Λάθη στην καθημερινότητά μας που εξαπλώνονται με ταχείς ρυθμούς σαν λεκτικοί ιοί. Ας δούμε μερικά απ’ αυτά κι ας φροντίσουμε να μην τα «ξαναεπαναλάβουμε» (το σωστό βέβαια είναι να μην τα επαναλάβουμε. Απλώς για να μπούμε στο πνεύμα…)
Ανεξαρτήτως φύλου (και όχι: ανεξαρτήτου φύλου…)
Απολαύει του σεβασμού (και όχι: απολαμβάνει) Είναι άλλο το «απολαμβάνω» και άλλο το «απολαύω». Πρόκειται για διαφορετικά ρήματα, διαφορετικής σημασίας, που απλά μοιάζουν πολύ ηχητικά.
Ανενημέρωτος (και όχι: ανημέρωτος)
Τίθενται (και όχι: τίθονται.)
Κοινότοπος, κοινοτοπία (και όχι: κοινότυπος, κοινοτυπία)
Όσο αφορά το θέμα αυτό (και όχι: όσο αφορά στο θέμα αυτό, διότι αποτελεί μεταγλώττιση της λόγιας σύνταξης: όσον αφορά εις το θέμα αυτό)
Οι μέθοδοι αυτές (και όχι: οι μέθοδοι αυτοί)
Ανέκαθεν (και όχι: από ανέκαθεν)
Οποιοσδήποτε, οτιδήποτε (και όχι: ο οποιοσδήποτε, το οτιδήποτε)
Μεγεθύνω, μεγέθυνση (και όχι: μεγενθύνω, μεγένθυση)
Εμβάθυνση (και όχι: εμβάνθυνση)
Απαθανατίζω (και όχι: αποθανατίζω)
Μελαψός (και όχι: μελαμψός)
Ο επικεφαλής, του επικεφαλής, τον επικεφαλής, οι επικεφαλής, κλπ
Στο πλαίσιο του (και όχι στα πλαίσια του )
Πολλή αγάπη, (και όχι πολύ αγάπη)
Κατ’ αρχήν σημαίνει στα βασικά σημεία, ενώ κατ’ αρχάς σημαίνει αρχικά
Η υπόθεση δεν τον αφορά άμεσα (αλλά έμμεσα) (τροπικό επίρρημα).
Να παρουσιαστεί αμέσως (και όχι: άμεσα) (χρονικό επίρρημα).
Οι ψήφοι αυτές, οι μέθοδοι αυτές (και όχι οι ψήφοι αυτοί…)
Η άμμος ( και όχι ο άμμος)
Στη μία (και όχι στις μία)
Δέσμη μέτρων (και όχι: πακέτο), εκδοχή πολιτικών εξελίξεων (και όχι: σενάριο).
Λανθασμένη έκφραση (και όχι λάθος έκφραση) Το ουσιαστικό λάθος δεν μπορεί να χρησιμοποιείται ως επιθετικός προσδιορισμός
Επαναλαμβάνω (και όχι ξαναεπαναλαμβάνω)
Η προσεχής, της προσεχούς (και όχι της προσεχής)
Καλύτερος ή πιο καλός (και όχι πιο καλύτερος)
Πριν από τον αγώνα (και όχι πριν τον αγώνα)
Περισσότεροι από έναν ή περισσότεροι του ενός (και όχι περισσότεροι από ένας)
Η συνάδελφος (και όχι: συναδέλφισσα).
Το άρα δεν είναι σωστό να συνοδεύεται από το λοιπόν(όχι: «άρα λοιπόν») ούτε υποκαθίσταται από το άραγε
Δε χρειάζονται εισαγωγικά όταν χρησιμοποιούμε μεταφορική σημασία λέξεων: η ρίζα του προβλήματος, τραβάω την προσοχή (και όχι: η «ρίζα» …, «τραβάω» …) κλπ. Χρησιμοποιούμε εισαγωγικά, εκτός από τις γνωστές περιπτώσεις των αυτολεξεί επαναλαμβανομένων, των γνωμικών και των τίτλων έργων, ονομάτων πλοίων, ιδρυμάτων κλπ., όταν μια λέξη ή φράση τη λέμε ειρωνικά, εννοώντας την ακριβώς αντίθετη σημασία, η οποία στο γραπτό λόγο δεν μπορεί αλλιώς να αποδοθεί, ενώ, αντίθετα, στον προφορικό η φωνή παίρνει την ανάλογη χροιά: μου επιφύλαξε «θερμή» υποδοχή (δηλ. ψυχρή).
Δε χρησιμοποιείται το «κύριος» ή το «κυρία» για πρόσωπα που έχουν πεθάνει
Δεν χρησιμοποιούμε το «κύριος» ή το «κυρία» όταν παρουσιάζουμε τον εαυτό μας . Η μόνη εξαίρεση του κανόνα που είναι ανεκτή είναι όταν μιλάμε σε μικρά παιδιά.
Το «κ.κ.» χρησιμοποιείται μόνο στο γραπτό λόγο . Γράφουμε «οι κ.κ. ομιλητές» αλλά εκφωνούμε «οι κύριοι ομιλητές»
Το «μέσα» μπροστά από «σ» γίνεται «μες» (αλλά όχι απαραίτητα, μπορεί να μείνει «μέσα»), ποτέ όμως «μεσ’». Π.χ. «Μεσ’ από το δάσος», αλλά «μες στο δάσος» ή «μέσα στο δάσος»
Αυτός καθ΄ εαυτόν, αυτού καθ΄ εαυτόν, αυτόν καθ΄ εαυτόν, αυτοί καθ΄ εαυτούς, αυτών καθ΄ εαυτούς κλπ. (και όχι: αυτού καθ΄ εαυτού, αυτής καθ΄ εαυτής, αυτοί καθ΄ εαυτοί κλπ.).
Προσοχή στη διάκριση «σαν» και «ως»: το «σαν» χρησιμοποιείται για παρομοιώσεις , ενώ το «ως» χρησιμοποιείται για πραγματικές ιδιότητες. Έτσι για παράδειγμα όταν αναφερόμαστε σε ενέργειες δικηγόρων, γιατρών κλπ που έχουν σχέση με την άσκηση του επαγγέλματός τους, τότε λέμε «ενήργησε ως δικηγόρος», «θεωρεί, ως γιατρός». Για ανάλογες ενέργειες ατόμου που δεν ασκεί το επάγγελμα χρησιμοποιούμε το «σαν» : «μίλησε σαν δικηγόρος» (χωρίς να είναι), «τον φρόντισε σαν γιατρός». Σημειωτέον ότι το «ως» ακολουθείται από κατηγορούμενο που πρέπει να μπει στην κατάλληλη πτώση, π.χ. «η εκλογή του ως καθηγητή» (και όχι: «ως καθηγητής»), «οι ενέργειές του ως δικηγόρου», «η γνωμάτευσή του ως ιατρού».
Πόσο πολλοί, τόσο πολλοί, τόσο πολλή (και όχι: πόσοι πολλοί, τόσοι πολλοί, τόση πολλή).
Να διαβάσετε μέχρι τη σελίδα 69 (και όχι: μέχρι και τη σελίδα 69).
«Δόξα τω Θεώ» (και όχι «δόξα το θεό»)
Ο ασκός του Αιόλου ( και όχι οι ασκοί…) Μπορεί ο Αίολος , σύμφωνα με τη μυθολογία, να είχε φυλακισμένους πολλούς ανέμους, αλλά «ο ασκός» του ήταν ένας και μοναδικός.
«…βρίσκεται (ή μπαίνει) στο μάτι του κυκλώνα…» (και όχι έπεσε). Βέβαια, βάσει των φυσικών φαινομένων- το «μάτι του κυκλώνα», χρησιμοποιείται σχεδόν πάντα λανθασμένα, καθώς στο «μάτι» επικρατεί ηρεμία. Το σωστό είναι «στη δίνη»…
Λέμε «δυνάμει επιστήμονες» (και όχι εν δυνάμει). Το «εν δυνάμει» είναι κυρίως θρησκευτικός όρος. «Εν δυνάμει Θεού…»
Δεν είναι ζήτημα απλώς προσωπικό, αλλά μας αφορά όλους (και όχι: απλά).Απλώς = μόνο. Συμπεριφέρεται απλά (=με απλό, ανεπιτήδευτο τρόπο).
Πιθανώς ή πιθανόν, προηγουμένως, συγχρόνως, κυρίως, ολογράφως, ενδεχομένως, αυτοδικαίως, επομένως (και όχι σε -α).
Αντίγραψε ό,τι βλέπεις (και όχι αντέγραψε ό,τι βλέπεις) Οι προστακτικές δεν παίρνουν χρονική αύξηση. – «Αυτός επανέλαβε (αόριστος) την προσπάθεια χτες» – «Εσύ επανάλαβε (προστακτική) την προσπάθεια αύριο».
Το πάνω και το κάτω στη δημοτική είναι μόνο τοπικά επιρρήματα και κακώς μεταγλωττίζονται τα επί και υπό της καθαρεύουσας σε περιπτώσεις όπως οι εξής: Μίλησε πάνω στο θέμα που μας απασχολεί (σωστό: για το θέμα ή επί του θέματος). Θα προσπαθήσουμε κάτω απ΄ αυτές τις συνθήκες (σωστό: με αυτές ή υπ΄ αυτές).
Οκτώβριος (και όχι: Οκτώμβριος)
Χειρουργός (και όχι: χειρούργος)
Υποθάλπω, περιθάλπω (και όχι: υποθάλπτω, περιθάλπτω)
Ακατονόμαστος (και όχι: ακατανόμαστος)
Αθυρόστομος (και όχι: ανθηρόστομος).
Ευχαριστώ όλους όσοι με βοήθησαν ( και όχι ευχαριστώ όλους όσους με βοήθησαν ) Προσοχή όμως: «επικοινωνεί με όλους όσους γνωρίζει», επειδή εδώ το «όσους» είναι αντικείμενο του ρήματος).
Τα ρήματα των προτάσεων που ακολουθούν συντάσσονται με αιτιατική και όχι με γενική: Δεν επιδέχεται αναβολή. Δε χρειάζεται περαιτέρω συστάσεις. Διέφυγε την προσοχή μου. Στερούμαι τα απαραίτητα. Απεκδύομαι τις ευθύνες μου.
Δίνω, αλλά: παραδίδω, αναδίδω, αποδίδω κλπ.
Δείχνω, αλλά: αναδεικνύω, επιδεικνύω, αποδεικνύω κλπ.
Ρίχνω, αλλά: απορρίπτω, καταρρίπτω, επιρρίπτω κλπ.
Λύνω, αλλά: επιλύω, διαλύω κλπ.
Στέλνω, αλλά: αποστέλλω, διαστέλλω κλπ.
Κλείνω, αλλά: αποκλείω, περικλείω κλπ.
Κόβω, αλλά: αποκόπτω, διακόπτω κλπ.
Υπέρ το δέον (και όχι: υπέρ του δέοντος).
Εξελέγην, εξεπλάγην, προήχθης, συνέβη, επλήγη, συνελήφθησαν, διεξήχθησαν κλπ., κατά τους παθητικούς αορίστους β΄ της αρχαίας (και όχι: εκλέχτηκα, εκπλάγηκα, προάχθηκες, συνέβηκε, πλήχτηκε, συλλήφθηκαν, διεξάχθηκαν κλπ).
Σε πολλά ρήματα η χρονική αύξηση διατηρείται: ήλεγξα, διηύθυνα, διενήργησα, απέκτησα κλπ. (και όχι: έλεγξα, διεύθυνα κλπ).
Χιλιετία: περίοδος χιλίων ετών. Χιλιετηρίδα: η επέτειος χιλίων ετών.
Ο κύριος Κοντολέων, του κ. Κοντολέοντος, η κυρία Κοντολέοντος, της κ. Κοντολέοντος κλπ. (και όχι του κ. Κοντολέων, η κ. Κοντολέων).
Συμμετέχω, πρτ. συμμετείχα, μέλλ. Εξακολουθ. θα συμμετέχω όλο το χρόνο στις εκδηλώσεις, μέλλ. στιγμ. θα συμμετάσχω στην εκδήλωση, αόρ. συμμετέσχον, πρκ.-υπρσ. έχω-είχα συμμετάσχει.
Ανήκα, ανήκες, ανήκε κλπ. (και όχι: άνηκα, άνηκες, άνηκε κλπ.)
Το επιχείρημα που προβλήθηκε είναι υπέρ αυτού (και όχι: υπέρ του).
Επιταχύνω/προωθώ/επισπεύδω το θέμα/πρόγραμμα κλπ. (και όχι: τρέχω το θέμα/πρόγραμμα).
Ορισμένα αφηρημένα ουσιαστικά, όπως: πολιτική, λογική, πρακτική, συμπεριφορά, υποδομή κλπ. δε χρησιμοποιούνται στον πληθυντικό : η πολιτική που θα ακολουθηθεί σε πολλούς τομείς (και όχι: οι πολιτικές που …) κλπ.
Δρώμενα = α. τελετουργίες β. όσα παριστάνονται σε θεατρική σκηνή.
Τεκταινόμενα = μηχανορραφίες. Είναι λανθασμένο το ερμήνευμα: διαδραματιζόμενα (π.χ. τα δρώμενα/τεκταινόμενα της πολιτικής ζωής).
Χρόνοι συνθέτων του άγω: ενστ. εξάγω, πρτ. εξήγα, μέλλ. εξακολ. κάθε χρόνο θα εξάγω, μέλλ. στιγμ. η χώρα φέτος θα εξαγάγει εσπεριδοειδή, αόρ. εξήγαγα, πρκ.-υπρσ. έχω-είχα εξαγάγει.
«Χθες μεταδόθηκε ακόμα ένα επεισόδιο του … από το κανάλι του Μega» ( και όχι «προβλήθηκε»). Στην τηλεόραση δεν υπήρξε ποτέ μηχάνημα προβολής, όπως στον κινηματογράφο, όπου οι ταινίες όντως προβάλλονται. Υπάρχουν όμως, σήματα μετάδοσης … που απλά «μεταδίδουν».
Λέμε ο μυς, οι μύες, τους μυς…
Χρόνοι των ρημάτων σε -λλω: ενστ. επιβάλλω, πρτ. επέβαλλα, μέλλ. εξακολ. θα καταβάλλω κάθε μήνα το ενοίκιο, μέλλ. στιγμ. θα σου καταβάλω το αντίτιμο (άπαξ), αόρ. επέβαλα, πρκ.-υπρσ. έχω-είχα επιβάλει.
Ρήματα που στον αόρ. λήγουν σε -ησα, -ισα, -υσα, -οισα στο β΄ πλ. πρστ. ενεργ. αορ. διατηρούν την ορθογραφία της παραλήγουσας: κρατήστε, καθαρίστε, λύστε, αθροίστε.
Του Σικάγου, της Νικαράγουας, του Μιλάνου, του Μεξικού, της Καλιφόρνιας, της Ριβιέρας κλπ. (και όχι: του Σικάγο, της Νικαράγουα κλπ.).
Βρέχει επί δικαίους και αδίκους (και όχι: επί δικαίων και αδίκων).
μακρόθεν (και όχι: εκ του μακρόθεν)
Επί τούτω (και όχι: επί τούτου).
Οι στύλοι του Ολυμπίου Διός (και όχι: οι στήλες).
Πρέπει να συνεισφέρουν όλοι στον έρανο και δη και οι πλούσιοι (και όχι: και δη οι πλούσιοι).
Στη συνέλευση ζήτησα το λόγο για να διατυπώσω/εκφράσω/εκθέσω την άποψή μου (και όχι: για να τοποθετηθώ).
Πηγή: schooltime.gr
Γράφει ο Άρης Ιωαννίδης, Φιλόλογος
Photo: Mathieu Bigard
