Η ελληνική κοινωνία φαίνεται να αλλάζει. Η ενδοοικογενειακή βία δεν είναι πλέον ανεκτή. Έχοντας αφήσει πίσω μας μια χρονιά με τραγικό απολογισμό, συνειδητοποιούμε πλέον όλοι πως πρέπει να συνεισφέρουμε ως μονάδες και ως σύνολο στην αντιμετώπιση του φαινομένου. Στηρίζοντας έμπρακτα ανθρώπους είτε ανήκουν στο οικογενειακό και φιλικό μας περιβάλλον είτε μένουν στο πάνω διαμέρισμα.
Για το φαινόμενο της ενδοοικογενειακής βίας είχαμε την ευκαιρία να συνομιλήσουμε με τη Γενική Γραμματέα Δημογραφικής και Οικογενειακής Πολιτικής και Ισότητας των Φύλων, Γιάννα Χορμόβα.
-Κυρία Χορμόβα μπορείτε να εξηγήσετε, για όσες γυναίκες ενδεχομένως δεν γνωρίζουν, τι είδους υπηρεσίες παρέχει η 24ώρη Γραμμή SOS 15900 της Γ.Γ.Δ.Ο.Π.Ι.Φ;
Η Γραμμή SOS 15900 είναι κυρίως συμβουλευτική. Ενημερώνει καταρχήν τις γυναίκες για τις εναλλακτικές που έχουν και για το Δίκτυο της Γ.Γ.Δ.Ο.Π.Ι.Φ, στο οποίο μπορούν να απευθυνθούν και βέβαια παρέχει ψυχική υποστήριξη. Ωστόσο, την απόσταση από το τηλεφώνημα στη Γραμμή ως στο επόμενο βήμα, που είναι να κλείσει ένα ραντεβού σ’ ένα από τα Συμβουλευτικά μας Κέντρα καλείται να το κάνει η ίδια η γυναίκα. Για λόγους προσωπικών δεδομένων, αλλά και για λόγους που άπτονται της ετοιμότητας της ίδιας της γυναίκας να φύγει, δεν επιτρέπεται να καταγγείλουμε εμείς το περιστατικό στην Αστυνομία ή να κλείσουμε ραντεβού σε Συμβουλευτικό Κέντρο για εκείνη. Θα πρέπει να το κάνει η ίδια. Επιπλέον, πρέπει να υπογραμμίσουμε πως οι γυναίκες μπορούν να καλούν ανώνυμα, αν το επιθυμούν.
-Σε πολλές περιπτώσεις χρειάζονται αρκετές προσπάθειες προτού καταφέρει μια γυναίκα να φύγει οριστικά από τον θύτη. Αληθεύει αυτό;
Σύμφωνα με το επιστημονικό προσωπικό των Κέντρων μας υπάρχουν πολλά περιστατικά στα οποία έχουν γίνει και δύο και τρεις και πέντε προσπάθειες μέχρι να συνεχίσει μια γυναίκα τον δρόμο της, μακριά πλέον από τον θύτη. Όσες φορές και αν χρειαστεί η παρεχόμενη βοήθεια είναι και θα είναι πάντα εκεί. Δηλαδή θα της παρασχεθούν κάθε φορά οι υπηρεσίες στο σύνολό τους. Εξάλλου, η ετοιμότητα της κάθε γυναίκας είναι ζήτημα σύνθετο και πολυπαραγοντικό. Εξαρτάται για παράδειγμα από το αν υπάρχουν παιδιά, τι ηλικία έχουν τα παιδιά, από το ευρύτερο οικογενειακό περιβάλλον και πόσο υποστηρικτικό είναι, αν το σπίτι ανήκει στην ίδια ή στον σύζυγό της, αν η ίδια είναι εργαζόμενη ή όχι, αν έχει στη διάθεσή της οικονομικούς πόρους κ.ά.
-Ένα πρώτο βήμα για τις γυναίκες που βρίσκουν τη δύναμη να σπάσουν τον κύκλο της βίας δεν θα ήταν η πλήρης κάλυψη των εξόδων της νομικής τους εκπροσώπησης της;
Στα Συμβουλευτικά Κέντρα της Γ.Γ.Δ.Ο.Π.Ι.Φ υπάρχουν νομικοί σύμβουλοι που βοηθούν τις γυναίκες στις απαραίτητες νομικές ενέργειες. Επιπλέον, η Γ.Γ.Δ.Ο.Π.Ι.Φ έχει συνάψει Πρωτόκολλα Συνεργασίας με Δικηγορικούς Συλλόγους της χώρας. Μέσω των Πρωτοκόλλων αυτών, οι γυναίκες μπορούν να εκπροσωπηθούν και στο δικαστήριο πλέον χωρίς να χρειαστεί να προβούν οι ίδιες σε έξοδα.
-Οι δικηγόροι που συνεργάζονται στα πλαίσια των Πρωτοκόλλων Συνεργασίας που προαναφέρετε είναι εξειδικευμένοι σε τέτοιου είδους υποθέσεις;
Τα Πρωτόκολλα Συνεργασίας εφαρμόζονται με τη φροντίδα των Δικηγορικών Συλλόγων. Οι ίδιοι είναι επιφορτισμένοι με την επιλογή του κατάλληλου συνεργάτη που θα εκπροσωπήσει τις γυναίκες. Εμείς δεν θα μπορούσαμε να διαθέτουμε ένα μητρώο δικηγόρων, να τους «διορίζουμε». Ωστόσο, τόσο τα στελέχη μας, όσο και το επιστημονικό προσωπικό των συμβουλευτικών κέντρων, ιδίως στην επαρχία, είναι γνώστες των περιστατικών και των αναγκών των θυμάτων και ταυτόχρονα είναι συνομιλητές με τους οικείους δικηγορικούς συλλόγους. Αυτό διασφαλίζει την καλύτερη δυνατή εκπροσώπηση, στο πλαίσιο πάντα που δεν μπορεί να αποτελέσει εντολή από τη Γ.Γ.Δ.Ο.Π.Ι.Φ προς συγκεκριμένο δικηγόρο.
-Κι ως προς το ζήτημα της εύρεσης εργασίας;
Υπάρχει πλέον κοινή Υπουργική Απόφαση που προβλέπει τη συμμετοχή των γυναικών που έχουν απευθυνθεί στα Συμβουλευτικά Κέντρα στα επιδοτούμενα προγράμματα του ΟΑΕΔ με αυξημένη μοριοδότηση. Ήδη παρείχαμε 84 τέτοιες βεβαιώσεις και οι γυναίκες κατευθύνθηκαν στην αγορά εργασίας. Επιπλέον, στα Κέντρα παρέχεται εργασιακή συμβουλευτική (από το πώς δομούμε ένα βιογραφικό και πώς αναπτύσσουμε δεξιότητες ως την εκμάθηση online εργαλείων κ.ά). Έχουμε ενσκήψει πολύ στο εργασιακό ζήτημα. Και μολονότι δεν μπορούμε να μιλήσουμε για «προφίλ» δράστη, μπορούμε να πούμε με ασφάλεια πως υπάρχει ισχυρή σύνδεση των φαινομένων ενδοοικογενειακής βίας με την οικονομική ευαλωτότητα των γυναικών. Επομένως, είναι υψίστης σημασίας να ενδυναμώνονται οι γυναίκες και να ενισχύονται άμεσα εργασιακά.
-Αυτή τη στιγμή λειτουργούν 19 Ξενώνες για την προστασία των επιζωσών. Κατά τη γνώμη σας επαρκεί αυτός ο αριθμός των κλινών για την αντιμετώπιση του φαινομένου;
Κατά τη γνώμη θα πρέπει να εστιάσουμε όλοι τα μέγιστα για τον περιορισμό του ίδιου του φαινομένου. Προφανώς, κάθε βοήθεια θα ήταν ευπρόσδεκτη. Ωστόσο, το Δίκτυο δεν είναι προνοιακού χαρακτήρα και δεν θέλουμε να είναι. Κατευθυνόμαστε σε δράσεις και πολιτικές ενίσχυσης και ενδυνάμωσης και όχι παραμονής επ’ αόριστον εντός των ξενώνων. Υπάρχει ένα προβλεπόμενο διάστημα 3 μηνών για την παραμονή κάθε γυναίκας, ωστόσο αυτό δεν σημαίνει πως αν παρέλθει το τρίμηνο και μια γυναίκα δεν είναι έτοιμη, εκδιώχνεται. Σε καμία περίπτωση. Παραμένει και συνεχίζει πιο εντατικά την προσπάθειά της. Δεν είναι μικρή η υποδομή των 400 κλινών για το μέγεθος της χώρας μας. Πρέπει όμως κάθε φορά να επιλέγει κανείς το καλύτερο «μίγμα» πολιτικής για την αντιμετώπιση του φαινομένου. Εμείς λοιπόν επιλέγουμε να δίνουμε βάρος στις πολιτικές ενδυνάμωσης ώστε να ανεξαρτητοποιηθούν οι γυναίκες και όχι σε δομές προνοιακού τύπου.
-Η έξαρση της βίας που έχουμε βιώσει κατά τη διάρκεια της πανδημίας σχετίζεται άμεσα με τις συνθήκες που επέβαλε;
Δεν μπορώ να πάρω το βάρος να πω ότι σχετίζεται ευθέως με αυτό. Μπορώ να σας πω όμως ότι πάντοτε σε περιόδους που το ζευγάρι αναγκάζεται να μείνει στον ίδιο χώρο επί μακρόν παρατηρείται αύξηση αυτών των φαινομένων, όπως συμβαίνει για παράδειγμα στις περιόδους διακοπών.
Το Ευρωπαϊκό Ινστιτούτο για την Ισότητα των Φύλων έχει μάλιστα εκπονήσει έρευνες στις οποίες είναι ορατή η σύνδεση της πανδημίας και του εγκλεισμού και της απαγόρευσης της ελεύθερης κυκλοφορίας με την αύξηση τέτοιου είδους κακοποιητικών φαινομένων. Είναι ενδεικτικό πως η Γραμμή SOS δέχτηκε τις διπλάσιες σχεδόν κλήσεις στο πρώτο λόκνταουν απ’ όσες δεχόταν διαχρονικά. Σε αυτό το ποσοστό πρέπει βέβαια να προσμετρήσουμε τον ταυτόχρονο «βομβαρδισμό» με ενημερωτικά μηνύματα εκ μέρους της Γ.Γ.Δ.Ο.Π.Ι.Φ. H πρώτη καμπάνια, «Δεν είσαι μόνη, σπάσε τη σιωπή», πραγματοποιήθηκε την περίοδο της πρώτης απαγόρευσης της κυκλοφορίας αυξάνοντας την ορατότητα του Δικτύου μας. Επίσης έχει παρατηρηθεί πως όσο είναι ενεργή μια καμπάνια σημειώνεται αύξηση των τηλεφωνημάτων. Προφανώς δεν σημαίνει αυτό ότι δεν έχει αυξηθεί και η βία. Έτσι, θα λέγαμε πως η αύξηση δεν είναι μονοσήμαντη, δηλαδή δεν οφείλεται μόνο στην πανδημία.
-Να διευκρινίσουμε πως το φαινόμενο της ενδοοικογενειακής βίας δεν αφορά συγκεκριμένες κοινωνικές ομάδες, όπως συχνά υποστηρίζεται, αλλά όλες. Σωστά;
Ναι βέβαια, δεν υπάρχει μορφωτικό ή κοινωνικό επίπεδο. Η ομοιότητα αφορά μόνο την οικονομική κατάσταση της γυναίκας, μπορεί η ίδια να ζει δηλαδή σε ένα περιβάλλον ευμάρειας, αλλά τα χρήματα να μην είναι δικά της.
-Ποιο θα λέγατε ότι είναι τελικά το πιο σημαντικό βήμα για να σπάσει ο κύκλος της βίας;
Η εκπαίδευση και βέβαια το θάρρος να μιλήσουμε. Το κίνημα του #metoo είναι τεράστιας κοινωνικής σημασίας, είναι σαν να υπάρχει πλέον μια κοινωνική συμφωνία ότι τέτοια περιστατικά δεν είναι πλέον ανεκτά. Δημιούργησε μια «κοινωνική εκμάθηση», πως πρέπει να λέμε τα πράγματα με το όνομά τους, και πως πρέπει να μεταφέρουμε το βάρος από το θύμα στον θύτη.
-Έχει εκπονηθεί επιστημονική μελέτη για το προφίλ των δραστών;
Είναι η πρώτη φορά που θα πραγματοποιηθεί έρευνα στη χώρα μας για το προφίλ των δραστών ενδοοικογενειάκης βίας και για την αξιολόγηση των θεραπευτικών προγραμμάτων. Εξάλλου αποτελεί υποχρέωσή μας στα πλαίσια της Σύμβασης της Κωνσταντινούπολης να διαθέτουμε θεραπευτικά προγράμματα και για τους θύτες. Θα πρέπει να ενσκήψουμε και εκεί, καθώς μπορεί ο κύκλος της βίας να διαιωνίζεται εντός οικογένειας.
-Κυρία Χορμόβα έχουν ποτέ καλέσει στη γραμμή παιδιά για την κατάσταση που επικρατεί στο σπίτι;
Δεν θέλουμε καθόλου να μετατοπιστεί το βάρος στα παιδιά. Αλλά δυστυχώς, ναι έχει συμβεί και είναι οι περιπτώσεις που μας προκαλούν το μεγαλύτερο πόνο.
-Αν μπορούσατε να απευθυνθείτε ιδίως σε νεαρές κοπέλες ποια θα λέγατε ότι είναι εκείνα τα πρώτα «σημάδια» που θα πρέπει να τις θορυβήσουν;
Το ασφαλέστερο κριτήριο είναι το ίδιο το κορίτσι να αισθάνεται ότι περνάει καλά με κάποιον, χωρίς να χρειάζεται να το δικαιολογεί ή να το εκλογικεύει. Σε κάθε περίπτωση τα πρώτα σημάδια είναι η άσχημη λεκτική συμπεριφορά, ακόμα και αν δεν περιλαμβάνει κυριολεκτικά άσχημα λόγια. Μπορεί να περιλαμβάνει μια αμφισβήτηση της αξίας μας, ιδίως αμφισβήτηση ως προς την ικανότητά μας να να τα καταφέρουμε μόνες μας, αμφισβήτηση για το αν θα μπορούσαμε να ζήσουμε χωρίς εκείνον πλάι μας. Συχνά είναι ύπουλος ο τρόπος με το οποίο προσπαθεί κάποιος να μειώσει την αυτοπεποίθησή μας και δυσδιάκριτος. Γι’ αυτό και σε αυτό το στάδιο οι γυναίκες νιώθουν αμήχανα να τηλεφωνήσουν στη γραμμή και να πουν «νιώθω ότι ο σύντροφός μου με υποτιμά». Εκεί λοιπόν χρειάζεται ενημέρωση. Και μην ξεχνάτε πως στη γραμμή μπορούν να απευθυνθούν φίλοι και συγγενείς που ανησυχούν για μια κοπέλα και θέλουν να βρουν τρόπο να τη βοηθήσουν. Αυτό ακριβώς δημιουργεί ένα κοινωνικό δίχτυ ασφαλείας για τον περιορισμό του φαινομένου. Όσο πιο πολύ μπορούμε να το αυξήσουμε, τόσο θα είμαστε όλοι πιο ασφαλείς, θα χτίσουμε καλύτερες κοινωνίες.
Το 2021 η Γραμμή SOS 15900 της Γενικής Γραμματείας Δημογραφικής και Οικογενειακής Πολιτικής και Ισότητας των Φύλων (Γ.Γ.Δ.Ο.Π.Ι.Φ) δέχτηκε 6.797 κλίσεις που αφορούσαν περιστατικά έμφυλης βίας, εκ των οποίων τα 3.964 αφορούσαν περιστατικά ενδοοικογενειακής βίας. Επιπλέον, τα 43 Συμβουλευτικά Κέντρα της Γ.Γ.Δ.Ο.Π.Ι.Φ δέχτηκαν και παρείχαν υπηρεσίες σε 5.080 γυναίκες σε όλη τη χώρα. Σήμερα στους 19 Ξενώνες της Γ.Γ.Δ.Ο.Π.Ι.Φ ανά την Ελλάδα, φιλοξενούνται 61 επιζώσες και 68 παιδιά.
Ακολουθήστε το Woman Toc στο Instagram
