότητα να παρατηρεί τις φιγούρες των πραγμάτων, να μελετά τα σχήματα των εννοιών, να μετράει τις αναλογίες χωρίς πήχη, διαβάζοντας τη φυσική κλίμακα. Και κατόπιν να μεταφέρει όσα είδε και όσα διαπίστωσε στις δημιουργίες της.
-Πώς βρέθηκες στη Σύρο;
«Πάντα ονειρευόμουν να ζήσω εκτός πόλης, ιδανικά κοντά στη θάλασσα. Η Σύρος είναι ο τόπος καταγωγής του Βαγγέλη όπου είχε επιστρέψει και ζούσε τα τελευταία χρόνια, οπότε ήρθα και εγώ».
Ο Βαγγέλης Τζαννής, ο σύντροφος της Σοφίας, άφησε κι αυτός την Αθήνα και την γραφιστική σε διάφορα έντυπα της ακμής του περιοδικού τύπου για να ζήσει στη φύση, να ρεμβάζει, να βιντεοσκοπεί, να σκέφτεται την επόμενη κίνηση με λιγότερο άγχος και περισσότερο θάρρος -κάτι που η ζωή εκτός της μεγάλης πόλης σου χαρίζει απλόχερα.
«Ποια είναι η ιστορία σου; Από που έρχεσαι και που πηγαίνεις;» ρωτάω τη Σοφία αν και την απάντηση την ξέρω καλά. Η βαθιά φιλία μας ξεκίνησε κάποτε, σε ένα παγκάκι του Άνω Καλαμακίου, έξω από ένα φροντιστήριο αγγλικών για να γίνει καθημερινή επαφή, καλοκαιρινές διακοπές στα νησιά των Μικρών Κυκλάδων, αξημέρωτα πάρτι στο +Soda, σαββατιάτικα μπάνια στο Σούνιο, κυριακάτικα τσιμπούσια στα σπίτια, αράγματα στις βεράντες των νοτίων προαστίων και πολλές ώρες τηλεφωνικής επικοινωνίας, πολλά χρόνια πριν τα ιμότικ συνοψίσουν τα νοήματα σε χαριτωμένες μεν, πανομοιότυπες δε φατσούλες.
«Η αλήθεια είναι πως πηγαινοέρχομαι. Σπούδασα interior design αλλά απασχολήθηκα για πολλά χρόνια στο χώρο της μόδας. Τώρα ασχολούμαι κυρίως με την κεραμική. Αυτό το διάστημα δουλεύω μια σειρά κεραμικών κοσμημάτων και παράλληλα ετοιμάζω κομμάτια για μια ομαδική έκθεση που θα γίνει τον Αύγουστο στη Άνω Σύρο. Πηγαίνω ψάχνοντας» θα μου πει η Σοφία, χωρίς πολλά στολίδια στην περιγραφή της. Όπως δουλεύει και με τον πηλό, έτσι εκφράζεται. Ζεστά, άμεσα, με σαφήνεια. Η έξοχη αισθητική της δεν της επιτρέπει κάτι άλλο.
«Ένα καλοκαίρι βρέθηκα στα Αντικύθηρα συμμετέχοντας εθελοντικά σε μια αρχαιολογική ανασκαφή».
«Έλα ντε» θα αναρωτηθεί. «Πώς ξεκίνησε η σχέση μου με την κεραμική τέχνη; Πάντα μου άρεσε να φτιάχνω πράγματα με τα χέρια μου και έχω παρακολουθήσει πολύ ενδιαφέροντα μαθήματα και σεμινάρια. Ένα καλοκαίρι βρέθηκα στα Αντικύθηρα συμμετέχοντας εθελοντικά σε μια αρχαιολογική ανασκαφή. Τα απογεύματα συγκεντρώναμε τα ευρήματα της ημέρας, κυρίως κεραμικά θραύσματα και κάναμε καταγραφή και ταυτοποίηση πιθανών σχημάτων. Αυτό ήταν. Μου αποκαλύφθηκε ένας ολόκληρος κόσμος ανεξάντλητος και μαγικός. Έτσι εκείνη τη χρονιά ξεκίνησα συστηματικά μαθήματα κεραμικής. Ακόμη δεν χάνω την ευκαιρία να μάθω νέες τεχνικές ή να παρακολουθήσω μαθήματα από κεραμίστες που θαυμάζω τη δουλειά τους».
Σε ένα ντουλάπι της κουζίνας μου κρέμεται ένα λευκό κορδόνι με μια πήλινη κοτούλα στην άκρη του. Είναι το αναμνηστικό από τον γάμο της Σοφίας με τον Βαγγέλη, το οποίο φτιάχτηκε με πηλό από την Σύρο. Η αινιγματική κότα, πάλι εκεί. Προηγείται ή έπεται; Ο μαγικός κύκλος της ζωής και το ύψιστο αναπάντητο αρώτημα.
-Είδα ότι εκτός από την χαρακτηριστική σου κοτούλα κάνεις και κατσικάκια τελευταία. Για πες μου για αυτά.
«Τα πλάσματα. Τα λέω πλάσματα γιατί δεν είναι ακριβείς αναπαραστάσεις μορφών ζώων αλλά περισσότερο "ιδέες". Κάποια στιγμή κατά την διάρκεια κάποιων μαθημάτων, σαν άσκηση, κλήθηκα να δημιουργήσω αντικείμενα εμπνευσμένα από αρχαία ειδώλια. Από εκεί προέκυψαν αυτά τα ζωόμορφα πλάσματα. Μου βγαίνει να τα κάνω λεπτεπίλεπτα ειδικά στα άκρα οπότε γίνονται ακόμα πιο εύθραυστα, συχνά σπάνε οι ουρές, τα πόδια τα αυτάκια τους. Για να τα προστατέψω τα βάζω πλέον σε ένα πλαίσιο, το οποίο μπορεί είτε να στέκεται είτε να κρεμιέται σαν κάδρο. Γενικά το ζωικό βασίλειο έχει συχνή παρουσία στη δουλειά μου. Η κοτούλα είναι το σήμα μου οπότε δεν πιάνεται αλλά κάνω επίσης γάτες και πουλιά που χαράζω επάνω σε αντικείμενα».
«Τα πλάσματα με τα σπασμένα άκρα είναι επίσης πολυαγαπημένα, υπάρχει μια επιφάνεια όπου τα κολλάω για να είναι όλα παρέα».
-Ποιο είναι το πιο αγαπημένο από όλα τα δημιουργήματά σου;
«Με ενδιαφέρει να δημιουργώ ιδεολογικούς μικρόκοσμους. Αγαπάω την ομορφιά της ατέλειας και αντικείμενα που αποκαλύπτουν κάτι για εμένα. Έτσι έχω συνθέσει μια συλλογή με κομμάτια από το ξεκίνημα μου και συνεχίζω να προσθέτω. Τα πλάσματα με τα σπασμένα άκρα είναι επίσης πολυαγαπημένα, υπάρχει μια επιφάνεια όπου τα κολλάω για να είναι όλα παρέα».
-Πώς είναι η ζωή στη Σύρο; Τι απολαμβάνεις περισσότερο και τι σου λείπει από τη Αθήνα;
«Ήρεμη, γεμάτη εικόνες, μυρωδιές και ήχους από τη φύση. Απολαμβάνω απίθανα περπατήματα όπου μαζεύω πετρώματα, χώματα και διάφορα που μπορεί να χρησιμοποιήσω στα έργα μου. Έχουμε ένα χωράφι που καλλιεργούμε λαχανικά και μαζεύουμε λεμόνια, πορτοκάλια και διαφορά χόρτα. Φέτος βρήκαμε και μανιτάρια. Ζούμε σε ένα χωριό πέντε χιλιόμετρα από την Ερμούπολη με τη Ζουζούνα τη γάτα και την Τζάκυ την κότα που βρήκαμε λιλιπούτειο κοτοπουλάκι και μεγαλώσαμε με πολύ φροντίδα. Η Τζάκυ τώρα κλωσάει και περιμένουμε να εκκολαφθούν τα αυγά. Από την Αθήνα μου λείπουν λίγα, κυρίως κάποιοι άνθρωποι, η ευκολία πρόσβασης στα πάντα, η δυνατότητα να παρακολουθήσω από σεμινάρια μέχρι εκθέσεις, θέατρο, κινηματογράφο κ.λπ. Ευτυχώς στο νησί έχω συναντήσει ενδιαφέροντες ανθρώπους και υπάρχει αξιόλογη πολιτιστική δραστηριότητα».
-Το γεγονός ότι και ο Βαγγέλης είναι επίσης καλλιτέχνης βοηθάει στο να περάσεις περισσότερες ώρες στο εργαστήρι σου;
«Είναι όμορφο να έχεις την δυνατότητα να αφοσιωθείς σε αυτό που αγαπάς ξέροντας ότι και ο σύντροφος σου κάνει κάτι αντίστοιχο. Ο Βαγγέλης ασχολείται κυρίως με το βίντεο αλλά άμα τον στριμώξω και με την φωτογραφία, οπότε μερικές φορές αλληλοβοηθιόμαστε».
-Ποιο κομμάτι της διαδικασίας, από το χώμα μέχρι το τελικό αντικείμενο, απολαμβάνεις περισσότερο;
«Κοινότοπο αλλά την ίδια τη διαδικασία, είναι μαγεία. Να δουλεύω ελεύθερα, να έχω μόλις μια αμυδρή ιδέα για το πως θα εξελιχθεί αυτό που κάνω, ξεκινώντας από το τίποτα. Να προσχεδιάζω κάτι και να το υλοποιώ. Τα πειράματα που αποτυγχάνουν αλλά οδηγούν κάπου αλλού. Τη μνήμη του πηλού και τα σημάδια που μένουν. Αυτό που συμβαίνει μερικές φορές, να ακολουθήσω ένα εσωτερικό ίχνος και να το πλάσω με πηλό επιδιώκοντας να το αποτυπώσω. Την αίσθηση του πηλού στα χέρια που με συγκινεί και μου ταιριάζει σαν τρόπος έκφρασης».
Φαντάζομαι τη Σοφία, την αγαπημένη μου Σοφία, με τη Ζουζούνα τη γάτα και την Τζάκυ την κότα να πλάθει με τα χέρια της τα σχήματα που γεννάει στο μυαλό της. Στη Σύρο της Μεγάλης Χίμαιρας, των λουκουμιών, των εγκωμιαστικών άρθρων των διεθνών μέσων σαν τον «απόλυτο προορισμό», των αριστοκρατικών σπιτιών και των εγκαταλελειμμένων, μεγαλοπρεπών, ασύλλυπτης ομορφιάς κτιρίων των Νεωρίων, στη Σύρο την κοσμοπολίτισσα των δύο κωνικών λόφων του Κώστα Ουράνη. Και νιώθω ότι η ευτυχία μπορεί ενδεχομένως να οριστεί με μια εικόνα, κάποια στιγμή, για λίγο, φευγαλέα.
*Σημαντική πληροφορία για την ιστορία: Όσο γραφόταν αυτό το κείμενο η Τζάκυ, η κότα, έφερε στον κόσμο τον Ζήση, το μικρό κοτόπουλό της.
Δείτε ένα πανέμορφο βίντεο της Σοφίας να μετατρέπει το χώμα σε αντικείμενα:
facebook Kind of Soφia
instagram Kind of Soφia
*Οι φωτογραφίες και το βίντεο είναι του Βαγγέλη Τζαννή
