Υπήρξε ένας από τους σημαντικότερους συγγραφείς της αμερικανικής λογοτεχνίας. Πολυβραβευμένος και πολυγραφότατος ο Τζον Στάινμπεκ χάρισε στην αμερικανική πολιτισμική κληρονομιά αριστουργήματα, όπως τα "Σταφύλια της οργής"(1938) για το οποίο απέσπασε το βραβείο Πούλιτζερ το 1940, ενώ τιμήθηκε με το Νόμπελ Λογοτεχνίας το 1962. "Σε απόλυτη μοναξιά, ο συγγραφέας προσπαθεί να εξηγήσει τα ανεξήγητα", είχε πει ο ίδιος.
Public domain, via Wikimedia Commons
Τα πρώιμα έργα του είναι τοποθετημένα εκεί, στην Κοιλάδα του Σαλίνας στην Καλιφόρνια, την εύφορη αγροτική περιοχή κοντά στον Ειρηνικό Ωκεανό, ένα μέρος το οποίο αποτελεί και τη γενέτειρά του (27 Φεβρουαρίου του 1902).
Έγραψε 27 βιβλία μερικά από τα οποία είναι πολύ γνωστά: "Ανατολικά της Εδέμ", "Άνθρωποι και Ποντίκια", "Ο Δρόμος με τις Φάμπρικες", "Τα Σταφύλια της Οργής". Αρκετά από τα έργα του έγιναν πετυχημένες ταινίες, ενώ έγραψε και το σενάριο του "Βίβα Ζαπάτα" (1952).
Καθιερώθηκε σαν ο μεγάλος εκπρόσωπος του Νατουραλισμού στις ΗΠΑ και σαν ο κύριος εκφραστής του είδους που έγινε γνωστό σαν dust bowl litterature.
Σε αντίθεση με άλλους ομοτέχνους του, οι ήρωές του είναι οι απόκληροι, οι φτωχοί αγρότες, οι μετανάστες.
Στον καιρό του, η θεματική του ξεσήκωσε πολλές αντιδράσεις και κατηγορήθηκε ότι είχε σοσιαλιστικές πεποιθήσεις. Άλλωστε είχε επισκεφθεί και τη Σοβιετική Ένωση με το φωτογράφο Robert Capa και μαζί είχαν δημοσιεύσει το βιβλίο "Russian Journey"(1948). Οι Μακαρθικοί πάντως δεν μπόρεσαν να τον πειράξουν. Αργότερα υπήρξε ένθερμος υποστηρικτής του πολέμου στο Βιετνάμ, ίσως λόγω της φιλίας του με τον πρόεδρο Τζόνσον. Αυτό απογοήτευσε πολλούς από τους θαυμαστές του, μεταξύ των οποίων κα τους Έλληνες Αριστερούς, που τον είχαν περί πολλού.
Η πρώτη μεγάλη του επιτυχία ήταν το μυθιστόρημα "Άνθρωποι και Ποντίκια" που κυκλοφόρησε το 1937. Ο τίτλος παρέπεμπε σε στίχους του ποιήματος του Ρόμπερτ Μπερνς "Σε ένα ποντίκι" που μερικά χρόνια πριν είχε διαβάσει ο Στάινμπεκ. Τοποθετημένο για ακόμη μία φορά στην ύπαιθρο της Καλιφόρνιας, ο Στάινμπεκ περιγράφει την ιστορία δύο απόκληρων αγροτών που περιπλανώνται σε διάφορα αγροκτήματα για να εργαστούν και να επιβιώσουν.
Το 1940 ο Στάινμπεκ τιμήθηκε με το βραβείο Πούλιτζερ για τη νουβέλα "Τα σταφύλια της Οργής". Το λογοτεχνικό έργο είχε κυκλοφορήσει ένα χρόνο νωρίτερα λαμβάνοντας αμφίσημες κριτικές. Η υπόθεση του βιβλίου βασίστηκε σε πραγματικά γεγονότα που έζησαν οι μετανάστες που έφτασαν στην Καλιφόρνια μετά την Ύφεση και την καταστροφή των χωραφιών.
Για να είναι πιο αληθινός και ουσιαστικός στα κείμενα του, ο Στάινμπεκ έμεινε για παραπάνω από χρόνο μαζί με τους μετανάστες, βίωσε τις άθλιες συνθήκες, αλλά και την καχύποπτη συμπεριφορά των Καλιφορνέζων όταν αντίκρισαν τους ρακένδυτους εσωτερικούς μετανάστες.
Ο πόλεμος
Το 1943 υπήρξε μία σημαντική χρονιά για τον Στάινμπεκ, καθώς διετέλεσε πολεμικός ανταποκριτής στο Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο για την εφημερίδα New York Herald Tribune, δούλεψε με το Γραφείο Στρατηγικών Υπηρεσιών (τον πρόγονο της CIA) και παντρεύτηκε τη δεύτερη του γυναίκα Γκουίντολιν "Γκουίν” Κόνγκερ, με την οποία απέκτησε τους δύο γιους του.
Το 1948 έγινε μέλος της Αμερικανικής Ακαδημίας, ενώ τον Δεκέμβριο του 1950 παντρεύτηκε την τρίτη και τελευταία του γυναίκα Ελέιν Σκοτ, η οποία έμεινε μαζί του ως το τέλος της ζωής του.
Ο πόλεμος άφησε στον Στάινμπεκ πολλά ψυχολογικά τραύματα, τα οποία προσπάθησε να γιατρέψει μέσα από το γράψιμό του. Στο σύνολο της συγγραφικής του καριέρας, ο Στάινμπεκ έγραψε 17 μυθιστορήματα και πολλά διηγήματα. Δύο από τα πιο σημαντικά τελευταία του δημιουργήματα ήταν η συγγραφή του κινηματογραφικού σεναρίου "Viva Zapata!", το οποίο γυρίστηκε σε σκηνοθεσία Ελία Καζάν με πρωταγωνιστές τους Μάρλον Μπράντο και Άντονι Κουίν και το "Ανατολικά της Εδέμ" (East of Eden), στην κινηματογραφική μεταφορά του οποίου έκανε το ντεμπούτο του ο Τζέημς Ντην.
Χρόνιος καπνιστής, ο 66χρονος Τζον Στάινμπεκ απεβίωσε στις 20 Δεκεμβρίου 1968 στη Νέα Υόρκη από καρδιακή ανεπάρκεια, ενώ του διαγνώστηκε πλήρη απόφραξη των κυρίων στεφανιαίων αρτηριών. Μετά από επιθυμία του, το σώμα του αποτεφρώθηκε και η τεφροδόχος με τις στάχτες του ενταφιάστηκε στον οικογενειακό τάφο, μαζί με την οικογένεια της μητέρας του, στο Garden of Memories Memorial Park στην πόλη Σαλίνας
Νε τα δικά του λόγια
Αρέσεις στους ανθρώπους όταν είσαι κάτι, κατά προτίμησιν αυτό που είναι οι ίδιοι.
Όλα τα σπουδαία και πολύτιμα πράγματα είναι μοναχικά.
Αναρωτιέμαι πόσους ανθρώπους κοίταξα στη ζωή μου χωρίς να τους δω ποτέ.
Κανένα δώρο δεν θα εξαγοράσει την αγάπη ενός ανθρώπου, όταν του έχεις στερήσει την αγάπη για τον εαυτό του.
Αν έχεις πρόβλημα, είσαι πληγωμένος ή έχεις ανάγκη, πήγαινε στους φτωχούς ανθρώπους. Είναι οι μόνοι που θα βοηθήσουν, οι μόνοι.
Έχω δει ένα βλέμμα στα μάτια των σκυλιών, ένα φευγαλέο βλέμμα παιχνιδιάρικης περιφρόνησης, και είμαι σίγουρος πως τα σκυλιά βασικά πιστεύουν πως οι άνθρωποι είναι χαζοί.
Η εξουσία δεν διαφθείρει. Ο φόβος διαφθείρει. Ίσως ο φόβος απώλειας της εξουσίας.
Κάπου-κάπου ο άνθρωπος θέλει να είναι βλάκας, αν αυτό του επιτρέπει να κάνει πράγματα που η εξυπνάδα του το απαγορεύει.
Αναρωτιέμαι γιατί η πρόοδος μοιάζει τόσο πολύ με καταστροφή.
Ο σοσιαλισμός δεν ρίζωσε στην Αμερική, επειδή οι φτωχοί βλέπουν τους εαυτούς τους όχι σαν καταπιεσμένους προλετάριους, αλλά σαν προσωρινά ατυχήσαντες εκατομμυριούχους.
Ο χρόνος είναι ο μόνος κριτικός χωρίς προσωπική φιλοδοξία
Και τώρα που δεν χρειάζεται πια να είσαι τέλειος, μπορείς να είσαι καλός.
Κανένας άνθρωπος δεν ξέρει πραγματικά τους άλλους ανθρώπους. Το καλύτερο που μπορεί να κάνει είναι να υποθέσει ότι οι άλλοι είναι σαν κι αυτόν
Όταν κάποιος λέει ότι δεν θέλει να μιλήσει για κάτι, συνήθως εννοεί ότι μόνο αυτό έχει στο μυαλό του.
Οτιδήποτε απλά κοστίζει λεφτά, είναι φτηνό.
Κανένας δε θέλει συμβουλές, μόνο επιβεβαίωση.
Να θυμάσαι πως τα πιο ωραία πράγματα στον κόσμο είναι τα πιο άχρηστα: τα παγώνια και τα κρίνα, παραδείγματος χάριν.
Πέρα, μπροστά μας υπάρχουν χιλιάδες ζωές που μπορούμε να ζήσουμε, αλλά όταν έρθει η ώρα, θα είναι μόνο μία.
Προσπάθησε να καταλάβεις τους ανθρώπους. Αν καταλάβει ο ένας τον άλλον, θα είστε καλοί ο ένας για τον άλλον. Το να ξέρεις κάποιον καλά, ποτέ δεν οδηγεί σε μίσος αλλά σχεδόν πάντα οδηγεί σε αγάπη.
Εννοείται ότι οι άνθρωποι ενδιαφέρονται μόνο για τον εαυτό τους. Αν μια ιστορία δεν αφορά τον ακροατή, δεν θα την ακούσει.
Είναι αλήθεια πως είμαστε αδύναμοι και ασθενικοί και άσχημοι και επιθετικοί, αλλά αν αυτό ήταν όλο κι όλο που ήμαστε, θα είχαμε εξαφανισθεί από το πρόσωπο της γης χιλιάδες χρόνια πριν.
Μόνο ο Θεός βλέπει το σπουργίτι να πέφτει, αλλά ακόμα κι ο Θεός δεν κάνει τίποτε γι’ αυτό.
Ο άνθρωπος έχει περιθώριο επιλογής, και είναι η επιλογή που τον κάνει άνθρωπο.
