Όταν οι γυναίκες στο Ιράν σπούδαζαν, φορούσαν μίνι και έπαιζαν τένις

Ο θάνατος της 22χρονης Μαχσά Αμινί μετά τη σύλληψή της από την λεγόμενη αστυνομία ηθικής του Ιράν έχει αφήσει πίσω τουλάχιστον ακόμα 76 νεκρούς και μια μεγάλη οργή.

Γυναίκες καίνε τις μαντίλες τους σε μια προσπάθεια αντίστασης ενάντια στον αυστηρό κώδικα ενδυμασίας της Ισλαμικής Δημοκρατίας και σε αυτούς που τον επιβάλλουν. Ο λαός του Ιράν είναι πλέον στους δρόμους για να διαδηλώσει υπέρ των θεμελιωδών δικαιωμάτων του.

Το διάταγμα μετά την Ισλαμική Επανάσταση του 1979

Ο αγώνας των ιρανικών αρχών ενάντια στην "κακή χιτζάμπ" -όταν δηλαδή φοριέται "λανθασμένα" η μαντίλα ή άλλα υποχρεωτικά ρούχα- ξεκίνησε αμέσως μετά την Ισλαμική Επανάσταση του 1979, κύριος στόχος της οποίας ήταν να κάνει τις γυναίκες να ντύνονται σεμνά.

Παρόλο που πολλές γυναίκες το έκαναν ήδη εκείνη την εποχή, οι μίνι φούστες και τα ακάλυπτα μαλλιά δεν ήταν ασυνήθιστα στους δρόμους της Τεχεράνης πριν από την ανατροπή του φιλοδυτικού σάχη Μοχαμάντ Ρεζά Παχλαβί. Η σύζυγός του Φαράχ, η οποία φορούσε συχνά ρούχα δυτικής αντίληψης, θεωρήθηκε ως παράδειγμα σύγχρονης γυναίκας.

Μέσα σε λίγους μήνες από την ίδρυση της Ισλαμικής Δημοκρατίας, οι νόμοι που προστατεύουν τα δικαιώματα των γυναικών που είχαν θεσπιστεί υπό τον Σάχη άρχισαν να καταργούνται.

"Δεν συνέβη από τη μια μέρα στην άλλη, ήταν μια διαδικασία βήμα προς βήμα. Ακριβώς μετά την επανάσταση υπήρχαν άνδρες και γυναίκες στους δρόμους που πρόσφεραν δωρεάν σε γυναίκες μαντήλες τυλιγμένες σε χαρτί δώρου", είπε η 78χρονη σήμερα Μεχραγκίζ Καρ, δικηγόρος ανθρωπίνων δικαιωμάτων και ακτιβίστρια που βοήθησε να οργανωθεί η πρώτη διαμαρτυρία κατά του χιτζάμπ.

Στις 7 Μαρτίου 1979 ο ηγέτης της επανάστασης, Αγιατολάχ Ρουχολάχ Χομεϊνί, διέταξε ότι η χιτζάμπ θα είναι υποχρεωτικά για όλες τις γυναίκες στους χώρους εργασίας τους και ότι θεωρούσε τις ακάλυπτες γυναίκες "γυμνές".

"Αυτή η ομιλία έγινε δεκτή από πολλούς επαναστάτες ως εντολή να επιβληθεί η χιτζάμπ στα κεφάλια των γυναικών. Πολλοί νόμιζαν ότι αυτό θα συνέβαινε εν μια νυκτί, έτσι οι γυναίκες άρχισαν να αντιστέκονται", πρόσθεσε η Καρ.

Αντέδρασαν αμέσως. Περισσότεροι από 100.000 άνθρωποι, κυρίως γυναίκες, συγκεντρώθηκαν στους δρόμους της Τεχεράνης την επόμενη μέρα -την Παγκόσμια Ημέρα της Γυναίκας- για να διαμαρτυρηθούν.

Μέχρι το 1981 οι γυναίκες και τα κορίτσια ήταν υποχρεωμένες από τον νόμο να φορούν "ισλαμικά" ρούχα. Στην πράξη αυτό σήμαινε να φορούν ένα τσαντόρ -έναν ολόσωμο μανδύα, που συχνά συνοδεύεται από μια μικρότερη μαντήλα από κάτω- ή μια μαντήλα και ένα μαντό (πανωφόρι) που καλύπτει τα χέρια τους.

Το 1983 το κοινοβούλιο αποφάσισε ότι οι γυναίκες που δεν κάλυπταν τα μαλλιά τους δημόσια θα μπορούσαν να τιμωρηθούν με 74 μαστιγώματα. Πιο πρόσφατα, πρόσθεσε την ποινή φυλάκισης έως και 60 ημερών.

Οι Αρχές πάλεψαν να επιβάλουν τους νόμους από τότε, και γυναίκες όλων των ηλικιών εμφανίζονταν συχνά να ξεπερνούν τα όρια δημοσίως φορώντας στενά παλτά μέχρι τους μηρούς και μαντήλες με έντονα χρώματα που σπρώχνονται προς τα πίσω για να αφήσουν ακάλυπτα τα μαλλιά.

Κι όμως πριν το 1979

Οι γυναίκες σπούδαζαν

Ενώ πολλές γυναίκες φοιτούσαν ήδη στην τριτοβάθμια εκπαίδευση κατά την εποχή της επανάστασης, τα επόμενα χρόνια παρατηρήθηκε σημαντική αύξηση του αριθμού των γυναικών που φοιτούσαν στο πανεπιστήμιο.

Αυτό συνέβη εν μέρει επειδή οι αρχές κατάφεραν να πείσουν συντηρητικές οικογένειες που ζούσαν σε αγροτικές περιοχές να επιτρέψουν στις κόρες τους να σπουδάσουν εκτός σπιτιού.

"Προσπάθησαν να εμποδίσουν τις γυναίκες να φοιτήσουν στο πανεπιστήμιο, αλλά υπήρξαν τέτοιες αντιδράσεις που αναγκάστηκαν να τους επιτρέψουν να επιστρέψουν" λέει η βαρόνη Haleh Afshar, καθηγήτρια γυναικείων σπουδών στο Πανεπιστήμιο του York, η οποία μεγάλωσε στο Ιράν τη δεκαετία του 1960.

Οι γυναίκες φορούσαν τζιν και μίνι φούστες

Πριν από την επανάσταση, το χιτζάμπ ήταν ήδη ευρέως διαδεδομένο, αλλά πολλές γυναίκες επέλεγαν επίσης να φορούν ρούχα δυτικού τύπου, όπως στενά τζιν, μίνι φούστες και κοντομάνικες μπλούζες.

Οι γυναίκες πόζαραν σε γυναικεία περιοδικά μόδας

Οι γυναίκες έπαιζαν τένις

Οι γυναίκες φωτογραφίζονταν χαλαρά με τις οικογένειές τους

Οι γυναίκες περπατούσαν απλώς στον δρόμο μια ήρεμη ημέρα