Ο πρώτος ναός προς τιμήν της θεάς Ήρας είχε ήδη χτιστεί το 1.100 π.Χ. και υπάρχει η θεωρεία ότι τα Ήραια, χρονολογούνται πριν από τους Ολυμπιακούς Αγώνες. Ο Παυσανίας αναφέρει ότι οι αγώνες τελούνταν κάθε τέταρτο έτος, την ίδια χρονιά που τελούνταν και οι Ολυμπιακοί Αγώνες, αλλά χωρίς να συμπίπτουν οι ακριβείς ημερομηνίες τέλεσής τους. Οι Ολυμπιακοί Αγώνες και τα Ήραια εναλλάσσονταν ως προς το ποιός αγώνας προηγούνταν χρονικά, ώστε να μην προσβάλεται ούτε ο Δίας, ούτε η Ήρα.
Τη διοργάνωση αναλάμβαναν 16 γυναίκες από την Ήλιδα που άνηκαν σε επιφανείς οικογένειες, οι οποίες είχαν και τον ρόλο των Ελλανοδικών/κριτών. Οι ίδιες οι διοργανώτριες είχαν το καθαρά ιερατικό καθήκον να υφάνουν το πέπλο της Ήρας, το οποίο και εναπόθεταν κατά την διάρκεια της τελετής των Ηραίων στο άγαλμά της μέσα στον ναό και ύστερα ξεκινούσαν οι αγώνες.
Δικαίωμα συμμετοχής είχαν μόνο οι ανύπαντρες κοπέλες, οι οποίες είχαν λυτά τα μαλλιά τους και φορούσαν κοντό χιτώνα πάνω από το γόνατο -ώστε να είναι ευκίνητες- που έπιανε μόνο στον αριστερό ώμο θυμίζοντας τις παραστάσεις που έχουμε από τις Αμαζόνες. Το σπριντ που έπρεπε να κάνουν οι αθλήτριες, οριζόταν στα 5/6 του σταδίου της Ολυμπίας, δηλαδή τα 160 από τα 192 μέτρα.
Ο Παυσανίας μας πληροφορεί ότι υπήρχαν τρεις ηλικιακές κατηγορίες, ενώ τα βραβεία για τις τρεις νικήτριες ήταν ένα στεφάνι από την ιερή αγριελιά, ένα κομμάτι από το κρέας της αγελάδας (και σύμβολό της, αντίστοιχα ο Δίας είχε τον ταύρο στα σύμβολά του) που θυσιαζόταν προς τιμήν της θεάς, η κατανάλωση του οποίου ισούταν με την αποδοχή της δύναμης της Ήρας. Τέλος, η νικήτρια κατακτούσε το δικαίωμα αφιέρωσης αγαλματίδιου με την μορφή τους στον ναό της Ήρας.
Τα Ήραια καθιέρωσε σύμφωνα με τον μύθο η Ιπποδάμεια εγγονή του θεού Άρη ως κάθαρση. Ο πατέρας της ο βασιλιάς Οινόμαος, είχε θεσμοθετήσει αγώνισμα αρματοδρομίας αντοχής με έπαθλο την κόρη του. Αν οι επίδοξοι μνηστήρες έχαναν, τους σκότωνε. Μόνο που η Ιπποδάμεια ερωτεύτηκε τον 13ο μνηστήρα, τον Πέλοπα, ο οποίος εξαγόρασε τον ηνίοχο του βασιλιά να σαμποτάρει το άρμα του Οινόμαου με αποτέλεσμα να φύγει ο μπροστινός τροχός και να σκοτωθεί. Κάπου εδώ οφείλετε να αναγνωρίσετε, ότι οι πρόγονοί μας ήταν οι πρώτοι που ανακάλυψαν τον στημένο αγώνα, πριν οι εγγονοί του Πέλοπα, ο Αγαμέμνονας και ο Μενέλαος εκστρατεύσουν για την Τροία περίπου στα 1.100 χρόνια π.Χ.
Έτσι η Ιπποδάμεια ζητώντας συγχώρεση από τους θεούς, θεσμοθέτησε τους αγώνες προς τιμήν της θεάς Ήρας. Άλλες πηγές αναφέρουν ότι η Ιπποδάμεια θεσμοθέτησε τους αγώνες από ευγνωμοσύνη προς την Ήρα για τον γάμο της με τον Πέλοπα (η Εστία, προστάτιδα της οικογένειας, εντάχθηκε μεταγενέστερα στο Πάνθεον, τον ρόλο της κατείχε η Ήρα).
Πέρα από τον μύθο, οι αγώνες θεωρούνται ως εύλογο αποτέλεσμα εποχών πριν από τις πατριαρχικές κοινωνίες, όπου η θέση της γυναίκας ήταν πιο ισχυρή και λατρεύονταν θεές όπως η Γαία-Θεά Μητέρα, (αργότερα αντικαταστάθηκαν από τη Δήμητρα και την Ήρα) και άλλες γήινες-χθόνιες θεότητες της γονιμότητας. Αυτήν την θεωρία επιβεβαιώνει το γεγονός ότι και ο ναός πάνω στον οποίο χτίστηκε το Ήραιο (το Ήραιο είναι ο αρχαιότερος ναός που έχει βρεθεί), είναι χτισμένος σε ακόμα παλαιότερο βωμό θηλυκής θεότητας.
Δείτε μία αναπαράσταση των αρχάιων Ηραίων:
* Χρησιμοποιήθηκαν πληροφορίες από το εξαιρετικό και εκτενές άρθρο της Χαρίκλειας Μήνη με τίτλο Ήραια - οι άγνωστοι Ολυμπιακοί αγώνες, που περιέχει αποσπάσματα από το βιβλίο της S. Ammer Η Ελλάδα των γυναικών.
Πηγή: wefit.gr
