Μια μεγάλη έκθεση στο Μουσείο Μπενάκη φώτισε, το 2019, το πρόσωπο και το έργο του Κριστιάν Ζερβός (1889-1970), του εκδότη από το Αργοστόλι Κεφαλλονιάς, ενός από τους μεγάλους «αγνοημένους» της ιστορίας της τέχνης όπως τον χαρακτηρίζει το πολιτιστικό ίδρυμα. Ο Ζερβός έπαιξε καθοριστικό ρόλο στο Παρίσι του Μεσοπολέμου μέσα από το μοντερνιστικό περιοδικό του, Cahiers d’ Art, ένα από τα μακροβιότερα του είδους καθώς κυκλοφόρησε από το 1926 έως το 1960.
Στην Αλεξάνδρεια, όπου μετανάστευσε με τους γονείς του, ο Ζερβός από την εφηβεία ακόμα καταπιάστηκε με τον κόσμο των περιοδικών, συντελώντας στην ίδρυση των λογοτεχνικών περιοδικών της διασποράς Σεράπιον και Γράμματα. Την περίοδο των σπουδών του, στο Παρίσι, άρχισε να γράφει για το περιοδικό L’Art d’aujourd'hui και το 1926 ίδρυσε το Cahiers d’art, που ήδη από το πρώτο τεύχος επικεντρώθηκε στην προβολή της μοντέρνας τέχνης και στον διάλογο μεταξύ έργων διαφορετικής προέλευσης και διαφορετικών ιστορικών εποχών.
Σε έναν τόπο και χρόνο ανήσυχης και εκρηκτικής καλλιτεχνικής δημιουργίας, ο Ζερβός συνδέθηκε με πρόσωπα που βρέθηκαν στην αιχμή της πνευματικής αβανγκάρντ, όπως ο Λε Κορμπιζιέ, ο Φερνάρ Λεζέρ, ο Βασίλι Καντίνσκι, ο Πάουλ Κλέε. Την ίδια περίοδο το ενδιαφέρον του για την αρχαιολογία και την ανθρωπολογία τον οδήγησε πίσω στις ρίζες του, σε ένα ταξίδι επιστροφής στην Ελλάδα, που έγινε πηγή έμπνευσης και υλικού για το βιβλίο του «L’ art en Grece» (1934), ένα είδος μανιφέστου υπέρ της αρχαϊκής στροφής για τη μοντέρνα τέχνη.
Παράλληλα εξέδωσε τον πρώτο τόμο από το εκτενές έργο του Πάμπλο Πικάσο, του καλλιτέχνη που καθόρισε την ταυτότητα των Cahiers d’ Art και συνέβαλε στην καθιέρωση του Ζερβού στους καλλιτεχνικούς κύκλους. Συνολικά ο Ζερβός εξέδωσε σε 33 τόμους τον κατάλογο του ζωγραφικού έργου του Πάμπλο Πικάσο και έμεινε στην ιστορία, κυρίως, ως ο εκδότης του.
Στα 30s βυθίστηκε στον κόσμο του σουρεαλισμού, μέσα από την επαφή του με κορυφαίους δημιουργούς όπως ο Μαν Ρέι, ο Αντρέ Μπρετόν, ο Μαρσέλ Ντυσάν.
Στα 30s βυθίστηκε στον κόσμο του σουρεαλισμού, μέσα από την επαφή του με κορυφαίους δημιουργούς όπως ο Μαν Ρέι, ο Αντρέ Μπρετόν, ο Μαρσέλ Ντυσάν. Το 1936 έσωσε από το καθεστώς του Φράνκο έργα της ισπανικής πρωτοπορίας, πρωτοστατώντας στην προσπάθεια να σταλούν στην Ελλάδα 46 δημιουργίες με μεγάλες υπογραφές. Μεταπολεμικά επιδόθηκε, μέσα από το εκδοτικό έργο του, σε μια προσπάθεια αναθεώρησης της καταγωγής του μεσογειακού πολιτισμού, με απώτερο στόχο την ανίχνευση των πηγών του στη νότια Ευρώπη: στη Σαρδηνία, στις Κυκλάδες, στην Κρήτη. Σε όλη τη διάρκεια της διαδρομής του έχτισε μια προσωπική συλλογή έργων τέχνης, με υπογραφές όπως των Ματίς, Μιρό, Πικάσο, Καντίνσκι, αλλά και Γκίγκα, Σκλάβου.
Ακόμα λιγότερο γνωστή, ίσως, είναι η συμβολή του στην ίδρυση του Φεστιβάλ της Αβινιόν. Το 1947 μαζί με τον ποιητή Rene Char ο Ζερβός παρουσίαζε μια έκθεση σύγχρονης τέχνης στο παρεκκλήσι του Παλατιού των Παπών στην Αβινιόν. Στο πλαίσιο εκείνου του εικαστικού γεγονότος, ζήτησαν από τον σκηνοθέτη Jean Vilar να ανεβάσει ένα θεατρικό έργο, πρόταση που οδήγησε τελικά στο ανέβασμα τριών παραστάσεων που ετοίμαζε ο Vilar: την «Τραγωδία του βασιλιά Ριχάρδου Β’» του Σαίξπιρ, την «Ιστορία του Τόμπι και της Σάρα» του Paul Claudel και την «Ταράτσα του μεσημεριού» του άγνωστου τότε ακόμα Maurice Clavel.
Μεταπολεμικά επιδόθηκε, μέσα από το εκδοτικό έργο του, σε μια προσπάθεια αναθεώρησης της καταγωγής του μεσογειακού πολιτισμού, με απώτερο στόχο την ανίχνευση των πηγών του στη νότια Ευρώπη
Τα παραπάνω έργα έγιναν η αφετηρία για το Φεστιβάλ της Αβινιόν, το οποίο ωστόσο πολύ αργότερα επρόκειτο να συνδεθεί με μια τραγική συγκυρία στη ζωή του Ζερβού. 23 χρόνια μετά, το 1970, ο εκδότης και η γυναίκα του, Yvonne Zervos, οργάνωναν στο Παλάτι των Παπών της Αβινιόν μια μεγάλη έκθεση για τον Πικάσο, όταν η Yvonne έφυγε από τη ζωή. Τα εγκαίνια έγιναν όπως είχαν προγραμματιστεί, την 1η Μαΐου 1970, και ο Ζερβός αφιέρωσε την έκθεση στην αγαπημένη του σύντροφο και πολύτιμη συνεργάτιδά του. Συντετριμμένος, στα 81 χρόνια του, έφυγε κι εκείνος λίγους μήνες μετά, στις 12 Σεπτεμβρίου 1970. Για τη συνεισφορά του η Γαλλία τον τίμησε με τη δημιουργία ενός μουσείου αφιερωμένου σε εκείνον, του Μουσείου Ζερβός (Musee Zervos).
Δείτε έργα που παρουσιάστηκαν στο Μουσείο Μπενάκη:
Ακολουθήστε το WomanToc στο Instagram
κεντρική φωτό: Φωτογραφία αγνώστου. Ο Christian Zervos το 1933. Ευγενική παραχώρηση Christian Derouet, Musée Zervos, Vézelay.
