Σελίδα τη σελίδα, μια πιτσιλιά, μια αδέξια μολυβιά, μεταμορφώνεται σε ένα κορίτσι και μετά σε έναν ολόκληρο κόσμο, λιτό σε χρώματα αλλά που ξεχειλίζει από μαγικές μορφές. Το «Βιβλίο με τα λάθη», που μόλις κυκλοφόρησε από τις εκδόσεις Φουρφούρι, είναι ένα παιδικό βιβλίο με μια αλληγορία-προτροπή προς όλες τις ηλικίες: Ας προσπαθήσουμε να δούμε τα λάθη μας, στο χαρτί ή στη ζωή, ως μια ευκαιρία να δημιουργήσουμε κάτι καινούριο, κάποιες φορές όχι διορθώνοντάς τα αλλά πατώντας πάνω σε αυτά. Ας τα αποδεχτούμε, ας τα αγκαλιάσουμε, άλλωστε και η ίδια η διαδικασία της δημιουργίας περιστρέφεται γύρω από τις ατέλειες.
Από μια σειρά λαθών προέκυψε και η ιδέα του βιβλίου, όπως μάς είπε η Αμερικανίδα συγγραφέας-εικονογράφος του Corinna Luyken. Ιδέα που οδήγησε σε αυτή την έκδοση-στολίδι για τη βιβλιοθήκη, η οποία έλαβε ειδική τιμητική αναφορά το 2018 στα διεθνή βραβεία Bologna Ragazzi Opera Prima (που απονέμονται κάθε χρόνο στην Διεθνή Έκθεση Παιδικού Βιβλίου στην Μπολόνια).
«Για χρόνια ζωγράφιζα με πένα γιατί μου άρεσε η υγρή αίσθηση του μελανιού πάνω στο χαρτί. Μου άρεσε το πώς, με την πένα, μια γραμμή μπορεί να ζωντανέψει» αφηγείται η Corinna. «Αλλά συχνά αυτή η ζωή εξελισσόταν σε μορφές και σημάδια που δεν σκόπευα αρχικά να κάνω και δεν μπορούσα να διαγράψω». Όμως αυτό δεν την απομάκρυνε από το μελάνι. Συνέχισε να το χρησιμοποιεί, μαθαίνοντας σταδιακά να αντιμετωπίζει τέτοια ατυχήματα. Αν έκανε ένα λάθος σε πρόσωπο, του φορούσε γυαλιά. Αν δεν της άρεσε ο τρόπος που είχε ζωγραφίσει ένα χέρι, ίσως πρόσθετε γάντια. «Και κάπου στη διαδρομή έμαθα να απολαμβάνω το γεγονός ότι κάθε λάθος μου με ωθούσε να βρίσκω έναν νέο τρόπο να βλέπω τον κόσμο. Και άρχισα να αναρωτιέμαι αν το αγκάλιασμα των λαθών μας ήταν κάτι που θα μπορούσε να διδαχθεί».
Στο μεταξύ η δημιουργός άρχισε να παρατηρεί ένα μοτίβο στα σχολεία όπου παραδίδει, παράλληλα, μαθήματα καλλιτεχνικών. Σε κάθε τάξη υπήρχαν ένα με δύο παιδιά που, μέσα σε λίγα λεπτά από τη στιγμή που άρχιζαν να ζωγραφίζουν, ζητούσαν μια καινούρια κόλλα χαρτί. Δεν τους άρεσε αυτό που έκαναν και ήθελαν να αρχίσουν ξανά απ' την αρχή. «Ανέλαβα να τα βοηθήσω να δουν τις προοπτικές που είχαν τα λάθη τους, το πώς θα μπορούσαν να συνεχίσουν τη ζωγραφική εξελίσσοντας αυτά τα λάθη σε κάτι που και πάλι θα τους άρεσε».
«Κάπου στη διαδρομή έμαθα να απολαμβάνω το γεγονός ότι κάθε λάθος μου με ωθούσε να βρίσκω έναν νέο τρόπο να βλέπω τον κόσμο»
Έτσι άρχισε σιγά σιγά να διαμορφώνεται στο μυαλό της η ιδέα του «Βιβλίου με τα λάθη». Το αποφασίστικο όμως γεγονός, εκείνο ίσως που την οδήγησε στο να την κάνει πράξη, ήταν μια αντίδραση που παρατήρησε στη δική της κόρη, όταν έγινε τεσσάρων ετών. Μέχρι εκείνη την ηλικία, ό,τι κι αν ζωγράφιζε της άρεσε. «Δεν έβλεπε λάθη, μόνο σχήματα και γραμμές και χρώματα και υφές. Και λάτρευε την ίδια τη διαδικασία της ζωγραφικής. Και μετά μια μέρα, ενώ ζωγράφιζε, ξέσπασε σε δάκρυα και πέταξε το χαρτί της στο πάτωμα. Είχε κάνει ένα λάθος. Δεν μπορούσε να το διορθώσει. Κι αυτό ράγισε την καρδιά μου. Όχι ακόμα, θυμάμαι ότι σκέφτηκα. Όχι αυτή. Όχι κιόλας. Όχι τώρα. Έτσι έγραψα αυτό το βιβλίο. Για αυτήν. Για εκείνα τα παιδιά. Για εμένα. Για όλους όσοι έχουν κάνει κάποιο λάθος».
Η Corinna ήταν φανατική αναγνώστρια από μικρή. Διάβαζε τόσο πολλά βιβλία ως παιδί, ώστε στην πέμπτη δημοτικού, που ο δάσκαλός της είχε στον τοίχο ένα ημερολόγιο με τα βιβλία που διάβαζε κάθε μαθητής, η δική της λίστα ήταν διπλάσια από την αμέσως επόμενη μεγαλύτερη. «Θυμάμαι ότι αισθανόμουν κάπως αμήχανα γι' αυτό ως παιδί, αλλά η αλήθεια είναι ότι διάβαζα με μεγάλη ταχύτητα. Επιπλέον, όταν πήγαινα δημοτικό η μαμά μου επέστρεψε στις σπουδές της, έτσι τα βράδια και τα Σαββατοκύριακα με μελέτη ήταν ό,τι αντιλαμβανόμουν ως την καθημερινότητά μας».
Μεγαλώνοντας, και με αφορμή ένα παιδικό βιβλίο του Τζορτζ Σόντερς σε εικονογράφηση Λέιν Σμιθ («The Very Persistent Gappers of Frip») η Corinna συνειδητοποίησε επίσης τη μαγεία που συμβαίνει όταν οι λέξεις και οι εικόνες ενώνονται και δημιουργούν κάτι που υπερβαίνει την κάθε μία ξεχωριστά. Αυτό είναι, κατά τη γνώμη της, που κάνει ένα βιβλίο αληθινά καλό: «Όταν οι λέξεις και οι εικόνες δεν επαναλαμβάνουν, απλά, η μία την άλλη. Νομίζω ότι σε ένα πραγματικά καλό εικονογραφημένο βιβλίο, αν αφαιρέσεις το ένα ή το άλλο χάνεις κάτι». Σαν ενιαίο όραμα τής προέκυψε και το «Βιβλίο με τα λάθη», όπου το λακωνικό αλλά πλήρες κείμενο λειτουργεί σαν την τελική πινελιά που συμπληρώνει τη γλαφυρή εικονογράφηση, σαν ένα κομμάτι παζλ που έρχεται να ολοκληρώσει την εικόνα.
«Νομίζω ότι σε ένα πραγματικά καλό εικονογραφημένο βιβλίο, αν αφαιρέσεις τις λέξεις ή τις εικόνες χάνεις κάτι»
Πώς μπορούμε να βοηθήσουμε τα παιδιά να διαχειριστούν τα λάθη τους;
«Νομίζω ότι είναι σημαντικό, ως ενήλικες, να δείξουμε ότι κι εμείς κάνουμε λάθη στη ζωγραφική. Πρόσφατα μιλούσα με μια δασκάλα που παραδέχτηκε ότι είχε αναλάβει ένα απογευματινό καλλιτεχνικό εργαστήριο στο σχολείο... αλλά ήταν απρόθυμη να ζωγραφίζει μπροστά στα παιδιά! Ένιωθε αμηχανία στη σκέψη ότι θα έβλεπαν τις “περιορισμένες” καλλιτεχνικές δεξιότητές της. Για μένα, αυτός είναι ακριβώς ο λόγος για τον οποίο θα έπρεπε να ζωγραφίζουμε μαζί τους. Ακόμα και αν δεν ζωγραφίζουμε καλά, είναι σημαντικό να αφήνουμε τα παιδιά να μας βλέπουν να το κάνουμε. Διαφορετικά, περνάμε το μήνυμα ότι οι μόνοι καλλιτέχνες στο δωμάτιο είναι όσοι δίνουν την εντύπωση ότι είναι “καλοί” σε αυτό, τα παιδιά που μπορούν να βάλουν το μολύβι στο χαρτί και να ζωγραφίσουν κάτι που μοιάζει σχεδόν ρεαλιστικό.
»Αυτό είναι ψέμα. Ποτέ δεν ήμουν η “καλύτερη” στα καλλιτεχνικά στην τάξη μου, αλλά αγαπούσα τη ζωγραφική. Και εκείνη η αγάπη, περισσότερο από κάθε δεξιότητα, είναι που κάνει κάποιον καλλιτέχνη. Δείχνοντας ότι όσοι “δεν ζωγραφίζουν καλά” δεν θα έπρεπε να ζωγραφίζουν καθόλου διδάσκουμε τα παιδιά ότι η δημιουργικότητα δεν είναι για όλους. Και αυτό δεν θα μπορούσε να απέχει περισσότερο από την αλήθεια!
»Έτσι, αν είσαι γονιός ή δάσκαλος και δεν έχεις τεχνικές ικανότητες στη ζωγραφική, είναι σημαντικό να φτιάχνεις ζωγραφιές που δεν δείχνουν τέλειες. Όλοι θέλουμε να φαινόμαστε καλοί σε αυτό που κάνουμε, ειδικά όταν υπάρχει κοινό. Αλλά όταν δημιουργείς τέχνη με παιδιά, είναι σημαντικό να δείξεις πώς είναι ακριβώς η δημιουργικότητα – και τίποτα γύρω από αυτήν δεν είναι τέλειο! Η δημιουργικότητα είναι χαοτική. Είναι ένας αδιάκοπος χορός ανάμεσα στο πώς θέλεις να φαίνονται τα πράγματα και τι καταφέρνεις αληθινά να δημιουργήσεις. Αλλά σε αυτόν το χορό υπάρχουν άπειρες προοπτικές και ομορφιά.
«Ένα λάθος από τον δάσκαλο είναι σαν μια ανοιχτή πόρτα που λέει πως όλοι είναι καλοδεχούμενοι»
»Έτσι, είτε διδάσκετε καλλιτεχνικά σε μια τάξη είτε ζωγραφίζετε με τα παιδιά σας, θα σας έλεγα να τα αφήσετε να σας δουν να κάνετε λάθη, να επιτρέψετε στην τέχνη σας να έχει ατέλειες. Έτσι τούς δείχνετε ότι ούτε οι δικές τους ζωγραφιές χρειάζεται να είναι αψεγάδιαστες. Έτσι κάνετε την τέχνη διασκεδαστική. Όταν διδάσκω σε μια τάξη, πάντα προσπαθώ σκόπιμα να κάνω ένα λάθος ενώ παρουσιάζω κάποια εργασία. Και μετά δείχνω μερικούς διαφορετικούς τρόπους με τους οποίους θα μπορούσα να το διορθώσω ή να το μεταμορφώσω. Αμέσως ελαφραίνει τη διάθεση στην τάξη. Ένα λάθος από τον δάσκαλο είναι σαν μια ανοιχτή πόρτα που λέει πως όλοι είναι καλοδεχούμενοι».
Info
Το «Βιβλίο με τα λάθη» κυκλοφορεί στα ελληνικά από τις εκδόσεις Φουρφούρι. Περισσότερες πληροφορίες για τη συγγραφέα-εικονογράφο θα βρείτε εδώ.
Ακολουθήστε το WomanToc στο Instagram
Φωτογραφίες: MacLeod Pappidas
