Πριν χρόνια, όταν στα 18 μου πήγα για πρώτη φορά στα Χανιά, η κρητικοπούλα κολλητή μου μου είχε μάθει τα sos. «Αν ακούσεις ζάρπα μη χαρείς, δεν είναι για καλό» μου είχε πει. «Ζάρπα, ηχητικό ξεφύσημα με το στόμα για αποδοκιμασία. Από το τουρκικό zarta (σφοδρότητα, ορμή)» γράφει το «Λεξικό Δυτικοκρητικού Ιδιώματος» του Αντώνη Ξανθινάκη. Είχα μάθει λοιπόν, να ξέρω πότε με κράζουν, καθώς και το «όφου», το επιφώνημα ανακούφισης, αντίστοιχο του «ουφ». Χρήσιμες λέξεις εάν είσαι μία μικρή, ροζ τουρίστρια.
Σήμερα, που το ροζ έχει γίνει μπορντοροδοκόκκινο, ξέρω περισσότερες λέξεις στην κρητική διάλεκτο, ικανές να με κάνουν να ξεχωρίσω το χιουμοριστικό μήνυμα των The Cretan, των βαμβακερών T-Shirt από τη λεβεντογέννα Κρήτη, με logo έναν Κρητικό με κεφαλομάντηλο. «Η ιδέα των "κρητικών τισέρτ" ήρθε όταν πλέον είχε μεστώσει η άποψη ότι δεν ντρεπόμαστε που μιλάμε περίεργα και διαφορετικά από τους Αθηναίους» λέει ο Οδυσσέας Νάθενας. «Αφού είχαν περάσει πολλά χρόνια με τη φοβία ότι θα μας καταλάβουν. Ας μην ξεχνάμε τις τόσες ταινίες στις οποίες υπήρχε -σχεδόν πάντα- "ο Κρητικός", για να γελάμε έτσι που μιλάει. Έτσι βγήκαν τα πρώτα μπλουζάκια με τα ακαταλαβίστικα αυτά λόγια που γινόταν ακόμα περισσότερο ακαταλαβίστικα με το τρόπο που είχαν γραφεί, με περίεργα γράμματα και σχέδια» συνεχίζει ο εκπρόσωπος της ομάδας από Κρητικούς καλλιτέχνες. «Ο Οδυσσέας και ο Θωμάς Νάθενας, η Γκαμπριέλα Μουσουράκη και άλλοι. Οι περισσότεροι με σπουδές σε σχολές Καλών Τεχνών και γραφιστικής» εξηγεί και συνεχίζει: «Η φιλοσοφία του νέου brand, The Cretan, είναι το καινούργιο κρητικό όνομα. Μπλουζάκια και άλλα προσωπικά είδη που κάνουν τέχνη και μιλάνε κρητικά. Άγνωστες λέξεις και φράσεις για τους “ξενομπάντηδες” συνδυασμένες με εικόνες και μεγάλη δόση αυτοσαρκασμού. Το κρητικό χιούμορ είναι αυθόρμητο και αφοπλιστικά λιτό. Απαραίτητο κομμάτι της καθημερινής ζωής στην Κρήτη αιώνες τώρα. Οι Κρητικοί γελούν μεταξύ τους αλλά και με τους εαυτούς τους, με πλάκες που κάνουν ο ένας στον άλλο, με στιχομυθίες, παρατσούκλια, μαντινάδες και ανέκδοτα. Τώρα παρουσιάζουμε την πρώτη σειρά από μπλουζάκια με θέματα από την Κρήτη και ατάκες στη γλώσσα που μιλιέται στο νησί».
Έτσι έμαθα ότι η φράση "Ήμαθε τσι κουλουμούντρες ο μελίτακας" που γράφουν πολλά από τα The Cretan, στα ελληνικά μεταφράζεται ως “έμαθε να κάνει τούμπες το μυρμήγκι”. Δεν ξέρεις ποτέ που μπορεί να μου φανεί χρήσιμο.
-Ποιο είναι το μήνυμα που θέλετε να περάσετε μέσα από τα The Cretan;
«Ένα σατιρικό μήνυμα όπως διαφαίνεται σε σύγχρονους διαλόγους των ανθρώπων που ακόμη μιλούν την κρητική διάλεκτο. Αυτό θέλουν να αποτυπώσουν και οι φράσεις πάνω στα μπλουζάκια, The Cretan, οι οποίες λειτουργούν χιουμοριστικά ακόμη και για τους “ξένους”, τους μη Κρητικούς, καθώς θα σπαζοκεφαλιάζουν με ακατανόητες λέξεις όπως «σακάζω», «ντελόγο» και «γιάε», με φόντο σκίτσα εμβληματικών στοιχείων της κρητικής παράδοσης».
Δε ρωτάω τη μετάφραση των παραπάνω άγνωστων λέξεων. Προτιμώ να μάθω τη γνώμη του Οδυσσέα για τις μπαλοθιές, τα όπλα και τις πυροβολημένες πινακίδες. «Είδα μία φωτογραφία με ένα όπλο σε μια τσάντα The Cretan. Κάνατε πλάκα ή το εννοούσατε;» ρωτώ. «Τα όπλα, ας μην κρυβόμαστε πίσω από το δάκτυλό μας, είναι χρόνια τώρα στη ζωή των Κρητικών. Κάτι αντίστοιχο συμβαίνει και στ' άλλα μεγάλα νησιά της Μεσογείου. Στη Σικελία, τη Σαρδηνία ή τη Κορσική τα χρησιμοποιούν περισσότερο από τη Κρήτη και για όχι πάντα γι' αγαθούς σκοπούς. Πάντως η χρήση τους στις φωτογραφίσεις των προϊόντων μας έχει χαρακτήρα αυτοσαρκασμού, στα πλαίσια του χιούμορ που χρησιμοποιούμε γενικά σε όλη τη δουλειά μας» απαντά αυτός. Το χιούμορ είναι πολύ πιο κοντά στη λύση ενός προβλήματος, από οποιαδήποτε άλλη στάση, πάντως. Αποδεδειγμένα.
