"Οι Ιταλοί είναι Γάλλοι με καλή διάθεση": Σουρεάλ σκέψεις του πρωτοπόρου Ζαν Κοκτώ για τη ζωή

Ο Ζαν Κοκτώ (Jean Cocteau) ήταν Γάλλος ποιητής, μυθιστοριογράφος, θεατρικός συγγραφέας, ζωγράφος και σκηνοθέτης του κινηματογράφου. Υπήρξε ένας από τους πιο πολυσχιδείς καλλιτέχνες του μεσοπολέμου, μέλος της γαλλικής πρωτοπορίας. Επιδόθηκε στην ανάπλαση και υπερρεαλιστική ερμηνεία των ελληνικών μύθων (Ορφέας, Αντιγόνη, Οιδίποδας, Ολέθρια μηχανή), θήτευσε στο ψυχολογικό θέατρο και ασπάστηκε το νεορομαντισμό. Από τις γνωστότερες ταινίες του είναι: Η πεντάμορφη και το τέρας και οι Τρομεροί γονείς (από το θεατρικό του έργο).

Γεννήθηκε στο Μαιζόν-Λαφίτ, κοντά στο Παρίσι, το 1889 και πέθανε στο Μιλί-λα-Φορέ, κοντά στο Παρίσι, το 1963 σε ηλικία 74 ετών. Ήταν γιος εύπορου Παριζιάνου συμβολαιογράφου και μορφώθηκε στο Λύκειο Κοντορσέ.

Επιδεικνύοντας ταλέντο στην ποίηση, το μυθιστόρημα και το θέατρο, στη ζωγραφική, στο σενάριο και τη μουσική κίνηση της χώρας του, ο Κοκτώ δημοσίευσε την πρώτη συλλογή ποιημάτων του "Το λυχνάρι του Αλαντίν" (La Lampe d' Aladin) το 1909, σε ηλικία μόλις 18 χρόνων. Στις ποιητικές συλλογές του που ακολούθησαν, "Ο άστατος πρίγκηπας" (1910), "Ο χορός του Σοφοκλέους" (1912) και το "Ακρωτήρι της Καλής Ελπίδας" (1919), διακρίνεται από μια αβρότητα και χάρη στο ύφος κι ένα πλούτο φαντασίας. Το ίδιο παρατηρείται και στα μυθιστορήματά του, όπως για παράδειγμα στο "Θωμά τον απατεώνα" (Thomas l' imposteur, 1923), και στα "Τρομερά παιδιά" (Les Enfants terribles, 1929). Όλο το έργο του, ακόμα και τα φιλοσοφικά και κριτικά του δοκίμια, διαπνέεται από ένα αίσθημα παιδικής αφέλειας μαζί με μια αγωνία αναζήτησης.

Στο θέατρο άρχισε την καριέρα του το 1923 με τους "Νεόνυμφους του Πύργου του Άιφελ" (Les Mariés de la Tour Eiffel), με μια τάση φυγής από το στυλ του ρεαλισμού που επικρατούσε και ανάπτυξης της αξίας του αυτοσκοπού στη θεατρική τέχνη. Στη συνέχεια με τον "Ρωμαίο και Ιουλιέτα" (1924), τον "Ορφέα" (1927), την "Αντιγόνη" (λιμπρέτο στην όπερα του Χόνεγκερ) και τον "Οιδίποδα τύραννο" (λιμπρέτο στην όπερα - ορατόριο του Ιγκόρ Στραβίνσκι) το 1928, την "Ανθρώπινη φωνή" (1930), την "Ολέθρια μηχανή" (La Machine infernale, 1934), τους "Ιππότες της στρογγυλής τραπέζης" (Les Chevaliers de la Table ronde, 1937), τους "Τρομερούς γονείς" (Les Parents terribles, 1939), τη "Γραφομηχανή" (La Machine à écrire, 1941) και το "Δικέφαλο αετό" (L'Aigle à deux têtes, 1946), κηρύσσεται υπέρ των νεωτεριστικών ιδεών, συνεργάζεται με Γάλλους της πρωτοπορίας κι εμφανίζεται διαδοχικά ως φουτουριστής, σουρεαλιστής, κυβιστής ή ντανταϊστής.

Επηρεασμένος από το σουρεαλιστικό κίνημα και τους πρωτοπόρους της αφηρημένης τέχνης στη ζωγραφική και τη γλυπτική, ο Κοκτώ πειραματίζεται και μεταφέρει τις τάσεις αυτές της εποχής του και στο θέατρο, όπως στην "Παρέλαση" (Parade, 1917) σε σκηνικά Πικάσο και μουσική του Ερίκ Σατί (Satie) και "Το Βόδι πάνω στη Στέγη" (Le Boeuf sur le Toit, 1920) σε σκηνικά Ντυφύ και μουσική του Νταριούς Μιλώ (Milhaud).

Από τους συγγραφείς που είχαν επιρροή στο έργο του είναι ο Εντμόν Ροστάν, ο Ραϊμόν Ραντιγκέ, ο Κατύλ Μαντές, η Κόμισσα ντε Νοάιγ, μα πιο πολύ ο Αντρέ Ζιντ. Ο Κοκτώ όμως δεν περιορίστηκε στη συγγραφή των έργων του. Έλαβε κι ο ίδιος ενεργό μέρος ως ηθοποιός, παραγωγός, σκηνογράφος. Έγραψε για χορόδραμα, μιούζικαλ, τσίρκο, κινηματογραφικές ταινίες (όπως π.χ. η σουρεαλιστική ταινία "Η ωραία και το κτήνος", 1946). Συνεργάστηκε με ονόματα όπως ο Φρανσουά Κοπώ, ο Άρθουρ Χόνεγκερ, συνθέτης του μουσικού δράματος "Βασιλιάς Δαβίδ", ο Πικάσο και ο Μοντιλιάνι, ο Σερζ Ντιαγκιλέφ, ο μεγάλος Ρώσος χορογράφος και σκηνοθέτης, ιδρυτής των περίφημων "Ρωσικών μπαλέτων" κ.ά.

Ο Ζαν Κοκτώ πέθανε στις 11 Οκτωβρίου του 1963, μία ημέρα μετά την Εντίθ Πιάφ. Ο Ζαν Κοκτώ και η Εντίθ Πιάφ, σε ένα από τα περίεργα παιχνίδια της μοίρας, διασταυρώθηκαν το 1940 όταν η Πιάφ ερμήνευσε αλησμόνητα τον "Ωραίο Αδιάφθορο", που ο Κοκτώ είχε γράψει ειδικά για εκείνη.

Ο ΖΑΝ ΚΟΚΤΩ ΜΕΣΑ ΑΠΟ ΤΑ ΛΟΓΙΑ ΤΟΥ

• Πρέπει να πιστεύουμε στην τύχη. Πώς αλλιώς θα εξηγήσουμε την επιτυχία αυτών που αντιπαθούμε;

• Η Ελλάδα είναι ένα πτώμα που το έχουν καταφάει οι μύθοι της.

• Αν προτιμώ τις γάτες από τα σκυλιά είναι επειδή δεν υπάρχουν αστυνομικές γάτες.

• Τα πιο ωραία φορέματα φοριούνται για να αφαιρούνται.

• Να αγαπάς και να αγαπιέσαι, αυτό είναι το ιδεώδες. Με την προϋπόθεση ότι πρόκειται για το ίδιο πρόσωπο.

• Για να εκφράσει την ψυχή του, ο άνθρωπος δεν έχει παρά μόνο το πρόσωπό του.

• H αλήθεια είναι υπερβολικά γυμνή. Δεν διεγείρει του άντρες.

• Η ζωή είναι μια οριζόντια πτώση.

• Πρέπει να κάνουμε σήμερα αυτό που όλοι θα κάνουν αύριο.

• Να καλλιεργήσεις αυτό για το οποίο το κοινό σε επικρίνει. Αυτό είναι πραγματικά ο εαυτός σου.

• Η Πηνελόπη ήταν η τελευταία δοκιμασία του Οδυσσέα στο τέλος του ταξιδιού του.

• Η ανταμοιβή της τέχνης δεν είναι η φήμη ή η επιτυχία, αλλά ο εθισμός. Γι’ αυτό τόσο πολλοί κακοί καλλιτέχνες δεν μπορούν να τα παρατήσουν.

• Οι νέοι ξέρουν τι δεν θέλουν πριν να ξέρουν τι θέλουν.

• Ένας καλλιτέχνης δεν μπορεί να μιλήσει για την τέχνη του, όπως ένα φυτό δεν είναι σε θέση να μιλήσει για φυτολογία.

• Μπορούμε να γεννηθούμε γέροι, όπως μπορούμε να πεθάνουμε νέοι.

• Ο κινηματογράφος θα γίνει τέχνη μόνο όταν τα υλικά του γίνουν τόσο φθηνά όσο το μολύβι και το χαρτί.

• Το να είσαι πρωτότυπος σημαίνει να θέλεις να είσαι όπως οι άλλοι και να μην μπορείς.

• Το σώμα είναι ένα παράσιτο της ψυχής.

• Η ελεύθερη βούληση είναι το άλλοθι του Θεού.

• Ο βιρτουόζος δεν υπηρετεί τη μουσική. Υπηρετεί τον εαυτό του.

• Οι Ιταλοί είναι Γάλλοι με καλή διάθεση.

• Η μεγαλύτερη τραγωδία για έναν ποιητή είναι να τον θαυμάζουν επειδή παρανοούν το έργο του.

• Διατρέχουμε τον κίνδυνο να μας πάρουν στα σοβαρά, κάτι που είναι η αρχή του τέλους.

• Τα παιδιά και οι τρελοί κόβουν το Γόρδιο δεσμό που οι ποιητές ξοδεύουν μια ζωή για να λύσουν.

• Ο διάβολος είναι αγνός επειδή δεν μπορεί να κάνει τίποτε άλλο παρά μόνο το κακό.

• Ο κριτικός πάντα συγκρίνει. Το μη συγκρινόμενο του διαφεύγει.

• Ό,τι κάνει κανείς στη ζωή, ακόμα και ο έρωτας, το κάνει μέσα στην υπερταχεία που τρέχει προς το θάνατο.

• Για να διασκεδάσουν όσο το δυνατό περισσότερο οι θεοί, πρέπει το θύμα τους να πέφτει από ψηλά.

• Η Μάρλεν Ντήτριχ έχει ένα όνομα που αρχίζει με ένα χάδι και τελειώνει με ένα χτύπημα μαστιγίου.

• Όταν πρέπει να διαλέξει ποιος θα σταυρωθεί, ο όχλος θα διαλέξει πάντα να σώσει τον Βαραββά.

• Η ιστορία με το πέρασμα του χρόνου διαστρεβλώνεται, ενώ ο μύθος εξελίσσεται στο σημείο που γίνεται πραγματικότητα.

• Οι προλήψεις είναι η τέχνη να συμβιβάζεσαι με τις συμπτώσεις.

• Πρέπει να είσαι ένας άνθρωπος εν ζωή και ένας καλλιτέχνης μετά θάνατον.

• Η ποίηση είναι θρησκεία χωρίς την πίστη.

• Κάπου–κάπου πρέπει να κάνουμε κάτι για να ξεκουραζόμαστε από το να μην κάνουμε τίποτα.

• Ένα θαύμα, όταν διαρκεί πολύ, παύει να θεωρείται τέτοιο. Αυτός είναι ο λόγος που οι οφθαλμαπάτες κρατάνε τόσο λίγο.

• Η ποίηση είναι αναντικατάστατη. Θα ‘θελα να ‘ξερα μόνο σε τι.

• Η αγνότητα μιας επανάστασης μπορεί να διαρκέσει ένα δεκαπενθήμερο.

• Απεχθάνομαι την πρωτοτυπία. Την αποφεύγω όσο μπορώ. Πρέπει να χρησιμοποιούμε μια καινούργια ιδέα με μεγάλη προσοχή για να μη δίνουμε την εντύπωση ότι φορούμε ένα καινούριο κουστούμι.

• Ο Θεός μας σκέφτεται, αλλά δεν σκέφτεται αντί για μας.

• Φυλάμε έναν άγγελο μέσα μας. Πρέπει να είμαστε οι προστάτες αυτού του αγγέλου.

• Όσο πιο πολύ γερνάω, τόσο πιο πολύ βλέπω πως το μόνο που δεν εξασθενεί είναι τα όνειρα.

• Το μεγαλύτερο λογοτεχνικό αριστούργημα θα ήταν απλά ένα λεξικό χωρίς αλφαβητική σειρά.

• Ο Βίκτωρ Ουγκώ ήταν ένας τρελός που πίστευε ότι ήταν ο Βίκτωρ Ουγκώ.

• Οι καθρέφτες καλά θα έκαναν να σκέπτονταν προτού επιστρέψουν τα είδωλα.

• Ο Θεός υπάρχει. Είναι ο διάβολος.

Ο Ζαν Κοκτώ στέλνει μήνυμα στη χρονιά 2000 μ.Χ.:

*Με πληροφορίες από el.wikipedia.org

Ακολουθήστε το WomanToc στο Instagram