ΑΚΟΛΟΥΘΗΣΤΕ ΤΟ WOMAN TOC

Μία μυστηριώδης ιστορία: Γιατί οι εραστές του 18ου αιώνα έστελναν μεταξύ τους μικροσκοπικά μάτια

Στο δεύτερο μισό του 18ου αιώνα αινιγματικά, μικροσκοπικά αντικείμενα έκαναν την εμφάνιση τους, προβληματίζοντας τους ιστορικούς του μέλλοντος.

Μία μυστηριώδης ιστορία: Γιατί οι εραστές του 18ου αιώνα έστελναν μεταξύ τους μικροσκοπικά μάτια

Όταν το 1785 η Maria Anne Fitzherbert άνοιξε μία ερωτική επιστολή από τον μεγάλο θαυμαστή της, πρίγκιπα Γεώργιο της Ουαλίας, σίγουρα δεν περίμενε να βρει μέσα ένα μάτι να κοιτάζει έντονα και καθηλωτικά προς το μέρος της.

Ο Βρετανός πρίγκιπας ήταν τρελός από έρωτα και απεγνωσμένος. Αγαπούσε απελπισμένα τη Fitzherbert, αλλά ο μεταξύ τους δεσμός δεν ήταν εφικτό να εξελιχθεί σε κάτι πιο μόνιμο και σοβαρό. Κι αυτό γιατί το βασιλικό πρωτόκολλο απογόρευε αυστηρά σε μία χήρα, Καθολική γυναίκα να παντρευτεί τον μελλοντικό μονάρχη της χώρας. Κάνοντας τα πράγματα ακόμα χειρότερα για την ήδη ραγισμένη καρδιά του Γεώργιου, η Maria Anne άφησε την Αγγλία μετά από την πρόταση γάμου του αγαπημένου της, ελπίζοντας να αποφύγει το σκάνδαλο.

Εκείνος όμως ήταν κάτι περισσότερο από αποφασισμένος. Και έτσι, στις 3 Νοεμβρίου εκείνης της χρονιάς, της στέλνει ένα παθιασμένο ερωτικό γράμμα μέσα από το οποίο την ικέτευε για ακόμα μία φορά τον παντρευτεί. Αυτή σίγουρα δεν ήταν μία συνηθισμένη πρόταση γάμου γιατί εκτός από την αδιαπραγμάτευτη αγάπη του Γεωργίου περιελάμβανε και ένα τελείως ασυνήθιστο δώρο. Ένα μικρό πακετάκι μέσα στο οποίο βρισκόταν τυλιγμένο ένα μικρό φυλακτό που είχε πάνω ζωγραφισμένο το δεξί μάτι του μελλοντικού βασιλιά της Αγγλίας. Απελπισμένο, μεθυσμένο από έρωτα.

Μία μυστηριώδης ιστορία: Γιατί οι εραστές του 18ου αιώνα έστελναν μεταξύ τους μικροσκοπικά μάτια
Αυτή σίγουρα δεν ήταν μία συνηθισμένη πρόταση γάμου γιατί εκτός από την αδιαπραγμάτευτη αγάπη του Γεωργίου περιελάμβανε και ένα τελείως ασυνήθιστο δώρο

Δυστυχώς, δεν έχουν διασωθεί μέχρι τις μέρες μας γραπτές αποδείξεις για το πώς ακριβώς απάντησε η Maria Anne στο συγκεκριμένο γράμμα του Γεωργίου. Το μόνο βέβαιο είναι ότι το δώρο του ήταν μάλλον εκείνο που την έκανε να σκεφτεί με διαφορετικό τρόπο την πρόταση του. Έτσι λίγο καιρό μετά το ζευγάρι παντεύτηκε σε μία κρυφή τελετή. Για να επισφραγίσουν τον γάμο τους ακόμα ένα μάτι ζωγραφίστηκε, αυτή τη φορά της Maria Anne, και το μικρό πορτραίτο τοποθετήθηκε μέσα σε ένα φυλακτό που ο Γεώργιος κουβαλούσε πάντα πάνω του.

Παρόλα αυτά ο πρίγκιπας της Ουαλίας και η Fitzherbert δεν ήταν οι μοναδικοί εραστές που αντάλλασσαν μάτια στην Αγγλία του 18ου αιώνα. Οι συγκεκριμένες μινιατούρες, γνωστές και ως «τα μάτια των εραστών», αποτέλεσαν μεγάλη τάση και τρόπο έκφρασης ανάμεσα στους ερωτευμένους ανθρώπους στο δεύτερο μισό του 18ου αιώνα και συνέχισαν να χρησιμοποιούνται ευρέως ως εκδήλωση λατρείας και θαυμασμού για πάνω από 50 χρόνια. Καμία φορά τα μάτια των εραστών ζωγραφίζονταν και ως ανάμνηση ενός αγαπημένου που είχε φύγει από τη ζωή, ενώ ήταν εξαιρετικά δύσκολο να κατασκευαστούν κυρίως λόγω του πολύ μικρού τους μεγέθους - δεν ξεπερνούσαν σε διάμετρο ένα νύχι από τα δάκτυλα των χεριών. Σκοπός τους ήταν να είναι τόσο μικρά ώστε να μπορούν να χωθούν σε τσέπες, να κρυφτούν κάτω από γιακάδες σαν μυστικές καρφίτσες ή να τοποθετηθούν στα εσώρουχα κοντά στο μέρος της καρδιάς.

Ως αντικείμενα «τα μάτια των εραστών» παραμένουν μέχρι σήμερα κάτι απόλυτα γοητευτικό και αινιγματικά που έχει τραβήξει πολύ έντονα την προσοχή των ιστορικών τέχνης. Κάτι ανάμεσα σε μικρό πορτραίτο και σε πολύτιμο κόσμημα, είναι σχεδόν αδύνατο να κατηγοριοποιηθούν. Επιπλέον, είναι γεμάτα με μυστήριο κι αυτό γιατί στις περισσότερες των περιπτώσεων τόσο το άτομο που απεικονίζεται στη μικρή εικόνα όσο και ο καλλιτέχνης που την έχει φιλοτεχνήσει παραμένουν παντελώς άγνωστοι.

Μέχρι τις αρχές της δεκαετίας του 2000 ελάχιστα πράγματα είχαν γίνει γνωστά σχετικά με την προέλευση και το κρυμμένο νόημα των συγκεκριμένων ερωτικών «μηνυμάτων». Αν και υπήρχαν αρκετές αντίστοιχες μινιατούρες σε μεγάλο μουσεία σε ολόκληρο τον κόσμο (αναμέσα τους τα Cleveland Museum of Art, Philadelphia Museum of Art και London’s Victoria and Albert Museum) ελάχιστα στοιχεία ήταν διασταυρωμένα αναφορικά με την αληθινή χρήση και σημασία τους. Ακόμα και τώρα τα ερωτήματα παραμένουν: Ποιος ξεκίνησε πρώτος τη συγκεκριμένη ανταλλαγή ματιών; Γιατί σταμάτησε να υπάρχει τον 19ο αιώνα; Γιατί τα πορτραίτα απεικόνιζαν μόνο ένα μάτι και όχι και τα δύο;

Οι συγκεκριμένες μινιατούρες, γνωστές και ως «τα μάτια των εραστών», αποτέλεσαν μεγάλη τάση και τρόπο έκφρασης ανάμεσα στους ερωτευμένους ανθρώπους στο δεύτερο μισό του 18ου αιώνα και συνέχισαν να χρησιμοποιούνται ευρέως ως εκδήλωση λατρείας και θαυμασμού για πάνω από 50 χρόνια.

Η Grootenboer, μια ιστορικός τέχνης που έχει ειδικευτεί στα πορτραίτα μινιατούρες, όπως επίσης και στον τρόπο που απεικονίζεται το ανθρώπινο βλέμμα σε πίνακες ζωγραφικής, το έχει βάλει σκοπό της ζωής της να απαντήσει σε κάποιες από τις παραπάνω ερωτήσεις, τονίζοντας ότι προκειμένου να κατανοήσουμε καλύτερα την ύπαρξη των συγεκριμένων αντικειμένων πρέπει πρώτα τα κατανοήσουμε την κουλτούρα της Βρετανίας του 18ου αιώνα. Ήταν μία εποχή μακριά από την εποχή της φωτογραφίας κατά την οποία «τα άτομα ήταν απεγνωσμένα να δώσουν ο ένας στον άλλον όχι μόνο μία εικόνα του εαυτού τους, αλλά ένα κομμάτι του εαυτού του». Άλλωστε δεν είναι τυχαίο ότι πριν προκύψει η «μόδα» με τα φυλαχτά-μάτια, οι εραστές συνήθιζαν έτσι κι αλλιώς να δίνουν ο ένας στον άλλον μικρά πορτραίτα ως ένδειξη αγάπης και αφοσίωσης.

Τι είναι, λοιπόν, αυτό που κάνει «τα μάτια των εραστών» τόσο ξεχωριστά και ενδιαφέροντα; «Ακριβώς το γεγονός ότι αντί να αναπαραστήσουν ένα ολόκληρο πρόσωπο εστίαζαν σε μία συγκεκριμένη, έντονη λεπτομέρεια του κάθε ανθρώπου», εξηγεί η Grootenboer. «Είναι το βλέμμα που ο ερωτευμένος θέλει να ονειρεύεται και να νιώθει ότι είναι πάντα δίπλα του να τον κοιτάζει».

Επιπρόσθετα, στη βρετανική κοινωνία του 18ου αιώνα η τέχνη του βλέμματος υπήρξε αρκετά σημαντική, καθώς σε καιρούς πολύ διαφορετικούς από τους δικούς μας το να μπορείς να κοιτάξεις το αντικείμενο του πόθου σου ακόμα και από απόσταση σε κάποια δεξίωση ή ένα κοινωνικό γεγονός αποτελούσε τεράστιο γεγονός στην καθημερινή ζωή των ερωτευμένων. Με αυτόν τον τρόπο άνδρες και γυναίκες αντάλλασσαν συναισθήματα πολύ πιο άμεσα και γρήγορα απ' ό,τι τους επιτρεπόταν να κάνουν με τα λόγια.

Σαν αντικείμενα «τα μάτια των εραστών» παραμένουν μέχρι σήμερα κάτι απόλυτα γοητευτικό και αινιγματικά που έχει τραβήξει πολύ έντονα την προσοχή των ιστορικών τέχνης. Κάτι ανάμεσα σε μικρό πορτραίτο και σε πολύτιμο κόσμημα είναι σχεδόν αδύνατο να κατηγοριοποιηθούν.

Και κάπως έτσι η τέχνη του βλέμματος τελειοποιήθηκε. Με άλλα λόγια, διαφορετικές ματιές εξέφραζαν τελείως διαφορετικά συναισθήματα και έστελναν τελείως διαφορετικά μηνύματα.

Οι μινιατούτες που γεννήθηκαν μέσα στο παραπάνω κοινωνικό περιβάλλον, όπου ακόμα και η πιο υπόγεια, κρυφή ματιά μπορούσε να υποδηλώνει πόθο, αγάπη, παράδοση ή και τα τρία μαζί, ήταν δίχως αμφιβολία η μεγαλύτερη ένδειξη λατρείας και αφοσίωσης.

Τι ήταν άρα εκείνο που οδήγησε στην «εξαφάνιση» της συγκεκριμένης συνήθειας ανάμεσα στους Βρετανούς εραστές; Σύμφωνα με τη Grootenboer η έλευση της φωτογραφίας το 1830 άλλαξε σημαντικά τον κόσμο της τέχνης και τις ανάγκες πίσω από τη δημιουργία ενός πορτραίτου οποιουδήποτε είδους. Κανέναν πορτραίτο δεν θα μπορούσε ποτέ να είναι πιο ζωντανό και ρεαλιστικό από τη μαγεία του ίδιου του φωτογραφικού κλικ που αιχμαλώτιζε την μορφή ενός αγαπημένου.

Κι όμως στα μάτια των εραστών που κοσμούν ακόμα μερικά από τα διασημότερα μουσεία του πλανήτη ο ρομαντισμός και ο αισθησιασμός θα ζει για πάντα. Μέσα από ένα τόσο δα μικρό κομμάτι κάποιου άντρα ή κάποιας γυναίκας που κάποτε αγαπήθηκε πολύ, αλλά εμείς δεν θα μάθουμε ποτέ ποιος ή ποια ήταν στα αλήθεια. Αρκεί που το ήξερε εκείνος που μία μέρα έλαβε αυτό το φυλακτό.

Φωτογραφίες από τα: Philadelphia Museum of Art, The Metropolitan Museum of Art και Victoria and Albert Museum

Με πληροφορίες από το artsy.net

Ακολουθήστε το WomanToc στο Instagram

Read Next

Περισσότερα από

Stories

20 Οκτ 2025

Οι 10 νέες εκθέσεις που δεν πρέπει να χάσεις στην Αθήνα τώρα

Από τον Juergen Teller και τον Paolo Colombo έως τον Stanley Whitney και μία έκθεση φόρος - τιμής στον Γιώργο Ζογγολόπουλο, τα εικαστικά ραντεβού του Οκτωβρίου είναι πολλά και σημαντικά.

18 Οκτ 2025

Ειρήνη Παππά: Με εντυπωσιακό grecian καφτάνι στα γυρίσματα ιταλικής ταινίας το 1971

Η εντυπωσιακή εμφάνιση της Ειρήνης Παππά στο "Roma Bene".

18 Οκτ 2025

you are invited | Πρώτη ματιά στην έκθεση του θρυλικού φωτογράφου Juergen Teller στο Onassis Ready

Στον νέο χώρο του Ιδρύματος Ωνάση, ο Juergen Teller στήνει τον δικό του φωτογραφικό κόμβο, προτάσσοντας την αλήθεια έναντι του αψεγάδιαστου.

17 Οκτ 2025

Γιατί οι γυναίκες σταυρώνουν τα πόδια τους χωρίς να το καταλαβαίνουν;

Τι λένε οι επιστήμονες για αυτή την ενστικτώδη κίνηση;

17 Οκτ 2025

Αποκλειστικό | Η ταινία ντεμπούτο της Charli XCX στη μεγάλη οθόνη κάνει πρεμιέρα στην Ελλάδα

Η "Έκρηξη / Erupcja", μετά την παρουσίαση της σε σημαντικά φεστιβάλ του κόσμου, έρχεται και στη χώρα μας κάνοντας πανελλήνια πρεμιέρα στο 66ο Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης.

16 Οκτ 2025

Movie Review | After The Hunt: Η Julia Roberts επιστρέφει πιο ώριμη, γοητευτική και αινιγματική από ποτέ

Ο George Satsidis γράφει για τη νέα κινηματογραφική σύμπραξη της Julia Roberts με τον Luca Guadagnino.

16 Οκτ 2025

Καποδίστριας | Πρώτες εικόνες και τρέιλερ από τη νέα ταινία του Γιάννη Σμαραγδή

Ο σπουδαίος Έλληνας σκηνοθέτης υπογράφει μία ταινία αφιερωμένη στον Έλληνα πολιτικό και διπλωμάτη.

16 Οκτ 2025

31 χρόνια πριν: Το νυφικό της Ελένης Ράντου που έγραψε ιστορία στον γάμο με τον Βασίλη Παπακωνσταντίνου

Ένα νυφικό, ένα χαμόγελο και μια ιστορία αγάπης που άντεξε στον χρόνο.