Από την πρώτη κι όλας στιγμή που ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας χαρακτήρισε και επίσημα τον κορονοϊό (COVID-19) ως πανδημία, οι επιστήμονες έχουν στρέψει το βλέμμα και το ενδιαφέρον τους σε παλαιότερες, πολύ πιο θανατηφόρες, επιδημίες, όπως αυτή της ισπανικής γρίπης, προκειμένου να διδαχθούν από πιθανά λάθη του παρελθόντος.
Η ισπανική γρίπη έκανε για πρώτη φορά την εμφάνιση της το 1918 και μόλυνε περίπου του 27% του παγκόσμιου πληθυσμού, σκοτώνοντας τελικά 50 με 100 εκατομμύρια ανθρώπους (το νούμερο είναι πολύ ασαφές, επειδή ήταν πραγματικά αδύνατο να υπάρξει ακριβής καταγραφή κρουσμάτων και θανάτων στην δεκαετία του '10). Γνωστή και ως «πανδημία της γρίπης του 1918» ο συγκεκριμένος ιός εξελίχθηκε στη σημερινή μορφή του ιού H1NI, ο οποίος έχει σαρώσει τον πλανήτη την τελευταία δεκαετία, σε μία σαφώς πιο ελεγχόμενη από ιατρική απόψεως εκδοχή. Τι είναι, λοιπόν, αυτό που μπορεί να αποκομήσει η παγκόσμια επιστημονική κοινότητα αλλά και οι εμείς, οι απλοί πολίτες, από αυτό το σκοτεινό ιστορικό, ώστε να αντιμετωπίσουμε πιο αποτελεσματικά την τωρινή πανδημία του κορονοϊού και να αναμετρηθούμε με τον νέο ιό που τρέμει η ανθρωπότητα με περισσότερη ψυχραιμία και σθένος;
Περίπου όπως συνέβη και σήμερα, το 1918, οι περισσότερες κυβερνήσεις υποτίμησαν την σοβαρότητα του ιού της γρίπης. Τότε, χώρες όπως η Γερμανία, οι Ηνωμένες Πολιτείας, η Γαλλία και η Μεγάλη Βρετανία δεν ήθελαν να αναστατώσουν την κοινή γνώμη που βρισκόταν ακόμα βαθιά βουτηγμένη στη δίνη του Πρώτου Παγκοσμίου Πολέμου. Παράλληλα, η «ουδέτερη» Ισπανία μπόρεσε να μιλήσει ελεύθερα για τη σοβαρότητα της κατάστασης και να κρούσει πρώτη τον κώδωνα του κινδύνου σχετικά με την επιδημία. Η παραπάνω συνθήκη έδωσε σε ολόκληρο τον κόσμο την λανθασμένη εντύπωση ότι η Ισπανία ήταν εκείνη που χτυπήθηκε πιο βάναυσα από τον ιό, ονομάζοντας τον «γρίπη της Ισπανίας». Η κατάσταση μπορεί εύκολα να παραλληλιστεί με την σημερινή αργοπορία των Ηνωμένων Πολιτειών να εντοπίσουν πάρα πολλούς ασθενείς που ήταν για μέρες θετικοί στον ιό καθώς –στο πρώτο στάδιο εξάπλωσης της πανδημίας-τα τεστ γινόντουσαν με τρομερές καθυστερήσεις ή δεν γινόντουσαν καν.
Τότε, χώρες όπως η Γερμανία, οι Ηνωμένες Πολιτείας, η Γαλλία και η Μεγάλη Βρετανία δεν ήθελαν να αναστατώσουν την κοινή γνώμη που βρισκόταν ακόμα βαθιά βουτηγμένη στη δίνη του Πρώτου Παγκοσμίου Πολέμου.
Η λογική της υποχρεωτικής καραντίνας που εφαρμόστηκε αναπόφευκτα στην Κίνα και στη συνέχεια στην Ιταλία (αν και οι επιστήμονες θεωρούν πως στη γειτονική μας χώρα το μέτρο θα έπρεπε να έχει ληφθεί νωρίτερα) έχει σαν στόχο την πλήρη απομάκρυνση των πολιτών, σε μία καθοριστική προσπάθεια επιβράδυνσης της εξάπλωσης του ιού. Την ίδια στιγμή, όλο και περισσότερες χώρες προτρέπουν τους πολίτες τους να μείνουν μέσα στα σπίτια (Ισπανία, Ελλάδα, Γαλλία) και τονίζουν την ανάγκη για άψογη προσωπική υγιεινή, ακυρώνοντας παράλληλα όλες τις μεγάλες συγκεντρώσεις και τα μεγάλα events. Αν κάποιος ανατρέξει στο παρελθόν θα καταλάβει τη μεγάλη σημασία του να συμμορφωθούμε όλοι πλήρως με τις παραπάνω οδηγίες, θυσιάζονταν την ρουτίνα της καθημερινότητας μας για το κοινό όφελος. Σε μία ιατρική έρευνα που έγινε το 2007 πάνω στη διάδοση της ισπανικής γρίπης, οι επιστήμονες κατέληξαν ότι ο ιός δεν υπήρξε στην πραγματικότητα πιο θανατηφόρος από άλλους, παλαιότερες ιούς που είχαν στοιχίσει τη ζωή σε πολλούς ανθρώπους, ωστόσο έγινε τόσο επικίνδυνος λόγω των μη διαχειρίσιμων περιβαλλοντολογικών συνθηκών. Αυτές ήταν ο έντονος συνωστισμός σε κεντρικά (ή μη) δημόσια μέρη, τα γεμάτα νοσοκομεία και η κάκιστη προσωπική υγιεινή.
Τα ταξίδια έπαιξαν τον δικό τους ρόλο στην εξάπλωση της τρομερά θανατηφόρας γρίπης του 1918. Με τον Παγκόσμιο Πόλεμο να φτάνει στο τέλος του τεράστιος αριθμός στρατευμάτων επέστρεφε από τα χαρακώματα πίσω στην πατρίδα, μεταφέρνοντας πολύ πιο εύκολα και γρήγορα τον ιό από χώρα σε χώρα. Σήμερα η δυνατότητα των πολιτών να ταξιδεύουν οικονομικά και ελεύθερα σε όποια χώρα του πλανήτη επιθυμούν υπήρξε καθοριστική στην διάδοση του κορονοϊού όπως και στο γεγονός ότι πήρε τόσο σύντομα παγκόσμια διάσταση. Η απόφαση πολλών χωρών να παγώσουν όλα τα ταξίδια και να ακυρώσουν όλες τις πτήσεις υπήρξε μία από τις σημαντικότερες στο λεγόμενο φρενάρισμα της εξάπλωσης, ενώ η περίπτωση του κρουαζιερόπλοιου Diamond Princess απέδειξε πως η συνθήκη πολυκοσμίας σε έναν περιορισμένο χώροι μπορεί να καταλήξει σε απίστευτα γρήγορη ανάπτυξη της πανδημίας.
Κι όσο συμβαίνουν όλα αυτά κορυφαία μουσικά φεστιβάλ όπως το SXSW και το Coachella ανακοίνωσαν ότι ακυρώνονται για το καλοκαίρι του 2020, ενώ και τα πρωτάθλημα του NBA έχουν διακοπεί. Σε αυτό το κλίμα δεν είναι λίγοι εκείνοι που θεωρούν ότι οι εταιρίες διοργάνωσης events και οι παγκόσμιοι οργανισμοί αθλητισμού τηρούν υπερβολική στάση. Κάνοντας μία αναδρομή πίσω στον χρόνο ίσως να βοηθήσει αν θυμηθούμε ότι το 1918 η πόλη της Φιλαδέλφεια, αγνοώντας όλες τις ιατρικές απαγορεύσεις και προειδοποιήσεις, είχε οργανώσει μία μεγάλη παρέλαση συμπαράστασης στους στρατιώτες του πολέμου. Περίπου 200.000 άνθρωποι είχαν πλημμυρίσει τους δρόμους της πόλης για να δείξουν την συμπαράσταση τους. Μόλις 3 ημέρες μετά τα κρούσματα ισπανικής γρίπης στην Φιλαδέλφεια πολλαπλασιάστηκαν με ιλιγγιώδεις ρυθμούς και τα νοσοκομεία γέμισαν ασθενείς σε πάρα πολύ κρίσιμη κατάσταση. Από την άλλη, η μικρή πόλη St. Louis αποφάσισε να τηρήσει στο ακέραιο την καραντίνα, κλείνοντας σχολεία, παιδικές χαρές, βιβλιοθήκες και εκκλησίες. Όλες οι δημόσιες συγκεντρώσεις στις οποίες συμμετείχαν περισσότερα από 20 άτομα απαγορευτήκαν δια νόμου. Τα μέτρα είχαν ως αποτέλεσμα το St. Louis να εμφανίσει την ίδια ακριβώς περίοδο λιγότερους από τους μισούς θανάτους από ότι η Φιλαδέλφεια.
Η περίπτωση του κρουαζιερόπλοιου Diamond Princess απέδειξε πως η συνθήκη πολυκοσμίας σε έναν περιορισμένο χώροι μπορεί να καταλήξει σε απίστευτα γρήγορη ανάπτυξη της πανδημίας
Φυσικά, η ισπανική γρίπη υπήρξε πολύ πιο επικίνδυνη και θανατηφόρα από τον κορονοϊό, στην περίπτωση του οποίο μόλις το 19% των φορέων νοσούν με σοβαρά συμπτώματα. Αυτό όμως που είναι πραγματικά δύσκολο στην περίπτωση του κορονοϊού είναι το να πείσεις νέους ανθρώπους που ενδεχομένως δεν έχουν σχεδόν κανένα σύμπτωμα να αντιμετωπίσουν τον ιό ως πανδημία (ως αυτό δηλαδή που πραγματικά είναι) και όχι ως ένα απλό κρυολόγημα. Ανεξαρτήτου ηλικίας ή συμπτωμάτων που κάποιος αισθάνεται ή δεν αισθάνεται ορισμένες θυσίες είναι απαραίτητες. Αν αυτές οι θυσίες δεν γίνουν άμεσα, τότε σταδιακά ο κορονοϊός θα εξαπλωθεί τόσο πολύ που δεν θα είναι αντιμετωπίσιμος.
Ο επιδημιολόγος Richard Hatchett, επικεφαλής του Coalition for Epidemic Preparedness Innovations στο Λονδίνο είναι ξεκάθαρος: «Απλά παρατηρείστε το παράδειγμα του Χονγκ Κονγκ, της Σιγκαπούρης και της Ταϊβάν που υιοθέτησαν αυστηρά μέτρα καραντίνας από την αρχή. Μετά βάλτε ως αντίβαρο την Ουχάν στην Κίνα, το Ιράν και την Ιταλία. Δεν υπάρχει κανένας απολύτως λόγος να θεωρήσετε ότι ο ιός θα φερθεί διαφορετικά σε εσάς απ ότι στον υπόλοιπο πλανήτη».
Δείτε το βίντεο.
Φωτογραφία: Eθνικό Μουσείο Υγείας και Ιατρικής της Αμερικής
