Μια Κυριακή βράδυ ολόκληρο το Νέο Φάληρο σείεται από την ενθουσιώδη κοσμοσυρροή για τον αγώνα Ολυμπιακός-ΑΕΚ στο Στάδιο Καραϊσκάκη. Δίπλα ακριβώς, ανάμεσα στο γήπεδο και τον σταθμό του ΗΣΑΠ, ένας θύλακας πολιτισμού απορροφά εδώ και δεκαετίες τους κραδασμούς του εξωτερικού κόσμου, ενσωματώνοντάς τους σε παραστάσεις που η φήμη τους έχει ξεπεράσει τα σύνορα του Πειραιά, όπως οι «Ανοιχτό ζευγάρι» του Ντάριο Φο, «Άνθρωποι και ποντίκια» του Τζον Στάινμπεκ.
Στο Θέατρο Κάτω απ’ τη Γέφυρα, όπου ανεβαίνει για δεύτερη σεζόν το έργο «Ο χρόνος σταματά» του βραβευμένου με Πούλιτζερ Αμερικανού συγγραφέα Donald Margulies, απόψε η βουή των φιλάθλων ενώνεται με το μουγκρητό των τρένων που πηγαινοέρχονται στις γραμμές του Ηλεκτρικού. Εισχωρεί στο εσωτερικό του θεάτρου δημιουργώντας μια εκ πρώτης όψης παράξενη αντίφαση με τη θαλπωρή του Πίσω Χώρου, της μικρής σκηνής που έχει μεταμορφωθεί σε αληθινό σαλόνι σπιτιού, με καναπέ, τηλεόραση, σεκρετέρ, μικρή κουζίνα.
Μπαίνοντας στον Πίσω Χώρο, τα πρώτα λεπτά της παράστασης αισθανόμαστε κάπως αμήχανα, σχεδόν σαν εισβολείς στη ζωή ενός πραγματικού ζευγαριού: της Σάρας, που αναρρώνει μετά τον σοβαρό τραυματισμό της στον πόλεμο στη Συρία, τον οποίο κάλυπτε ως φωτορεπόρτερ, και του συντρόφου της, Τζέιμς, πολεμικού ανταποκριτή του CNN, συγγραφέα και ακτιβιστή, οι οποίοι δέχονται επίσκεψη από τον 55χρονο Ρίτσαρντ, εκδότη και φίλο του Τζέιμς και μέντορα της Σάρας, και την 25χρονη σύντροφό του, Μάντη. Σιγά σιγά όμως, καθώς οι ήρωες μάς συστήνονται μέσα από τη χαρισματική πένα του θεατρικού συγγραφέα, η αμηχανία δίνει τη θέση της στην οικειότητα.
Το βουητό από όχληση εξελίσσεται σε σάουντρακ του «Ο χρόνος σταματά» - σκόπιμα ή όχι, δεν έχει σημασία. Τα όρια ανάμεσα στο συλλογικό και το ατομικό, το δημόσιο και το ιδιωτικό, καταργούνται, όπως και στη ζωή άλλωστε. Οι κραδασμοί του εξωτερικού κόσμου σε αυτή την περίπτωση προκαλούν ρωγμές στο σπίτι της Σάρας και του Τζέιμς: εκείνη θέλει να παραμείνει κυριολεκτικά μάχιμη, να επιστρέψει στην εμπόλεμη ζώνη, να κάνει τη διαφορά στον κόσμο με τις φωτογραφίες της. Εκείνος έχει κουραστεί, έχει φθαρεί από τη δυστυχία του πλανήτη, ονειρεύεται μια νοικοκυρεμένη και τακτοποιημένη ζωή, μια οικογένεια. Ο Ρίτσαρντ (εξαιρετικός ο Κώστας Κλάδης στον ρόλο) δεν μπορεί να λειτουργήσει ως δύναμη συμφιλίωσης ανάμεσα στους φίλους του, όσο κι αν θα το ήθελε. Ενώ προσπαθεί να συμβιβάσει τα ιδανικά του με τα εμπορικά συμφέροντα του εκδοτικού οργανισμού του και καθώς προχωράει τη σχέση του με τη Μάντη και αποφασίζει να γίνει μαζί της πατέρας, πάνω του γιγαντώνονται οι φόβοι, οι επιθυμίες, οι εμμονές της Σάρας και του Τζέιμς, οι οποίοι χαράσσουν ολοένα και πιο μοναχικές διαδρομές.
«Did you exchange/ A walk on part in the war/For a lead role in a cage?/How I wish, how I wish you were here/ We're just two lost souls/ Swimming in a fish bowl/ Year after year/Running over the same old ground» τραγουδούν οι Pink Floyd, απόψε για λογαριασμό του Τζέιμς και της Σάρα.
Αριστεροί και δεξιοί, θρησκευόμενοι και άθεοι, προοδευτικοί και συντηρητικοί. Πόλωση στη βουλή, στα media, στα social media, στον δρόμο, στο καφενείο, στο σπίτι μας. Χάσματα αγεφύρωτα.
«Ψαγμένοι» με ενοχές για τον κόσμο που σπαράσσεται και «χαρούμενοι» που κάνουν σχέδια για το μέλλον, στην παράσταση «Ο χρόνος σταματά». Ποιους έχει περισσότερο ανάγκη ο κόσμος σήμερα;
«Η παράσταση δεν δικάζει ούτε διχάζει ούτε ενοχοποιεί» απαντά ο σκηνοθέτης, ιδρυτής και ψυχή του Θεάτρου Κάτω απ’ τη Γέφυρα, Νίκος Δαφνής. «Ο “κουρασμένος” Τζέιμς, ο “συμφιλιωμένος” Ρίτσαρντ, η χαρούμενη Μάντη, η αέναα “ταγμένη” Σάρα ζουν ανάμεσά μας. Και όλοι έχουν τα δίκια τους. Το έργο μας δεν στοχεύει να καταγγείλει τους “αδιάφορους”, ούτε να επιβραβεύσει τους Δον Κιχώτες».
«Ο “κουρασμένος” Τζέιμς, ο “συμφιλιωμένος” Ρίτσαρντ, η χαρούμενη Μάντη, η αέναα “ταγμένη” Σάρα ζουν ανάμεσά μας. Και όλοι έχουν τα δίκια τους»
Μπορεί η φωτορεπόρτερ Σάρα να αλλάξει τον κόσμο με τη δουλειά της;
«Όχι, δεν μπορεί. Το ελπίζει όμως. Κι αυτό είναι που μετράει.
»Ο κόσμος είναι αυτό που είναι. Όποιος πιστεύει ότι μπορεί κάτι να κάνει για να τον “φτιάξει”, έχει δικαίωμα και υποχρέωση να παλέψει γι’ αυτό. Αρχίζοντας από τον εαυτό του».
Ο Δαφνής δεν πιστεύει ότι το θέατρο κάνει πολιτική, αλλά ότι είναι πολιτική. «Είτε είναι στρατευμένο είτε τρισάθλια “εμπορικό”. Στην πρώτη περίπτωση, η πρόθεσή του είναι τίμια, γιατί σε βάζει να συμφωνήσεις ή να διαφωνήσεις, να θυμώσεις ή να πειστείς. Στη δεύτερη, είναι ύποπτη. Γιατί σε καθίζει σε μια αναπαυτική πολυθρόνα και σε βάζει να χαχανίσεις, να “ξεσκάσεις”, να “ανακουφιστείς”. Και το δεύτερο είναι “πολιτική”, αλλά πολύ μακριά από τους δικούς μου στόχους».
Στόχους που ο ίδιος επιδιώκει να υπηρετεί από την αρχή της καλλιτεχνικής διαδρομής του. Κομβικό σημείο της, και κομβικό σημείο για την ιστορία του ελληνικού θεάτρου για παιδιά, η ίδρυση του συνεταιριστικού Θιάσου ‘81, με ακόμα τρεις δημιουργούς, τους Χρήστο Κελαντώνη, Νανά Νικολάου, Γιώργο Μιχαλάκη, που μεταξύ άλλων ανέβασε το 1982 στο σανίδι το «Όνειρο του σκιάχτρου». Τους το έφερε ο 30χρονος τότε Ευγένιος Τριβιζάς, πριν ακόμα από τη «Φρουτοπία» και την καταξίωσή του στην παιδική λογοτεχνία, «με το χειρόγραφο στο χέρι και την ελπίδα να το ανεβάσουμε στα μάτια».
Ανάμεσα στους συνεργάτες του Θιάσου ‘81, θυμάται σήμερα ο Δαφνής, ήταν η Πέγκυ Τρικαλιώτη, ο Βασίλης Χαραλαμπόπουλος, αλλά και ο Νότης Μαυρουδής και ο Γιάννης Ζουγανέλης στη μουσική. Το παιδί, για τον Θίασο ‘81, δεν ήταν ένας θεατής με χαμηλότερες απαιτήσεις, αλλά «πολίτης Α’ κατηγορίας. Σε λίγα χρόνια, θα είναι ο γιατρός μας, ο δάσκαλος των παιδιών μας, ο επιχειρηματίας ή ο εργαζόμενος, ο δημόσιος υπάλληλος, ο υπουργός ή ο πρωθυπουργός μας» σχολιάζει ο Δαφνής.
Το Θέατρο Κάτω απ’ τη Γέφυρα, που ο Δαφνής ίδρυσε το 1996, συνεχίζει να δίνει βαρύτητα στις παραστάσεις για παιδιά. Ο ίδιος, γέννημα θρέμμα του Πειραιά, ανέκαθεν ήθελε να δημιουργήσει στην περιοχή του ένα θέατρο που θα υπηρετούσε τις αρχές και την αισθητική του. Μια βροχερή μέρα, ενώ περνούσε από την οδό Αλκιβιάδη και είδε το νεοκλασικό όπου κάποτε είχε στεγαστεί το εμβληματικό «Θέατρο του Πειραιά» ερειπωμένο και με βουλιαγμένη τη σκεπή, έβαλε τα κλάματα. Λίγο αργότερα θα έκλεινε και το Δημοτικό Θέατρο Πειραιά, για δεκατρία χρόνια. Ο Δαφνής άρχισε να αναζητά στέγη για το όνειρό του ώσπου, σαν από μηχανής θεός, εμφανίστηκε στον δρόμο του μια φίλη, η Κατερίνα Σκλεπάρη, πρόεδρος στο Γ’ Διαμέρισμα του Δήμου, η οποία του πρότεινε έναν κλειστό χώρο στα θεμέλια της οδογέφυρας στον σταθμό του Φαλήρου, τότε «δημόσιο ουρητήριο, στέκι πρεζονιών και περιθωριακών».
Είκοσι τρία χρόνια μετά, μετά το τέλος της παράστασης «Ο χρόνος σταματά», πίνουμε ένα ποτήρι κρασί στο φιλόξενο φουαγιέ του Κάτω απ’ τη Γέφυρα. Το θέατρο αντιστέκεται στην οικονομική κρίση και στις άλλες αντιξοότητες, ως ένας μοναχικός φρουρός, ονειροπόλος και πεισματάρης. Και ντόμπρος, όπως οι απαντήσεις του δημιουργού του.
Πώς θα περιγράφατε την ταυτότητα του θεάτρου σας;
«Εγώ μπορώ να περιγράψω τις προθέσεις μου. Αυτό δεν είναι ευχάριστο, γιατί σχεδόν όλες έχουν διαψευσθεί. Θα ήθελα η Γέφυρα να είναι μια κολεκτίβα καλλιτεχνών και του προσωπικού που θα υποστηρίζει το έργο τους. Οι εισπράξεις να μοιράζονται αναλογικά, όπως και τα έξοδα. Η διοίκηση να ασκείται από εκλεγμένο Δ.Σ. και η θητεία του να ανανεώνεται υποχρεωτικά κάθε τρία χρόνια. Αυτό, ως προς τα οργανωτικά.
»Ως τα καλλιτεχνικά όμως, είναι θέμα των θεατών να μας δώσουν ταυτότητα. Και να μας “τιμωρήσουν”, όταν τα στοιχεία που αναφέρει πλαστογραφούνται».
Info
«Ο χρόνος σταματά», Πίσω Χώρος, Θέατρο Κάτω απ’ τη Γέφυρα,πλατεία ηλεκτρικού σταθμού Νέου Φαλήρου (Ζαΐμη και Γιαννόπουλου, Πειραιάς 185 47), τηλ. 210 4816200, katoapotigefyra.gr
Συντελεστές
Μετάφραση: Ελένη Ρεπούσκου. Σκηνοθεσία: Νίκος Δαφνής. Σκηνικό: Δέσποινα Βολίδη. Βοηθός σκηνοθέτης – Μουσική επιμέλεια: Κωνσταντίνα Σαραντοπούλου. Video: Γιώργος Γιαννακόπουλος. Φωτισμοί: Μπάμπης Αρώνης, Βασίλης Γιαννακόπουλος. Φωτογραφίες: Γιώργος Φερμελετζής
Ερμηνεύουν: Κώστας Κλάδης, Αυγουστίνος Ρεμούνδος, Έλενα Τυρέα και Χριστίνα Σιώμου.
Παραστάσεις: Σάββατο στις 9 μ.μ. και Κυριακή στις 7μ.μ. Διάρκεια: 90 λεπτά
