Για τον αγαπημένο άγιο συναντάμε διάφορες γραφές: Άη Βασίλης, άη Βασίλης, Άης Βασίλης, ΑϊΒασίλης, Άις Βασίλης, άη-Βασίλης, άι-Βασίλης και κάποια άλλα λιγότερα προτιμητέα. Ποια είναι, λοιπόν, η ορθή γραφή; Υπάρχει, καταρχήν, ο αποδεκτός τύπος Αγιοβασίλης που δεν αμφισβητείται και δεν χρήζει επομένως περαιτέρω σχολιασμού. Ως προς το συγκεκομμένο τύπο· ας δούμε την ετυμολογία: άι: <αγι- <άγις <άγιος. Το άι, λοιπόν, είναι συγκεκομμένη μορφή του άγιος και επομένως η μόνη ορθή γραφή είναι αυτή με [ι].
Τώρα, όσον αφορά τα διαλυτικά, όπως ισχύει και στο γενικότερο κανόνα, μια λέξη δεν παίρνει διαλυτικά όταν τονίζεται το αμέσως προηγούμενο γράμμα (λ.χ. άυλος όχι άϋ-λος έτσι και άι Γιάννης όχι άΐ Γιάννης). Όταν πρόκειται για κεφαλαίο τότε δεν χρησιμοποιούνται τα διαλυτικά, αλλά η οξεία: άι Βασίλης, άι Δημήτρης. Όσο για τη γραφή Άι (με κεφαλαίο), όταν δεν πρόκειται για την αρχή προτάσεως, είναι λανθασμένη γραφή, που συγχέεται με άλλες λέξεις από την εκκλησιαστική παράδοση που γράφονται με κεφαλαίο: (Άγιο Πνεύμα, Θεός, Χριστός, Παναγία).
Ο άγιος, αντίθετα, γράφεται με μικρό, όπως φυσικά και η λέξη άι ως συγκεκομμένος τύπος της αγιακής προσφώνησης. Θα πρέπει, πάντως, να σημειώσουμε τη χρήση του Αη ακόμα και από επιφανείς γλωσσολόγους του παρελθόντος όπως ο Μανόλης Τριανταφυλλίδης, που τη στήριζαν μάλλον στη «νομιμοποίηση» που τους προσέφερε το τότε γλωσσικό αίσθημα. Σήμερα και στα λεξικά αποθησαυρίζεται μόνο ο τύπος με γιώτα.
Με τα Θεοφάνια τι γίνεται; Θεοφάνια ή Θεοφάνεια;
Ένας άλλος τύπος (και) λεξιλογικός των ημερών είναι τα Θεοφάνια. Και εδώ υπάρχει σύγχυση ως προς τη γραφή. Θεοφάνια ή Θεοφάνεια; Ας το ξεκαθαρίσουμε κι αυτό. Η γιορτή είναι ορθό να γράφεται με [ι], δηλαδή Θεοφάνια. Με τα Θεοφάνια αναφερόμαστε στη γνωστή χριστιανική γιορτή, δηλαδή της βάπτισης και φανέρωσης του Θεού (Θεοφάνια < Θεός + φαίνομαι), αλλά και στην αρχαία δελφική γιορτή, όπου έδειχναν στους λάτρεις του Απόλλωνα το άγαλμα ταυ- Και ά\λες τέτοιες γιορτές από την Αρχαιότητα υπάρχουν και γράφονται με [ι]: τα Πύθια, τα Ισθμια, ία Διονυσία.
Η κατάληξη -εια στα ελληνικά φανερώνει ιδιότητα επιθέτου, στην προκειμένη περίπτωση του επιθέτου Θεοφάνης. Επομένως, η λέξη Θεοφάνεια θα μπορούσε να γίνει αποδεκτή με αυτό το σκεπτικό (όπως διαφανής διαφάνεια). Όμως προκειμένου για εορτή θα επιμείνουμε στον τύπο Θεοφάνια.
Δείτε ένα πανέμορφο, χριστουγεννιάτικο βιντεάκι:
Πηγή: oladeka.com
Φωτό: Esteban Lopez
