Ταπεινωτική καθημερινότητα, ρατσισμός, ζωή σε παράγκες, εγκατάλειψη αλλά και προσδοκία για ένα καλύτερο αύριο. Η μοίρα των προσφύγων, του χθες αλλά και του τώρα, κοινή. Είτε ζουν μέσα σε σκηνές στις λάσπες της Ειδομένης είτε στις παράγκες της Κοκκινιάς, η Ιστορία επιστρέφει (σχεδόν σαν φάρσα) για να μας θυμίσει ότι η τελευταία λέξη της προσφυγιάς δεν γράφτηκε ακόμα.
Οι ξεριζωμένοι της Ανταλλαγής, 93 χρόνια μετά τη Συνθήκη της Λοζάνης, έχουν να αφηγηθούν μια ιστορία που δεν τελειώνει με την εικόνα της Σμύρνης στις φλόγες. Αντίθετα, από εκεί ξεκινά.
Οι εδώ είναι οι «τουρκόσποροι», οι εκεί είναι οι «ρωμιόσποροι», και το Σκιά στην Ψυχή είναι ένα ανθρωποκεντρικό ντοκιμαντέρ που αφηγείται τι συνέβη μετά την εγκατάσταση και στις δύο πλευρές του Αιγαίου και εστιάζει στην καθημερινότητα των ανθρώπων.
Ό,τι έζησαν οι πρόσφυγες τότε το ζούνε και σήμερα. Με τον ίδιο τρόπο ζούνε τον πόλεμο, τον πόνο, την απώλεια, την αναζήτηση μιας καλύτερης μοίρας, το ρατσισμό
Χρειάστηκαν τρία χρόνια γυρισμάτων σε τρεις διαφορετικές χώρες, και δεκάδες ώρες πρωτογενούς οπτικοακουστικού υλικού για να ολοκληρωθεί το ντοκιμαντέρ που κάνει επίσημη πρώτη στο 18ο Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης. Σύμφωνα με το πρόγραμμα του φεστιβάλ, η ταινία θα προβληθεί στις 18 και 20 Μαρτίου, στις 17:30, στην αίθουσα Τ. Μαρκετάκη (Αποθήκη Δ΄ στο λιμάνι).
Το «Σκιά στην Ψυχή» στο Φεστιβάλ Θεσσαλονίκης διαγωνίζεται στην κατηγορία Καταγραφής της Μνήμης.
«Το ντοκιμαντέρ είναι περισσότερο επίκαιρο από ποτέ. Τώρα που οι προσφυγικές ροές βαθαίνουν τα υδάτινα μονοπάτια του Αιγαίου», σημειώνει στο pontos-news.gr ο Θωμάς Σίδερης ο οποίος έγραψε το σενάριο και έχει και τη δημοσιογραφική επιμέλεια. Ο σκηνοθέτης Δημήτρης Πλιάγκος, από τη μεριά του, μας εξηγεί ότι η προσφυγιά έχει το ίδιο πρόσωπο. «Ό,τι έζησαν οι πρόσφυγες τότε το ζούνε και σήμερα. Με τον ίδιο τρόπο ζούνε τον πόλεμο, τον πόνο, την απώλεια, την αναζήτηση μιας καλύτερης μοίρας, το ρατσισμό», σημειώνει.
«Νονός» του ντοκιμαντέρ είναι ο ιστορικός σύμβουλος της ομάδας, και ερευνητής στο Κέντρο Μικρασιατικών Σπουδών, Δημήτρης Καμούζης. «Τα παιδιά τα εδώ, και τα παιδιά που ήρθαν από την άλλη μεριά του Αιγαίου, έχουν μια σκιά στην ψυχή» ακούγεται να λέει στο teaser που κυκλοφόρησε.
Από τις μαρτυρίες που περιλαμβάνονται ξεχωρίζουν αυτή της Νάνσι Χόρτον, της κόρης του Αμερικανού πρόξενου στη Σμύρνη, αλλά και της Ρενέ Χίρσον, της κοινωνικής ανθρωπολόγου που τη δεκαετία του ’70 έζησε με τους πρόσφυγες σε μια παράγκα στην Κοκκινιά. Από τις πιο συγκινητικές στιγμές, το ελληνικό τραγούδι ενός Τούρκου πρόσφυγα δεύτερης γενιάς ο οποίος σταμάτησε την ομάδα στην Τσαλτάτζα, έξω από το Μουσείο των Ανταλλαγέντων, και εκτός από την ιστορία της ζωής του τους είπε και ένα δημοτικό που θυμόταν από τον παππού του.
Ρωτάμε τον Μάριο Πολυζωγόπουλο, τον παραγωγό και σκηνοθέτη του Σκιά στην Ψυχή, τι καινούργιο είναι αυτό που φέρνουν στο κοινό. «Σπάνιο τεκμηριωμένο κινηματογραφικό και φωτογραφικό υλικό. Συνεντεύξεις προσφύγων πρώτης γενιάς και από τις δύο πλευρές του Αιγαίου», απαντά, και συμπληρώνει: «Θεωρούμε ότι είναι ένα ιστορικό ντοκιμαντέρ-τεκμήριο και σημείο αναφοράς για το μέλλον». Ο σκηνοθέτης Δημήτρης Πλιάγκος προσθέτει ότι το καινούργιο που φέρνουν στο κοινό είναι «μια διαφορετική κινηματογραφική προσέγγιση σε αυτή τη σελίδα της Ιστορίας».
Μπροστά στα μάτια του κοινού του 18ου Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης θα ξεδιπλωθούν και οι αφηγήσεις προσφύγων από τον Πόντο –ανάμεσά τους και ο υπεραιωνόβιος Σταυρίκος Παπαβραμίδης–, αλλά και εικόνες ανθρώπων όχι να ανεβαίνουν αλλά να κατεβαίνουν από το καράβι.
Μετά τη Θεσσαλονίκη το ντοκιμαντέρ θα ταξιδέψει σε αρκετά διεθνή κινηματογραφικά φεστιβάλ. Το πρόγραμμα δεν είναι ακόμα γνωστό καθώς η ομάδα βρίσκεται στη διαδικασία των αιτήσεων συμμετοχής. «Ναι, είναι κάτι που θέλουμε πολύ, και είμαστε σε επικοινωνία για διανομή», είναι η απάντηση της διευθύντριας παραγωγής Μαρίας Μπιρμπίλη σε ερώτησή μας για το αν θα υπάρξουν προβολές και στην Τουρκία.
Πηγή: pontos-news.gr, από τη Γεωργία Βορύλλα
