Τριακόσιες προσωπικές επιστολές του Ελίας Καζάν συγκεντρώθηκαν στο βιβλίο του εκδοτικού οίκου Νοπφ, το 2014, με τίτλο «The Selected Letters of Elia Kazan», επιστολές στις οποίες ο ελληνικής καταγωγής Αμερικανός σκηνοθέτης έγραφε για θρυλικά ονόματα του Χόλιγουντ, όπως είναι ο Μάρλον Μπράντο, ο Γουόρεν Μπίτι, ο Τζέιμς Ντιν και η «αιώνια» σεξοβόμβα, Μέριλιν Μονρόε.
Στις επιστολές του, ο δύο φορές βραβευμένος με Όσκαρ σκηνοθέτης, γράφει παθιασμένα -χωρίς να φιλτράρει τη σκέψη του- και με «ωμή» ειλικρίνεια. Απόδειξη, το γράμμα που έστειλε στην πρώτη του σύζυγο, Μόλι, με το οποίο της εξομολογείται την απιστία του με την Μέριλιν Μονρόε. «Συγγνώμη που πήγα μαζί της και σε πλήγωσα. Δεν ντρέπομαι που με έλκυσε, αλλά δεν είναι και η σεξοβόμβα που διαφημίζουν» έγραψε ο Ελίας Καζάν στην σύζυγό του και συμπλήρωσε για τη νύχτα που πέρασε με την θρυλική ξανθιά :«Δεν ήταν απειλή για τη σχέση μας διότι ξέρεις πόσο σε αγαπάω». Στην συνέχεια αναφέρει ότι η Μέριλιν τον είχε «ζαλίσει» περιγράφοντας του τη σκληρή κακοποίηση που είχε υποστεί από τον σύζυγό της, Τζο Ντι Μάτζιο, όταν είχε γυρίσει την εμβληματική σκηνή με το λευκό φόρεμα στην ταινία «Εφτά χρόνια φαγούρα». Ωστόσο παραδέχτηκε ότι είναι δύσκολο να μην συγκινηθεί κανείς από εκείνη γιατί -όπως έγραψε- η Μέριλιν «Ηταν ταλαντούχα, αστεία, αβοήθητη, ευάλωτη…».
Αίσθηση προκαλούν και οι επιστολές που έστελνε στον Μάρλον Μπράντο, τον πρωταγωνιστή του στις ταινίες «Λεωφορείον ο Πόθος» και «Το λιμάνι της αγωνίας» που ανέδειξε και καθιέρωσε στην βιομηχανία του κινηματογράφου. Με την ερμηνεία του στο «Λεωφορείον ο Πόθος», ο 27χρονος τότε Μπράντο, κέρδισε την πρώτη υποψηφιότητα για Όσκαρ και τρία χρόνια αργότερα στο «Λιμάνι της αγωνίας» κατέκτησε το πρώτο του χρυσό αγαλματίδιο. Απευθυνόμενος στον χολιγουντιανό σταρ, ο Καζάν γράφει σχετικά με την απόφαση του να μην δώσει τελικά στον Φρακ Σινάτρα τον πρωταγωνιστικό ρόλο του «Λιμανιού» αλλά σε εκείνον: «Λυπάμαι πολύ που θα πρέπει να πληγωθεί ο Φρανκ και η καριέρα του» αναφέρει και συνεχίζει «Δεν θα ήταν όμως πιο ήπιο το χτύπημα αν ο ίδιος ο Φρανκ ανακοίνωνε ότι τελικά δεν μπορεί να πάρει τον ρόλο λόγω βεβαρημένης ατζέντας;».
Ακόμα και την εποχή που ο Μπράντο είχε γίνει ένας από τους μεγαλύτερους σταρ του Χόλιγουντ, ο Καζάν δεν σταμάτησε να τον συμβουλεύει. Σε μία επιστολή του -το 1967- ο σπουδαίος σκηνοθέτης μεταφέρει στον 43χρονο Μπράντο-που είχε πάρει κιλά- την δυσαρέσκεια των στούντιο της Warner Bros. «Τα αφεντικά στα στούντιο θεωρούν ότι έχεις βαρύνει πολύ…Δεν ξέρω αν θέλεις να επιστρέψεις εκεί που ήσουν, σε επίπεδο βάρους. Ξέρω ότι είναι δύσκολο μετά τα 40!».
Το κανονικό όνομα του Ελία Καζάν ήταν Ηλίας Καζαντζόγλου. Ήταν ο σκηνοθέτης που ανέδειξε τον Μάρλον Μπράντο και τον Γουόρεν Μπίτι. Συνέβαλε στην καθιέρωση της προσέγγισης του ηθοποιού με βάση τη μέθοδο, που είχε αναπτύξει ο Κωνσταντίν Στανισλάβσκι. Οδήγησε 21 ηθοποιούς στις υποψηφιότητες των Όσκαρ. Ξεκίνησε την καριέρα του ως ηθοποιός στο θέατρο Group Theatre όπου παρέμεινε στη περίοδο 1932-1939. Το 1934 εγγράφεται στο Κομμουνιστικό Κόμμα Αμερικής, στο οποίο παραμένει για περίπου 1,5 χρόνο.
Το 1942 μεταπήδησε στη σκηνοθεσία παρουσιάζοντας τη πρώτη του παράσταση «Με τα δόντια» του Θόρντον Γουάιλντερ. Έκτοτε άρχισε ν΄ ανεβάζει με αυξανόμενη επιτυχία έργα διάσημων αμερικανών συγγραφέων. Εν τω μεταξύ το 1945 άρχισε να «γυρίζει» κινηματογραφικές ταινίες όπου και έγινε διάσημος στο Broadway, σκηνοθετώντας, ανάμεσα σε άλλα, τα έργα «Ένα δέντρο μεγαλώνει στο Μπρούκλιν» (1945), «Το μεγάλο κατηγορώ» (1946), «Συμφωνία Κυρίων» (1947), «Λεωφορείον ο πόθος» (1951), «Βίβα Ζαπάτα» (1952), «Το λιμάνι της αγωνίας» (1954), «Ένα πρόσωπο στο πλήθος» (1957), «Λάσπη στ' αστέρια» (1960), «ο Θάνατος του Εμποράκου», «Ανατολικά της Εδέμ»,το «Αμέρικα, Αμέρικα» και «Λυσσασμένη Γάτα». Τιμήθηκε με δύο βραβεία Όσκαρ σκηνοθεσίας για τα έργα Συμφωνία Κυρίων και Το Λιμάνι της Αγωνίας, ενώ ήταν τρεις φορές υποψήφιος για τα έργα Λεωφορείο ο πόθος, Ανατολικά της Εδέμ και Αμέρικα, Αμέρικα, αντίστοιχα. Το 1999 η Αμερικανική Ακαδημία Κινηματογράφου του απένειμε Τιμητικό Όσκαρ για το σύνολο του έργου του.
Ο Ηλίας Καζάν μαζί με τον Ρόμπερτ Λιούις και την Τσέριλ Κρόφορντ ίδρυσαν το περίφημο Actors studio, μια λέσχη επαγγελματιών ηθοποιών στην οποία καλλιτεχνικός διευθυντής και δάσκαλος υπήρξε ο Λι Στράζμπεργκ.
Το όνομα του Ελία Καζάν έχει συνδεθεί με τον σκηνοθέτη που ανέδειξε τον Μάρλον Μπράντο και τον Γουόρεν Μπίτι, με τον καλλιτέχνη που σκηνοθετούσε με βάση τη διδασκαλία του Στανισλάφσκι. Με καταγωγή από την Καισάρεια της Μικράς Ασίας, γεννημένος στην Κωνσταντινούπολη στις 7 Σεπτεμβρίου του 1909, μετανάστευσε με την οικογένειά του στις ΗΠΑ και έγινε σκηνοθέτης, παραγωγός, συγγραφέας και ηθοποιός.
Ο Καζάν κατακρίθηκε για τη συνεργασία του το 1952 με την Επιτροπή Αντιαμερικανικών Δραστηριοτήτων, μέσω της οποίας κατέδωσε στις αρχές συναδέλφους του ως κομμουνιστές (βλ. Μαύρη Λίστα του Χόλυγουντ). Χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι όταν είχε καταδώσει τον Αριστερό σκηνοθέτη Ζυλ Ντασέν ως Κομμουνιστή, με αποτέλεσμα ο τελευταίος να καταφύγει τελικά στην Ευρώπη.
Όταν η Ακαδημία προσέφερε το 1999 το τιμητικό βραβείο για το σύνολο της καριέρας του στον Καζάν, πολλοί συνάδελφοι του και ηθοποιοί αντέδρασαν και αποχώρησαν από την απονομή, ως ένδειξη διαμαρτυρίας καθώς δεν μπορούσαν να ξεχάσουν την προδοσία του.
Φωτό: wikipedia
Με στοιχεία από el.wikipedia.org και neoskosmos.com
