Πρωινές ώρες στο Ντουμπάι και ο υδράργυρος έχει πιάσει ήδη τους 38 βαθμούς Κελσίου. Κι όμως, παρά την αφόρητη ζέστη, που στη διάρκεια της Σεπτεμβριάτικης ημέρας θα φτάσει ακόμη και στους 42 βαθμούς, δύο γυναίκες κυκλοφορούν στον δρόμο με αμπάγια, το παραδοσιακό "κλειστό" γυναικείο ένδυμα. Ποιες είναι; Εργάζονται άραγε ή περνούν το μεγαλύτερο μέρος της ημέρας τους στο σπίτι; Αν για έναν δυτικό θεατή, το δεύτερο σενάριο ακούγεται ώς πιθανότερο, συνεπεία της ευρέως διαδεδομένης εικόνας που υπάρχει για τη θέση των γυναικών στις αραβικές χώρες, στην περίπτωση των Ηνωμένων Αραβικών Εμιράτων (ΗΑΕ) ισχύουν άλλα ήθη κι έθιμα.
Στα ΗΑΕ, γνωστά τα τελευταία χρόνια ώς "γη των ευκαιριών" για επιχειρήσεις και επενδυτές, οι γυναίκες δεν ζουν κατ' ανάγκη στο περιθώριο της αγοράς εργασίας. Αντιθέτως, μεταξύ τους υπάρχουν πλέον πολλές αυτοδημιούργητες επιχειρηματίες, κυρίως νεαρής ηλικίας γυναίκες με υψηλή μόρφωση, αλλά και υψηλόβαθμα στελέχη επιχειρήσεων, όπως πρόεδροι και διευθύνοντες σύμβουλοι εταιρειών. Και, ναι, πολλές από αυτές φορούν αμπάγια.
Είτε επειδή "ποντάρουν" στα οφέλη της γυναικείας προσέγγισης στον κόσμο των επιχειρήσεων είτε επειδή θέλουν να αντιστρέψουν την αρνητική εικόνα που έχει παγιωθεί στον δυτικό κόσμο για τη θέση των γυναικών, οι αρχές στο Ντουμπάι και το Άμπου Ντάμπι φαίνεται ότι στηρίζουν τη γυναικεία επιχειρηματικότητα οικονομικά και θεσμικά. Ενδεικτικό είναι το γεγονός, ότι η αναζήτηση της φράσης "women enterpeneurs in UAE" ("Γυναίκες επιχειρηματίες στα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα") στο google "επιστρέφει" περίπου 670.000 αποτελέσματα, ώς επί το πλείστον από μελέτες και έρευνες οργανισμών των Εμιράτων, αλλά και από δυτικά μέσα μαζικής ενημέρωσης, εκπρόσωποι των οποίων επισκέφτηκαν την περιοχή. Άραγε η εικόνα αυτή είναι πραγματική ή προσεκτικά "πλασμένη" για τον εξωτερικό θεατή; Το σίγουρο είναι ένα: ότι ο επισκέπτης της χώρας βλέπει θετικές εξελίξεις σε αυτό το πεδίο και η δυτική γυναίκα επιχειρηματίας δεν αντιμετωπίζει ιδιαίτερους περιορισμούς.
Μαρία Σπανού, επιχειρηματίας: "Δεν είδα περιορισμούς λόγω φύλου"
"Προς μεγάλη μου έκπληξη είδα στο Ντουμπάι πάρα πολλές γυναίκες επιχειρηματίες, άλλες ντυμένες δυτικά και άλλες με αμπάγια. Οι γυναίκες δραστηριοποιούνται έντονα εκεί. Επίσης συζήτησα με Ελληνίδες που έχουν αναπτύξει δραστηριότητα στα ΗΑΕ και δεν συνάντησαν προβλήματα που σχετίζονται με το φύλο τους. Κι εγώ η ίδια δεν είδα περιορισμούς στη λειτουργία μου ώς επιχειρηματία. Φαίνεται πως επειδή το Ντουμπάι είναι κέντρο εμπορίου, έχουν δώσει πολλές ευκαιρίες για να γίνονται όλα" σημείωσε, μιλώντας στο ΑΠΕ-ΜΠΕ, η Μαρία Σπανού, αντιπρόεδρος και διευθύνουσα σύµβουλος της ΣΠΑΝΟΣ ΑΒΕΕΤ, η οποία δραστηριοποιείται στην επεξεργασία κι εμπορία ακατέργαστου ρυζιού από το έτος 1992, με επίκεντρο την περιοχή της Θεσσαλονίκης (η εταιρεία διαθέτει εγκαταστάσεις στη Σίνδο Θεσσαλονίκης και στον Προβατώνα Έβρου).
Η Μαρία Σπανού βρέθηκε πρόσφατα στα ΗΑΕ (Dubai, Abu Dhabi και Sharjah), στο πλαίσιο ευρωπαϊκής επιχειρηματικής αποστολής, που πραγματοποιήθηκε υπό την αιγίδα του Εμπορικού και Βιομηχανικού Επιμελητηρίου του Λονδίνου, με την συμμετοχή του Συνδέσμου Βιομηχανιών Βορείου Ελλάδος (ΣΒΒΕ). Την αποστολή, στην οποία μετείχαν συνολικά 53 επιχειρήσεις από έξι ευρωπαϊκές χώρες, εκ των οποίων οι 10 ελληνικές, συνδιοργάνωσαν το Εμπορικό Επιμελητήριο των Βρυξελλών, το Εμπορικό και Βιομηχανικό Επιμελητήριο της Ουγγαρίας, το Κέντρο Καινοτομίας της Λιθουανίας και ο Σύνδεσμος Βιομηχανιών της Σικελίας. Μεγάλη έμφαση δόθηκε στο πλαίσιο της αποστολής στη γυναικεία επιχειρηματικότητα, με τη συμμετοχή συνολικά 27 γυναικών επιχειρηματιών από την Ευρώπη, ενώ, από την αραβική πλευρά, η αποστολή υποστηρίχθηκε ενεργά μεταξύ άλλων και από το Συμβούλιο Γυναικείας Επιχειρηματικότητας του Άμπου Ντάμπι.
"Στη Σαουηδική Αραβία υπάρχει μέχρι και βαγόνι στο μετρό μόνο για γυναίκες. Στα ΗΑΕ τα πράγματα δεν είναι έτσι"
"Στη Σαουδική Αραβία τα πράγματα δεν είναι έτσι. Στο Μετρό, για παράδειγμα, υπάρχει βαγόνι ειδικά για γυναίκες. Εγώ μπήκα μεν και στο ανδρικό χωρίς να αντιμετωπίσω κάποιο πρόβλημα, αλλά υπάρχει αυτός ο περιορισμός. Επίσης για να ταξιδέψει μια γυναίκα κάτω των 40 ετών επιβάλλεται να συνοδεύεται από συγγενή πρώτου βαθμού. Στα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα δεν υπάρχουν τέτοια θέματα. Αν υπάρχει πλήρης ισότητα; Δεν μπορώ να απαντήσω σε αυτό το ερώτημα. Υπάρχει πλήρης ισότητα στον δυτικό κόσμο, μισθολογικά ή σε επίπεδο εργασιακών δικαιωμάτων; Αυτό που γνωρίζω είναι ότι οι γυναίκες επιχειρηματίες που θα συναντήσεις εκεί, ό,τι λένε είναι αξιόπιστο, και ότι έχουν και σημαντικά αξιώματα τόσο στις επιχειρήσεις, όσο και στη δημόσια διοίκηση" σημειώνει η κ. Σπανού.
Όπως λέει, συνάντησε και γυναίκες που φορούσαν την παραδοσιακή αμπάγια, έχοντας μετατρέψει το ιδιαίτερο αυτό ένδυμα σε επιχειρηματική ευκαιρία, αφού επρόκειτο για επιτυχημένες σχεδιάστριες μόδας. "Όταν ρώτησα ποια περιθώρια δημιουργικότητας έχει κάποιος που σχεδιάζει αμπάγια, μού απάντησαν ότι το ένδυμα αυτό έχει τη δική του αγορά, με διαφοροποιήσεις στο ύφασμα ή ανάλογα με τις ηλικίες" σημειώνει η κ. Σπανού.
Η γυναίκα που σχεδίασε αμπάγια για τη Μαντόνα
Χαρακτηριστικό παράδειγμα ώς προς το πώς η αμπάγια μπορεί να αποτελέσει τον πυρήνα ενός επιτυχημένου επιχειρηματικού εγχειρήματος αποτελεί η Σάρα Αλ Μαντάνι (Sara Al Madani), επιχειρηματίας (συνιδρύτρια της εταιρείας Rouge Couture), σχεδιάστρια μόδας και μέλος του διοικητικού συμβουλίου του Εμποροβιομηχανικού Επμελητηρίου του Sharjah. Σε πρόσφατη συνέντευξή της στην εφημερίδα "Khaleej Times", εξηγεί ότι η επιχειρηματική της πορεία ξεκίνησε ήδη από τα 15 της χρόνια. Θυμάται ότι δεν ήθελε να στηριχθεί οικονομικά από την οικογένειά της για να ξεκινήσει την επιχείρησή της, αλλά κι ότι αυτό που την ενδιέφερε αρχικά δεν ήταν η μόδα, αλλά η ιδέα ότι η αμπάγια πρέπει να εκσυγχρονιστεί.
"Ήθελα οι γυναίκες να μπορούν να φορούν την αμπάγια διατηρώντας τη σεμνότητά τους, αλλά ταυτόχρονα να είναι εξαιρετικά μοδάτες" λέει η Σάρα, η οποία ξεκίνησε με το κεφάλαιο που συγκέντρωσε πουλώντας τις ηλεκτρονικές συσκευές της και έφτασε να είναι "brand ambassador" της Nivea and Natura Bisse Middle East και να έχει σχεδιάσει αμπάγια μέχρι και για τη Μαντόνα (άγνωστο αν η "ποπ ντίβα", που σημειωτέον δεν την παρήγγειλε, τη φόρεσε ποτέ). Πάντως, κατά την Αλ Μαντάνι, παρότι προοπτικές υπάρχουν, ταυτόχρονα υπάρχουν και προκλήσεις για τις γυναίκες που θέλουν να στραφούν στην επιχειρηματικότητα, καθώς ενίοτε δεν στηρίζονται επαρκώς από τις οικογένειές τους ή την κοινωνία ή απλά δεν έχουν ανάγκη να στραφούν στο επιχειρείν για να επιβιώσουν. "Πολλές γυναίκες το κάνουν σαν χόμπι, αλλά η επιχειρηματικότητα αυτού του είδους δεν είναι βιώσιμη. Χρειάζεται να αφοσιωθείς σε αυτή τη δουλειά με όλη σου την καρδιά" καταλήγει.
Αθηνά Κολιονάσιου, επιχειρηματίας: "Άλλα περιμέναμε και άλλα είδαμε"
Η επιχειρηματίας Αθηνά Κολιονάσιου από τα Ιωάννινα, που επίσης συμμετείχε στην αποστολή, καταθέτει στο ΑΠΕ-ΜΠΕ τη δική της εμπειρία από την επίσκεψη στα ΗΑΕ. 'Οπως λέει, ήδη από την πρώτη ημέρα στο Άμπου Ντάμπι, τις Ευρωπαίες επιχειρηματίες υποδέχτηκε το γυναικείο τμήμα του επιμελητηρίου, το οποίο λειτουργεί πολύ οργανωμένα και υπάρχει ήδη από το 1992. "Μέσα στα επιμελητήρια υπάρχει πολύ ενεργή γυναικεία δραστηριότητα, πιο έντονα στο Ντουμπάι. Η αλήθεια είναι πως μείναμε κάπως έκπληκτοι, άλλα περιμέναμε και άλλα βρήκαμε. Οι γυναίκες επιχειρηματίες στα ΗΑΕ στηρίζονται πολύ, υπάρχουν γυναίκες σε ρόλο CEO και σε θέσεις ευθύνης, ενώ δίδεται πολύ μεγάλη έμφαση στις μικρές και πολύ μικρές επιχειρήσεις, που αποτελούν άλλωστε τη ραχοκοκκαλιά της οικονομίας διεθνώς" σημειώνει η κα Κολιονάσιου.
Η ίδια διατηρεί συνεργασία με επιχειρήσεις και στελέχη από τα Εμιράτα τα τελευταία τρία-τέσσερα χρόνια και μέρι στιγμής δεν υπήρξε κανένα πρόβλημα. "Τα στελέχη από τις περιοχές αυτές, που ήταν μαζί μας και σε μεγάλες εκθέσεις τροφίμων του εξωτερικού, όπως η SIAL και η ANUGA, έχουν αρκετά δυτικό τρόπο στο επιχειρείν. Απλά ως δυτικός χρειάζεται να είσαι πιο προσεκτικός ώς προς το ντύσιμο, τη συμπεριφορά, την επικοινωνία. Τα Εμιράτα προσπαθούν να χτίσουν και να συντηρήσουν το προφίλ του διεθνούς επιχειρηματικού προορισμού και για αυτό κάνουν τα πάντα για να προσελκύσουν επενδύσεις. Μην ξεχνάτε πως κατά τα άλλα πρόκειται για μια αφιλόξενη ώς προς τις κλιματολογικές συνθήκες και φοβερά ενεργοβόρα περιοχή. Ήδη από το πρωί η θερμοκρασία το καλοκαίρι πιάνει τους 38 βαθμούς και στη διάρκεια της μέρας φτάνει τους 42, ενώ στους εσωτερικούς χώρους και τα αυτοκίνητα η θερμοκρασία μέσω του κλιματισμού δεν ξεπερνά τους 18. Υποφέραμε" σημειώνει η κ. Κολιονάσιου.
Όπως λέει, τα Εμιράτα επιμένουν πολύ στον παράγοντα της εντοπιότητας και για αυτό επιβάλλεται η συνεργασία με τοπικό εταίρο. Η είσοδος προϊόντων σε αγορές όπως το Ντουμπάι είναι δύσκολη εξαιτίας των πολύ απαιτητικών τελωνειακών διαδικασιών, αλλά το άνοιγμα μπορεί να είναι επωφελές. "Εγώ για παράδειγμα εξάγω μπακλαβά. Και τώρα ξεκινάμε μια καινούργια σειρά premium προϊόντων, με τα οποία οι άνθρωποι εκεί ενθουσιάστηκαν. Και το κυριότερο μπορούν να τα πληρώσουν" καταλήγει η κ. Κολιονάσιου.
Της αρνήθηκαν την είσοδο σε κτίριο που ήθελε να ...αγοράσει
Στο μεταξύ, τα εμπόδια για τη γυναικεία επιχειρηματικότητα δεν φαίνεται να λείπουν στα ΗΑΕ αλλά δεν είναι ανυπέρβλητα. Η Nima Abu Wardeh, ιδρύτρια της εταιρείας MZone και του σάιτ οικονομικών συμβουλών cashy.me, κάποτε βρέθηκε στην περίεργη θέση να τής αρνηθούν την είσοδο σε κτίριο που ήθελε να ...αγοράσει, εξαιτίας του φύλου της. Δεν πτοήθηκε όμως. Όπως δήλωσε στο "Forbes", "δεν πιστεύει ότι υπέφερε, ούτε ότι ωφελήθηκε από το φύλο της".
Η δε Shimi Shah, ιδρύτρια της Carousel Solutions, έχει κάνει την τελευταία 15ετία πάνω από 50 επενδύσεις σε εταιρείες σε πρώιμα στάδια ανάπτυξης. Ποια ήταν η εμπειρία της; "Σε αντίθεση με ό,τι πιστεύουν οι άλλοι άνθρωποι, τα ΗΑΕ προσφέρουν μεγάλη βοήθεια στις γυναίκες επιχειρηματίες και "τρέχουν" πολλά για αυτές" καταλήγει μιλώντας στο "Forbes".
Μόνο το 8% αισθάνεται πως το φύλο είναι εμπόδιο
Ποιο είναι όμως το προφίλ της γυναίκας επιχειρηματία στα ΗΑΕ; Σύμφωνα με παλαιότερη έρευνα του IFC (επενδυτικού βραχίονα της Παγκόσμιας Τράπεζας) και του Κέντρου Αράβων Γυναικών για την Εκπαίδευση και την Έρευνα (Δεκέμβριος 2007), πάνω από τα τρία τέταρτα (ποσοστό 73%) των γυναικών επιχειρηματιών στην περιοχή σκοπεύουν να επεκτείνουν την επιχείρησή τους και μόνο το 8% αισθάνεται ότι το φύλο του αποτελεί μειονέκτημα για τη διαχείριση της επιχείρησης. Το 26% των γυναικών που συμμετείχαν στην έρευνα ήταν -την εποχή της διεξαγωγής της- ηλικίας 25-34 ετών και το 44% έως 44, ενώ το 26% ανήκε στην ηλικιακή κατηγορία των 45-54 ετών.
Η δε καταγωγή τους "επικυρώνει" την ταυτότητα του πολυεθνικού μωσαϊκού της επιχειρηματικής κοινότητας στα ΗΑΕ: περίπου μία στις δύο (47%) έχει καταγωγή από εκεί, το 25% είναι Ευρωπαίες και το υπόλοιπο ποσοστό προέρχεται από διάφορες χώρες (πχ, Λίβανο, Νότια Αφρική, ΗΠΑ). Στην πλειοψηφία τους είναι υψηλής μόρφωσης (το 73% διαθέτει πανεπιστημιακό πτυχίο ή μεταπτυχιακό δίπλωμα)...
Πάνω από εννέα στις δέκα ξεκίνησαν μόνες τους την επιχείρησή τους
Από την ίδια έρευνα προκύπτει ότι πάνω από εννέα στις δέκα (95%) γυναίκες επιχειρηματιών στα ΗΑΕ ξεκίνησαν μόνες τους από το μηδέν την επιχείρησή τους, το 2% την αγόρασε και το 3% την κληρονόμησε. Ερωτηθείσες τι ποσοστό κατέχουν προσωπικά στην επιχείρηση, δύο στις δέκα (48%) απάντησαν ότι η επιχείρηση τους ανήκει εξολοκλήρου. Σε ποσοστό 17% δήλωσαν ότι ελέγχουν ποσοστό 51%-99%, ενώ το 21% κατέχει τη μισή επιχείρηση και το 12% λιγότερο από το 50%._
