Ποτέ άλλοτε ένα χάρτινο σπιτάκι δεν είχε τόση αξία. Σαράντα τρία κοσμούν την οροφή στην είσοδο του Σχεδία Home, εξυψώνοντας το βλέμμα και την ψυχή, αφού καθένα συμβολίζει κι έναν άστεγο που βρήκε κατοικία με τη βοήθεια του περιοδικού δρόμου Σχεδία και των αναγνωστών του.
Ένα πρωί του Ιουνίου περνάμε το κατώφλι του νέου πολυχώρου στην οδό Κολοκοτρώνη – και ενός πυρήνα που συσπειρώνει τις δυνάμεις του καλού. Ενώ έξω η άσφαλτος πυρώνει και ένας καβγάς μαίνεται ανάμεσα σε θερμόαιμους οδηγούς, στο εσωτερικό του ένας παγωμένος, κρεμώδης καπουτσίνο, σερβιρισμένος με ζεστασιά, γίνεται καταφύγιο για τις αισθήσεις.
Το εστιατόριο-καφέ-μπαρ-πωλητήριο Σχεδία Home είναι ένα αθηναϊκό στέκι –στέκι προτού καλά καλά ανοίξει, αφού χτίστηκε μέσα και γύρω από μια κοινότητα– βγαλμένο απ' τον παράδεισο. Στο μενού δοκιμάζουμε γεύσεις του Λευτέρη Λαζάρου, σε τιμές από 4 ευρώ και με έμφαση στα βιολογικά υλικά. Τα κοκτέιλ έχουν την υπογραφή του βραβευμένου bartender Πέτρου Μυτιληναίου, με ναυαρχίδα τη Σχεδία (με μαστίχα, χυμό λεμόνι, χυμό πιπερόριζα και ice tea λεμόνι). Η playlist έχει δημιουργηθεί από τους μουσικούς παραγωγούς Γιώργο Μουχταρίδη (Pepper) και Αλεξάνδρα Γιαλίνη (Τρίτο Πρόγραμμα). Στα σερβίτσια δεν χρησιμοποιούνται πλαστικά: τα συμβατικά καλαμάκια, για παράδειγμα, έχουν δώσει τη θέση τους σε χάρτινα και από μπαμπού.
Κάθε τετραγωνικό του Σχεδία Home έχει σχεδιαστεί έτσι ώστε να είναι προσβάσιμο από ανθρώπους με κινητικές δυσκολίες – ορισμένα τραπέζια είναι σκόπιμα ψηλότερα ώστε να χωρούν ένα αναπηρικό αμαξίδιο, ενώ ο πάγκος του μπαρ χαμηλώνει σε ένα σημείο διευκολύνοντας όλους να δώσουν την παραγγελία τους. Το μενού διατίθεται και σε ακουστική βερσιόν για πελάτες με προβλήματα όρασης και ακόμα και αν κάποιος δεν διαθέτει σμαρτφόν, του το παραχωρεί το κατάστημα.
Η οικεία και ταυτόχρονα εξωτική διακόσμηση, του αρχιτεκτονικού γραφείου Potiropoulos + Partners, ενσωματώνει πάνελ από επαναχρησιμοποιούμενο ξύλο της κοινωνικής επιχείρησης Ροκάνι και αντικείμενα από τη Σχεδία Aρτ, το παράλληλο πρότζεκτ ανακύκλωσης και αξιοποίησης του χαρτιού των παλιών περιοδικών. Και, μάλλον όχι αναπάντεχα, στο εσωτερικό του πολυχώρου απαγορεύεται το κάπνισμα.
Το ειδοποιό στοιχείο του Σχεδία Home είναι το προσωπικό του που, στη φιλοσοφία του περιοδικού, προέρχεται από ευάλωτες κοινωνικές ομάδες
Όμως το ειδοποιό στοιχείο του Σχεδία Home είναι το προσωπικό του που, στη φιλοσοφία του περιοδικού, προέρχεται από ευάλωτες κοινωνικές ομάδες. Μακροχρόνια άνεργοι στο μπαρ και το σέρβις, άτομα από το δίκτυο αστέγων της Σχεδίας και του ΚΥΑΔΑ στην κουζίνα τα οποία επιλέχθηκαν με χαλαρά κριτήρια να είναι άνω των 50 ετών -ηλικιακή ομάδα που δυσκολεύεται περισσότερο στην εύρεση εργασίας- και να μπορούν να βράσουν ένα αυγό. Και από το ένα βραστό αυγό έφτασαν, υπό την καθοδήγηση του Γιάννη Υφαντίδη, συνεργάτη του Λαζάρου, να «φτιάχνουν φαγάκι με την πινελιά στη γεύση του Λευτέρη Λαζάρου» όπως επισημαίνει ο Χρήστος Αλεφάντης, ιδρυτής και διευθυντής σύνταξης της Σχεδίας.
Η διαδρομή της Σχεδίας ξεκίνησε από την άλλη άκρη του κόσμου. Στην Αυστραλία, όπου γεννήθηκε και μεγάλωσε ο Χρήστος Αλεφάντης, ήρθε για πρώτη φορά σε επαφή με πρωτοβουλίες όπως τα περιοδικά δρόμου -που πωλούνται από αστέγους- και το Παγκόσμιο Κύπελλο Αστέγων -πρωτάθλημα ανάμεσα σε εθνικές ομάδες αστέγων. Όταν ήρθε στην Ελλάδα το 2005 και άρχισε να εργάζεται ως δημοσιογράφος σε ένα περιοδικό στα Εξάρχεια, έβλεπε ανθρώπους να κοιμούνται σε ένα εγκαταλειμμένο κτίριο και αποφάσισε, ορμώμενος από τέτοιες εικόνες, να δημιουργήσει στη χώρα μας την πρώτη ποδοσφαιρική ομάδα αστέγων.
«Το 2007, ως Εθνική Αστέγων πλέον, πήγαμε στο Παγκόσμιο Κύπελλο Αστέγων στην Κοπεγχάγη. Δεν θα ξεχάσω ποτέ τον άκρατο ενθουσιασμό της πρώτης ομάδας των παιδιών, ότι πάμε να πάρουμε το κύπελλο. Φτάνουμε εκεί και αρχίζουμε να τρώμε τα γκολ πέντε πέντε και δέκα δέκα». Όμως σε εκείνη τη διοργάνωση ο Χρήστος άρχισε να μαθαίνει «με πόσο ουσιαστικό τρόπο μπορεί ένα περιοδικό δρόμου να παρέμβει στις ζωές κάποιων ανθρώπων. Από τότε ήμουν βέβαιος ότι μια μέρα θα βγάζαμε και στην Ελλάδα ένα περιοδικό δρόμου».
Του πήρε έξι χρόνια να δημιουργήσει τη Σχεδία, ελλείψει χρηματοδότησης κυρίως. «Φαντάζεστε τις πόρτες που φάγαμε. Πολλές φορές όχι και πολύ κομψές». Μέχρι που το 2011 έμαθε εντελώς τυχαία, όταν είχε πάει στο Παρίσι με την Εθνική Αστέγων, ότι το Ίδρυμα Σταύρος Νιάρχος υποστηρίζει το διεθνές δίκτυο περιοδικών δρόμου. Πέρασε ακόμα ενάμισης περίπου χρόνος μέχρι να καταρτίσει ένα πλάνο με την ομάδα του και να εισπράξει το πολυπόθητο «ναι» από το Ίδρυμα. Το πρώτο τεύχος βγήκε τον Μάρτιο του 2013.
Από την αρχή ο Χρήστος κατάλαβε ότι για έναν πολύ φτωχό άνθρωπο είναι μεν σημαντικό να βγάλει, για παράδειγμα, 3, 5 ευρώ (από τα έσοδα πωλήσεων του περιοδικού, τα οποία διατίθενται στους πωλητές), αλλά ακόμα σημαντικότερα είναι «η ενεργοποίηση και η ενδυνάμωσή του. Να τον ξαναβάλεις στη ζωή. Να πάψει να είναι αόρατος». Έτσι ξεκίνησε μια μεγάλη προσπάθεια δημιουργίας ενός μοντέλου κοινωνικής υποστήριξης ώστε δομές όπως ο ξενώνας του ΚΥΑΔΑ να μη γίνονται «πάρκινγκ ψυχών. Να πιάνεις κάποιον πριν πέσει εντελώς η ψυχολογία του και να τον κρατάς ζωντανό».
H Σχεδία δίνει την ευκαιρία σε αστέγους να λάβουν μέρος σε αθλητικές ομάδες, σε ομάδες θεάτρου, σε μαθήματα κεραμικής
Η υποστήριξη λοιπόν δεν είναι μόνο οικονομική. Η επαφή των πωλητών του περιοδικού στον δρόμο με τους αναγνώστες, από τους οποίους εισπράττουν κυρίως εγκωμιαστικά σχόλια, ανεβάζει την αυτοεκτίμηση και το ηθικό τους, τους βοηθάει να αποκαταστήσουν την πίστη στον εαυτό τους και τους άλλους (όπως επιβεβαιώνουν και τα στοιχεία νέας έρευνας της Deloitte). Επιπλέον η Σχεδία δίνει την ευκαιρία σε αστέγους να λάβουν μέρος σε αθλητικές ομάδες (ποδοσφαίρου, μπάσκετ, πετάνκ, ένα γαλλικό παιχνίδι που παίζεται με μεταλλικές μπάλες), σε ομάδες θεάτρου, σε μαθήματα κεραμικής, σε ξεναγήσεις σε μουσεία. Σε πλήθος από «απλές ενέργειες που γεμίζουν την ψυχή τους».
Με το παραπάνω σκεπτικό, και για να μην καταλήγουν τα απούλητα τεύχη της Σχεδίας για ανακύκλωση στον Ασπρόπυργο, ξεκίνησε το 2016 και το πρότζεκτ Σχεδία Αρτ, μέσα από το οποίο άνθρωποι της Σχεδίας -και πάλι με έμφαση στους άνω των 50- κλήθηκαν να παρακολουθήσουν δωρεάν εργαστήρια upcycling. Οι ίδιοι σήμερα μεταμορφώνουν το χαρτί των παλιών περιοδικών σε πάνω από ογδόντα διαφορετικά αντικείμενα, από σελιδοδείκτες και σκουλαρίκια και μπομπονιέρες μέχρι φωτιστικά και ρολόγια τοίχου.
Όταν τα αντικείμενα Σχεδία Αρτ διεκδίκησαν με τη σειρά τους ένα σπίτι, άρχισε η αναζήτηση χώρου για να δημιουργηθεί ένα πωλητήριο, ιδανικά στο κέντρο της Αθήνας «για λόγους πρακτικούς, γιατί θέλαμε ένα σημείο προβολής, και για λόγους συμβολικούς, γιατί ο φτωχός άνθρωπος έχει κάθε λόγο να βρίσκεται στην καρδιά της πόλης και όχι στις παρυφές της». Βρέθηκε στο κτίριο της οδού Κολοκοτρώνη, ένα οικογενειακό ακίνητο με μακροχρόνια ιστορία. Χτισμένο το 1860 έχει λειτουργήσει, μεταξύ άλλων, ως οργανοποιείο και, τα τελευταία χρόνια, ως υφασματάδικο. Το αρχικό κόστος ενοικίασης ήταν απαγορευτικό για τη Σχεδία, αλλά μόλις ο ιδιοκτήτης του έμαθε για τον χαρακτήρα της επιχείρησης, το παραχώρησε σε πολύ χαμηλότερο ενοίκιο.
Όταν ο Λευτέρης Λαζάρου προσφέρθηκε να αναλάβει το μενού, το εστιατόριο πήρε αυτομάτως άλλη δυναμική
Οι άνθρωποι της Σχεδίας σκέφτηκαν μαζί με το πωλητήριο να δημιουργήσουν έναν μικρό χώρο εστίασης. Όταν ο Λευτέρης Λαζάρου προσφέρθηκε να αναλάβει το μενού, το εστιατόριο «πήρε αυτομάτως άλλη δυναμική». Τα υπόλοιπα είναι ιστορία και φιλέτο λαβράκι με ντοματίνια και φρέσκο κρεμμύδι, μαγειρευτό βιολογικό φιλέτο κοτόπουλο με σάλτσα μάραθου, σούπα κολοκύθας με άρωμα πορτοκαλιού και γαρίδες. Εκλεκτές πρώτες ύλες αναμειγμένες με την έμπνευση του σεφ και άφθονο μεράκι. Μια από τις πιο συγκινητικές εμπειρίες κατά το στήσιμο του εστιατορίου ήταν όταν ενώ δούλευαν οι άνθρωποι της Σχεδίας στον πάνω όροφο στην Κολοκοτρώνη (όπου στεγάζονται πλέον τα γραφεία), οι εργαζόμενοι της κουζίνας τούς έφερναν, με περηφάνια, να δοκιμάσουν τις γευστικές δημιουργίες τους. Η αγάπη, κάποιες φορές, επιστρέφεται στο πολλαπλάσιο.
«Αν μας κράτησε κάτι ως κοινωνία τα χρόνια της κρίσης, είναι η αλληλεγγύη μεταξύ των απλών ανθρώπων και όχι κάποιες πολιτικές που βγαίνουν είτε από την ελληνική Βουλή είτε από τις Βρυξέλλες. Το μεταξύ μας είναι αυτό που μας κράτησε όρθιους. Η οικογένεια, ο φίλος, το νοιάξιμο», καταλήγει ο Χρήστος.
Τα πανέμορφα αντικείμενα στις βιτρίνες του πωλητηρίου, που θα μπορούσαν άνετα να σταθούν σε οποιοδήποτε art shop, συμπυκνώνουν, ανάμεσα στον δουλεμένο με δεξιοτεχνία και υπομονή πολτό του ανακυκλωμένου χαρτιού, το πιο χαρακτηριστικό γνώρισμα του Σχεδία Home. Όπως το περιοδικό Σχεδία, που έχει περιεχόμενο και καλογραμμένο κείμενο, έτσι και το Σχεδία Αρτ και ο νέος πολυχώρος προσφέρουν υπηρεσίες που συνδυάζουν την ευαισθησία με το υψηλό επίπεδο, από το καλαμάκι μέχρι το φαγάκι. Σε αυτή την κοινωνική επιχείρηση, η αγορά ενός προϊόντος δεν συνιστά ελεημοσύνη, φιλανθρωπία, αλλά μια αυθόρμητη κίνηση προτίμησης και επιβράβευσης της ποιότητάς του. Οι άνθρωποι που το δημιούργησαν δεν αξίζουν τίποτα λιγότερο.
Info
«Σχεδία home». Κολοκοτρώνη 56 και Νικίου 2, Αθήνα. Ώρες λειτουργίας 08:00-03:00, επτά ημέρες την εβδομάδα (το σημείο λιανικής διάθεσης αντικειμένων «σχεδία αρτ» θα λειτουργεί ώρες εμπορικών καταστημάτων). Περισσότερες πληροφορίες: 213 0231220, info@shediart.gr, www.shediart.gr, www.shedia.gr
Υποστηρικτές στο Σχεδία Home:
Ίδρυμα Σταύρος Νιάρχος (μέγας δωρητής), Κοινωφελές Ίδρυμα ΤΙΜΑ (δωρητής), Ίδρυμα Μποδοσάκη (δωρητής), VISA Ελλάς μέσω του προγράμματος Αλληλεγγύης (δωρητής), Κάριτας Ελλάς μέσω του προγράμματος ELBA (δωρητής), Interamerican (ασφάλιση κτιρίου), Λευτέρης Λαζάρου (σχεδιασμός μενού & εκπαίδευση προσωπικού), Γιάννης Υφαντίδης, Πέτρος Μυτιληναίος (bartender, σχεδιασμός κοκτέιλ), Γιώργος Μουχταρίδης & Pepper 96,6, Αλεξάνδρα Γιαλίνη (μουσικός παραγωγός), Somethink* (δημιουργικό γραφείο), McCANN (δημιουργικό γραφείο), bobstudio.gr (δημιουργικό γραφείο), Γιάννης Τσεκλένης (σχεδιαστής μόδας), Λουίζα Νικολαΐδου (φωτογράφος), Ιόλη Χιωτίνη (designer), Δημήτρης Σαμαράς (ηχολήπτης), Κώστας Μόκκας (Apivita, συμβουλευτικές υπηρεσίες), Γιώργος Βλάχος (ΚΕΜΕΛ, συμβουλευτικές υπηρεσίες), Πανελλήνιος Σύνδεσμος Τυφλών (συμβουλευτικές υπηρεσίες), Σ.Κ.Ε.Π. (συμβουλευτικές υπηρεσίες), Ειρήνη Τσώνη (My Atelier).
Ακολουθήστε το WomanToc στο Instagram
κεντρική φωτό: Gavriil Papadiotis
