Υπάρχουν φορές που συναντιέσαι με ένα πρόσωπο και θέλεις να το ρωτήσεις για τα πάντα. Ή να μη ρωτήσεις τίποτα. Θέλεις να σου πει μια ιστορία. Λίγες ημέρες πριν την πρεμιέρα του «Κουκλόσπιτου» στο Θέατρο της οδού Κυκλάδων, η Αμαλία Μουτούση μου είπε μια ιστορία. Ή πολλές ιστορίες μέσα σε μία. Για το ρόλο, το θέατρο, τη ζωή, τον Λευτέρη Βογιατζή, τη μητέρα της.
Εμένα κάποτε η μάνα μου, μου είχε πει -πριν πολλά χρόνια- «εσύ πρέπει να παίξεις το Κουκλόσπιτο». Και όταν μου το είχε πει αυτό, θυμήθηκα ό, τι ήξερα από τη Σχολή γιαυτό το έργο. Το έκανα θυμάμαι στη Σχολή. Και της απάντησα «μαμά δε με ενδιαφέρουν αυτά εμένα». Αλλά δεν ήξερα τότε ούτε τι μου έλεγε, ούτε τι εννοώ.
Η αλήθεια είναι ότι στη ζωή μου είχα μεγάλες συνεργασίες. Είμαι γεμάτη συνεργασίες. Αλλά η αυστηρά μοναχική πορεία μου -μέσα σε αυτές τις συνεργασίες-, έγινε μόνο μέσα από τους ρόλους. Από τη σχέση με τα κείμενα, -έτσι προτιμώ να λέω τους ρόλους- γιατί είναι λέξεις. Αυτό που λένε κάποιοι ότι «δε με ενδιαφέρουν οι ρόλοι» έχει μια υπόσταση με την έννοια ότι δε μπορείς να πλησιάσεις ένα ρόλο εντός πλαισίου. Μέσα στο λόγο υπάρχουν η φαντασία και το σώμα μας. Είναι τα πράγματα που κάνουν έναν καλλιτέχνη σαν εμένα, που βρίσκεται μέσα σε διάφορες σκηνοθεσίες, που βρίσκεται μέσα σε διάφορα οράματα και απόψεις, να βρίσκει το κέντρο του, τη σχέση με αυτά τα κείμενα. Ανεξάρτητα με το πώς ανεβάζονται. Πάντα υπάρχει ένα κομμάτι που είναι αποκλειστικά δικό μου, ακόμα και αν ανήκει αυτό που κάνω μέσα στην παράσταση στην οποία βρίσκομαι.
Το δικό μας «φτυάρι» είναι οι λέξεις. Γαντζωνόμαστε από αυτές όπως γαντζώνεται ένας ορειβάτης από τα πασαλάκια του. Τα τελευταία δεκαπέντε χρόνια στο θέατρο, αλλά και στη ζωή, στην εποχή μας, δε θεωρούμε απαραίτητες τις λέξεις. Εγώ εκεί είμαι γραπωμένη. Είναι η κληρονομιά μου από τον Λευτέρη (Βογιατζή) και αυτό έχω βρει στο Γιώργο (Σκεύα) σήμερα. Ο Λευτέρης μπορεί να με τρέλαινε επειδή αν δεν άκουγε σωστά μια λέξη δε μπορούσε να έχει το ψυχικό της νόημα. Σήμερα το καταλαβαίνω. Μόνο αν μπορείς να ακούσεις το ψυχικό νόημα των λέξεων αντιλαμβάνεσαι ότι αυτά τα κείμενα είναι πλούτος, θησαυρός.
Λίγοι ρόλοι είναι αυτοί που σε κάνουν να μπεις κάτω από το δέρμα και να κάτσεις εκεί. Η πρώτη μου Μήδεια. Ήταν για μένα ένα τεράστιο σχολείο, ήταν σαν να έχω παίξει δέκα μεγάλους ρόλους, να έχω κερδίσει δέκα χρόνια δουλειάς.
Δε μπορώ να κάνω αυτή τη δουλειά με ανθρώπους που δε έχουν σχέση με την ελληνική γλώσσα και δε το εννοώ αφηρημένα, το εννοώ συγκεκριμένα. Δηλαδή ο τρόπος που αποδίδεται το κείμενο του Ίψεν έχει να κάνει με τα ελληνικά μας. Όλος ο κόσμος του έργου στροβιλίζεται γύρω από τον λόγο συνέχεια, εμμονικά, μέσα από μια επαναληπτικότητα που βοηθάει το θεατή να καταλάβει την ιστορία. Μια ιστορία που εκτός από το ότι δείχνει την πρώτη χειραφετημένη γυναίκα, τα περιέχει όλα. Άλλα λέμε, άλλα συμβαίνουν, άλλα εννοούνται και άλλα γίνονται. Όπως σε όλους τους μεγάλους δημιουργούς. Στον Σαίξπηρ, στον Τσέχωφ, στον Πίντερ.
Δε θέλω να είμαι βέβαιη πιά για τα πράγματα. Όλη αυτή η βεβαιότητα και ο θόρυβος γύρω μου με έχουν κουράσει. Θέλω να είμαι ευάλωτη, αβέβαιη, εκτεθειμένη για να μπορώ να προχωρήσω, να ερωτεύομαι, να αγωνιώ. Αυτό που κάνω τώρα είναι κάτι που το αγαπώ. Η λέξη «πιστεύω» και «αγαπώ» είχε πολύ καιρό να μου ξανάρθει στο στόμα. Γιατί εγώ είμαι ένα παιδί που έγινα και διαμορφώθηκα μέσα από αυθεντίες και οικογενειακά και καλλιτεχνικά. Από τη σχέση μαθήτριας και αυθεντίας. Αλλά και ισοτιμίας με τον σκηνοθέτη. Γιατί δε μπορείς να κάνεις αυτή τη δουλειά αν δεν χρησιμοποιείς το σκηνοθέτη, αν δεν τον αξιοποιείς, δεν τον εκμεταλλεύεσαι. Αν δε τον γδέρνεις. Υπάρχουν φορές που πρέπει να οδηγείς εσύ αυτόν που σε εμπνέει. Γιαυτό και η δουλειά μας είναι μια πολύ θηλυκή δουλειά.
Όλη μου η ζωή είναι ένα πανεπιστήμιο. Έπρεπε να αντεπεξέλθω σε αυτά τα μεγάλα μεγέθη μα τα οποία συνεργαζόμουν. Σήμερα έφτασα σε ένα σημείο και θέλω να γίνονται τα πράγματα με το δικό μου τρόπο, με το δικό μου ρυθμό. Να νιώσω ότι είμαι κάπου και άνοιξα την πόρτα να μπει ο κόσμος και είμαι εκεί και τον περιμένω.
Αυτό είναι κάτι που το είχα μόνο τα δέκα πρώτα χρόνια που ήμουν στο θέατρο. Μετά το έχασα. Μμπήκα στην παραγωγή και λόγω συστήματος έπρεπε να ενταχθώ κάπου. Εκεί χάνεις το άνυσμα. Αυτό ακριβώς έχω ξαναβρεί τώρα.
Λίγοι ρόλοι είναι αυτοί που σε κάνουν να μπεις κάτω από το δέρμα και να κάτσεις εκεί. Η πρώτη μου Μήδεια. Ήταν για μένα ένα τεράστιο σχολείο, ήταν σαν να έχω παίξει δέκα μεγάλους ρόλους, να έχω κερδίσει δέκα χρόνια δουλειάς. Δούλεψα πολύ γιαυτό το ρόλο, αλλά έπαιξαν ρόλο και οι συγκυρίες της ζωής μου. Ήμουν πολύ ανοιχτή, πολύ ευάλωτη. Δεν υπήρχαν ακριβώς τα όρια του τι είμαι εγώ και τι είναι η δουλειά Συνέβη αυτό που εύχεσαι να σου συμβεί και δε σου συμβαίνει συνήθως ποτέ. Που περιμένεις να τρελαθείς αλλά δεν τρελαίνεσαι. Τότε είχε πετύχει. Από κεί και πέρα όλα τα υπόλοιπα που έχω ζήσει είχαν πολύ λίγο κομμάτι από εμένα. Είχαν μεγάλο κομμάτι από αυτό που μπορώ να κάνω, αλλά δεν εννοώ αυτό, εννοώ από αυτό που μπορώ να κάνω και που ακόμα και εγώ δε μπορώ να το γνωρίζω. Εννοώ την ελεύθερη ενέργειά μου και όχι τη δυνατότητα ή το ταλέντο μου.
Όλα αυτά τα χρόνια έπρεπε να χτίσω τις σχέσεις μου να πατήσω στα πόδια μου για να μπορέσει αυτό που νιώθω να ελευθερωθεί. Δεν το άφηνα γιατί έπρεπε να ανταποκριθώ σε αυτό που μου ζητούσαν. Τόκανα αυτό, ήταν ωραίο, μου έδωσε πολλά αλλά τώρα τελείωσε. Θέλω να ξεκουραστώ μέσα στη δουλειά μου. Θέλω να είμαι πιο αληθινή, πιο άφοβη, να παραδεχτώ και να αποδεχτώ κάποια πράγματα, να ξεφοβηθώ. Δουλεύοντας σκληρά.
Όταν κάναμε την Αντιγόνη με τον Λευτέρη στην Επίδαυρο ήταν πολύ δύσκολα. Είχα να παλέψω με πάρα πολλά φαντάσματα και να ανταποκριθώ συγχρόνως. Στην πρώτη παράσταση σταμάτησα. Σταμάτησα την παράσταση στη μέση του κομμού, έφυγα από τη θέση μου πήγα σ’ ένα μέρος μπροστά στη σκηνή και ξάπλωσα. Ήθελα να ξεκουραστώ. Αλλιώς δε θα μπορούσα να συνεχίσω. Φυσικά όλοι νόμισαν ότι αυτό που κάνω είναι στη σκηνοθεσία. Και τότε είδα τον Λευτέρη που ήταν πίσω από μια πέτρα. Με κοίταξε και δε θα ξεχάσω τη λάμψη στα μάτια του. Σαν να είχα κάνει αυτό που μου ζήταγε επτά μήνες και δεν το είχε δει. Είδα αυτό που ήθελε από μένα. Να πάρω τον εαυτό μου στα χέρια μου και να κάνω ότι θέλω. Και να σταματήσω να είμαι σωστή, να έχω αγωνία να ανταποκριθώ.
Μπορεί να μπερδευτείς πολύ μέσα στη δουλειά αυτή. Γιατί διατυπώνουμε τον εαυτό μας τον εαυτό μας ακόμα και ερήμην μας, χωρίς να το καταλάβουμε μέσα από λόγια και ιστορίες άλλων. Είναι κάτι αξεδιάλυτο και έτσι θέλω να είναι. Τα όρια μέσα στα οποία λειτουργεί η φαντασία δεν είναι ποτέ σαφή. Ούτε του θεατή ούτε του ηθοποιού. Αλλά για να αφήσεις τον καλλιτέχνη να φανταστεί πρέπει να αφήσεις και τη δική σου φαντασία, του θεατή, ελεύθερη. Ένα τοπίο φανταστικό είναι το θέατρο, ένας τόπος. Αισθάνομαι ότι είμαι σε μια φάση που ολοκλήρωσα κάποιους κύκλους μέσα στον κόσμο του Λευτέρη (Βογιατζή) του Γιάννη (Χουβαρδά) του Μιχαήλ (Μαρμαρινού). Τώρα θέλω λίγο να πάω ανάποδα. Να γυρίσω πίσω, στη σχέση με το υλικό μου. Είναι σαν να πρέπει να ξαναρχίσω από την αρχή, από το μηδέν, με όλα αυτά που κουβαλάω.
Ο ρόλος που κάνω είναι τρομερός. Μου αρέσει αυτό που κάνουμε. Είναι λίγο ντεμοντέ στην εποχή μας. Θέλω να δω πώς ένα κλασικό έργο, μπορείς να το ανοίξεις, να το πλησιάσεις, να το αφουγκραστείς, να πλησιάσεις τις σελίδες του χωρίς να πας από τα πλάγια, να μη φοβηθείς ένα κοινό τόπο, το να είσαι συμβατική, να μη φοβηθείς το κλισέ, να το φτάσεις και να το τρυπήσεις. Είναι ένας δρόμος που η δική μου γενιά τον φοβήθηκε πολύ. Προτίμησε τη λοξή ματιά και τη χρησιμοποίησε ως άλλοθι για πολλά πράγματα. Η έκφραση δε μπορούσε να είναι απλή και έγινε περίτεχνη. Από φόβο. Αυτό δεν είχε καμία σχέση με το λοξό που όταν είναι απλό είναι μεγαλειώδες, άρα μαγικό. Με αυτό το ρόλο, της Νόρας, πάω πίσω, στα βασικά. Στη δυσκολία του ρόλου. Στη δυσκολία με την οποία τον κατανοείς οντολογικά. Το πώς αυτή η γυναίκα που είναι σαν παιδί με τρομερή, σαρωτική δύναμη, βγαίνει έξω, στο τρομερό φως και αναγεννιέται. Γιαυτό και μόνο το λόγο, ρόλους σαν αυτόν μπορεί να τους παίζει κανείς μέχρι τα εβδομήντα του.
Το Κουκλόσπιτο του Έρικ Ίψεν
Παίζουν:
Αμαλία Μουτούση (Νόρα)
Άρης Λεμπεσόπουλος (Τόρβαλντ Χέλμερ)
Μαρία Ζορμπά (Κριστίνα Λίντε)
Γιώργος Συμεωνίδης (Νιλς Κρόγκσταντ)
Νικόλας Παπαγιάννης (Γιατρός Ρανκ)
Συντελεστές:
Μετάφραση – Δραματουργική επεξεργασία: Γιώργος Σκεύας
Σκηνοθεσία: Γιώργος Σκεύας
Σκηνικα: Εύα Μανιδάκη
Φωτογραφίες: Κώστας Ορδόλης
Πρεμιέρα 3 Φεβρουαρίου 2016- Θέατρο οδού Κυκλάδων
