Γιατί οι φιλικές και ερωτικές σχέσεις μας δεν μακροημερεύουν; Τι κάνουμε λάθος και επιστρέφουμε ξανά και ξανά στη μοναξιά; Αυτά είναι μερικά από τα ερωτήματα στα οποία θα επιχειρήσει να απαντήσει η ψυχοθεραπεύτρια-σύμβουλος οικογένειας Όλγα Ψωμιάδη (www.olgapsomiadi-psychotherapy.gr) στην ομιλία της «Από την αγάπη για τον εαυτό, στην αγάπη για τον Άλλο- ένα ταξίδι εξέλιξης», τη Δευτέρα 2 Δεκεμβρίου. Η εισήγηση της ειδικού έγινε η αφορμή για να κάνουμε μια πρώτη συζήτηση μαζί της για διάφορα θέματα που μας καίνε – τα προβλήματα στην προσωπική ζωή, τον εγωκεντρισμό, τον ναρκισσισμό, αλλά και τη σχέση μας με τα social media.
-Πώς μπορεί ο εγωκεντρισμός μας να υπονομεύσει τις σχέσεις μας με τους άλλους;
«Στην ψυχολογία, ο όρος εγωκεντρικός είναι μια έννοια που προέρχεται από την θεωρία του Piaget για την γνωστική ανάπτυξη. Αναφέρεται στην αδυναμία του ατόμου να κατανοήσει ότι η γνώμη ή η οπτική γωνία κάποιου άλλου μπορεί να είναι διαφορετική από τη δική του. Αποτελεί, με αυτή την έννοια, μια γνωστική προκατάληψη.
»Ένας άλλος θεωρητικός της ανάπτυξης, ο David Elkind, επεκτάθηκε σε αυτή την ιδέα του εγωκεντρισμού σε σχέση με την εφηβεία. Αναφέρει δύο είδη εγωκεντρισμού που μπορεί να εμφανίσουν οι έφηβοι. Το φαινόμενο του “φανταστικού ακροατηρίου”, που αναφέρεται στο αίσθημα του εφήβου ότι βρίσκεται διαρκώς “επί σκηνής” και ότι όλοι γύρω του ασχολούνται μαζί του τόσο πολύ όσο και ο ίδιος ασχολείται με τον εαυτό του, τον παρατηρούν και κρίνουν τις πράξεις και την εμφάνισή του. Η δεύτερη μορφή εφηβικού εγωκεντρισμού αφορά σε αυτό που ο Elkind ονόμασε “προσωπικό μύθο”, μια πίστη του εφήβου στη μοναδικότητα του εαυτού του, των συναισθημάτων και των εμπειριών του. Και οι δύο αυτές εκφάνσεις εγωκεντρικής σκέψης αποτελούν μέρος της φυσιολογικής αναπτυξιακής πορείας του ατόμου.
»Παρόλο που οι περισσότεροι άνθρωποι μεγαλώνοντας ξεπερνούν αυτό τον εγωκεντρικό τρόπο σκέψης, κάποιοι τείνουν να συντηρούν ορισμένα χαρακτηριστικά του στην ενήλικη ζωή και στις σχέσεις τους.
»Οι εγωκεντρικοί άνθρωποι συνήθως βιώνουν άγχος και απομόνωση. Νιώθουν ότι όλα τα μάτια είναι στραμμένα επάνω τους και ότι κάθε κίνηση ή απόφαση τους παρατηρείται και κρίνεται από τους άλλους. Αυτό μπορεί να δημιουργήσει τεράστια πίεση, προκαλώντας τους άγχος γύρω από τη λήψη αποφάσεων και τις κοινωνικές αλληλεπιδράσεις. Δυσκολεύονται να συνδεθούν με τους άλλους, δεν ξέρουν πώς να το κάνουν ή μπορεί να κάνουν προσπάθειες για να συνδεθούν και να μην κατανοούν γιατί οι προσπάθειές τους δεν αποδίδουν. Γενικά δυσκολεύονται να διατηρήσουν ικανοποιητικές σχέσεις για μεγάλο χρονικό διάστημα. Η αδυναμία τους να επιδείξουν ενσυναίσθηση ή να αντιληφθούν την οπτική του άλλου, δημιουργεί προβλήματα τόσο στις διαπροσωπικές τους σχέσεις όσο και στην επαγγελματική ζωή, καθώς επηρεάζει τους τομείς της εμπιστοσύνης, της εγγύτητας, της συναισθηματικής επαφής, της λήψης αποφάσεων, της συνεργασίας, και της λειτουργίας μέσα σε ομάδα.
»Κάποιος που είναι σε σχέση με έναν εγωκεντρικό σύντροφο μπορεί να νιώθει μόνος και να έχει την αίσθηση ότι ο σύντροφος του δεν τον “βλέπει” ή δεν τον εκτιμά. Ο εγωκεντρικός σύντροφός μπορεί να λαμβάνει σημαντικές αποφάσεις μόνος του, να σχεδιάζει σύμφωνα μόνο με τις δικές του ανάγκες και το χρονοδιάγραμμα του, ή να φαίνεται απόμακρος και να μην δείχνει ενδιαφέρον όταν ο άλλος έχει ανάγκη συναισθηματικής υποστήριξης. Το εγωκεντρικό άτομο μπορεί να πιστεύει ότι η σχέση είναι ικανοποιητική, ενώ ο σύντροφός του νιώθει αόρατος και υποτιμημένος».
«Οι εγωκεντρικοί άνθρωποι συνήθως βιώνουν άγχος και απομόνωση. Νιώθουν ότι όλα τα μάτια είναι στραμμένα επάνω τους και ότι κάθε κίνηση ή απόφαση τους παρατηρείται και κρίνεται από τους άλλους»
-Τι θα συμβούλευες κάποιον ασθενή σου που δυσκολεύεται να υπερβεί τον εγωκεντρισμό του για να συνάψει υγιείς διαπροσωπικές σχέσεις;
«Δεδομένου ότι όλοι έχουμε μία εγωκεντρική τάση σε κάποιο βαθμό, μπορούμε όλοι να επωφεληθούμε από το να εξετάζουμε την συμπεριφορά, τα κίνητρα και τον τρόπο σκέψης μας και να προσπαθούμε να αναγνωρίσουμε και να οριοθετήσουμε την εγωκεντρική μας διάθεση.
»Ορισμένες φορές παίρνουμε αποφάσεις υπό έντονη πίεση, με κίνητρο το φόβο. Ο φόβος μπορεί να ωθήσει σε ένα τρόπο αντίδρασης «πάλης ή φυγής» (fight or flight), χωρίς στην πραγματικότητα να βρισκόμαστε σε κίνδυνο. Το να πάρουμε λίγο χρόνο για να εκτιμήσουμε την πραγματική διάσταση της κατάστασης που αντιμετωπίζουμε και να οριοθετήσουμε τις αποφάσεις που χρειάζεται να πάρουμε, θα μας δώσει την δυνατότητα να συνυπολογίσουμε την επίδραση που οι αποφάσεις μας μπορεί να έχουν στους γύρω μας.
»Σε άλλες περιπτώσεις, ο εγωκεντρισμός είναι ενισχυμένος και οι σχέσεις του ατόμου δυσλειτουργούν γιατί οι προηγούμενες εμπειρίες του έχουν επηρεάσει την ικανότητα του να εμπιστεύεται και να δείχνει την ευαλωτότητα του. Σε αυτές τις περιπτώσεις, μέσω τις ψυχοθεραπείας, το άτομο μπορεί να διερευνήσει αυτές τις δυσκολίες και να βελτιώσει τις σχέσεις του».
«Το εγωκεντρικό άτομο μπορεί να πιστεύει ότι η σχέση είναι ικανοποιητική, ενώ ο σύντροφός του νιώθει αόρατος και υποτιμημένος»
-Σε τι διαφέρει ο ναρκισσισμός από τον εγωκεντρισμό;
«Παρόλο που υπάρχουν κάποια κοινά σημεία - όπως η έλλειψη ενσυναίσθησης, η υπερβολική ενασχόληση με την εικόνα ή η αδυναμία αναγνώρισης των αναγκών των άλλων - υπάρχει σημαντική διαφορά ανάμεσα στις εγωκεντρικές και ναρκισσιστικές προσωπικότητες.
»Είναι σημαντικό να αντιληφθούμε ότι ενώ όλοι μπορεί να έχουμε κάποια ναρκισσιστικά χαρακτηριστικά, πρέπει να πληρούνται κάποια συγκεκριμένα κριτήρια προκειμένου κάποιος να λάβει μια κλινική διάγνωση διαταραχής ναρκισσιστικής προσωπικότητας.
»Τα κύρια χαρακτηριστικά της ναρκισσιστικής διαταραχής της προσωπικότητας είναι η αίσθηση μεγαλείου, η υπερβολική ανάγκη για αναγνώριση και θαυμασμό και η έλλειψη ενσυναίσθησης προς τους άλλους. Η αίσθηση σπουδαιότητας ή μοναδικότητας του ατόμου για τον εαυτό του κυριαρχεί, αν και ενίοτε εναλλάσσεται με μία αίσθηση κατωτερότητας και μειονεξίας. Ο νάρκισσος αναφέρεται συνεχώς στις επιδόσεις και στα ταλέντα του, τα οποία συχνά μεγαλοποιεί, προσδοκώντας από τους άλλους την προσοχή και τον θαυμασμό. Επιθυμεί να αναγνωρίζεται ως ανώτερος, χωρίς αυτό να είναι ανάλογο προς τα επιτεύγματα του.
»Ο νάρκισσος είναι απορροφημένος στις φαντασιώσεις του για απεριόριστη επιτυχία, δύναμη, ακτινοβολία, ομορφιά και ιδανική αγάπη. Θεωρεί ότι κατέχει ιδιαίτερα δικαιώματα και απαιτεί ευνοϊκή αντιμετώπιση, καθώς και την αυτόματη συμμόρφωση των άλλων στις προσδοκίες του, γι’ αυτό και συνήθως εμφανίζει υπεροπτικές ή/και περιφρονητικές στάσεις ή συμπεριφορές. Συχνά φθονεί τους άλλους ή πιστεύει ότι οι άλλοι τον φθονούν. Εκμεταλλεύεται τις διαπροσωπικές του σχέσεις προκειμένου να πετύχει τους στόχους του και αδυνατεί να αναγνωρίσει μέσα στη σχέση τις ανάγκες, τα δικαιώματα και τις επιθυμίες του άλλου».
«Τα κύρια χαρακτηριστικά της ναρκισσιστικής διαταραχής της προσωπικότητας είναι η αίσθηση μεγαλείου, η υπερβολική ανάγκη για αναγνώριση και θαυμασμό και η έλλειψη ενσυναίσθησης προς τους άλλους»
-Πώς θα αναγνωρίσουμε έναν ναρκισσιστή άνθρωπο στο περιβάλλον μας; Αν έχουμε εμείς ναρκισσιστικά στοιχεία, μπορούμε να τα εντοπίσουμε και να τα διαχειριστούμε;
«Τα χαρακτηριστικά αυτής της προσωπικότητας δημιουργούν σοβαρά προβλήματα στις διαπροσωπικές σχέσεις. Ο νάρκισσος είναι πολύ απαιτητικός από τους άλλους και αναμένει τον θαυμασμό, την αναγνώριση, την αγάπη και την συμπόνια τους καθώς και ειδική μεταχείριση. Ο ίδιος όμως δίνει λίγα και δείχνει σημαντική έλλειψη ενσυναίσθησης. Συνήθως “χρησιμοποιεί” τους άλλους, κάνει εκμεταλλευτικές και παρασιτικές σχέσεις. Θεωρεί συχνά δεδομένο ότι οι άλλοι είναι εντελώς εστιασμένοι στις ανάγκες του και συζητά αυτά που τον απασχολούν με λεπτομερή, απρόσφορο τρόπο, αγνοώντας ταυτόχρονα ότι και οι άλλοι έχουν συναισθήματα και ανάγκες. Δεν δείχνει ανάλογο ενδιαφέρον όταν οι άλλοι μιλούν για τις δικές τους απόψεις ή τα δικά τους προβλήματα και συχνά γίνεται ανυπόμονος ή και υποτιμητικός. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα οι σχέσεις του να δυσλειτουργούν, να είναι ασταθείς και παροδικές.
»Αυτό που οδηγεί τα άτομα με ναρκισσιστική διαταραχή προσωπικότητας ή με έντονα ναρκισσιστικά στοιχεία να αναζητήσουν βοήθεια είναι η αποτυχία τους να διατηρήσουν μακρόχρονες σχέσεις και το γενικότερο διαπροσωπικό και ενδοπροσωπικό κόστος που η διαταραχή δημιουργεί στη ζωή τους».
«Η αύξηση του ναρκισσισμού τις τελευταίες δεκαετίες μπορεί να έχει λιγότερη σχέση με τα κοινωνικά μας δίκτυα στο διαδίκτυο και περισσότερη με τα κοινωνικά μας δίκτυα στο σπίτι, στο σχολείο, στην κοινότητα»
-Τα social media ενισχύουν τον ναρκισσισμό ή τον εγωκεντρισμό; Ή απλά λειτουργούν ως πλατφόρμες μέσα από τις οποίες ένας ναρκισσιστής ή εγωκεντρικός άνθρωπος κάνει πιο έντονα αισθητή την παρουσία του;
«Η σύνδεση μεταξύ της χρήσης μέσων κοινωνικής δικτύωσης και του ναρκισσισμού έχει αποτελέσει αντικείμενο εκτενούς έρευνας τα τελευταία χρόνια, καθώς η χρήση των κινητών τηλεφώνων και η αλληλεπίδραση μέσω εφαρμογών κοινωνικής δικτύωσης έχει αυξηθεί, και πιθανότατα θα συνεχίσει να αποτελεί θέμα μελέτης.
»Γενικά, τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης ενθαρρύνουν την αυτοπροβολή, καθώς είναι οι ίδιοι οι χρήστες που δημιουργούν όλο το περιεχόμενο. Οι άνθρωποι χρησιμοποιούν συχνά αυτές τις πλατφόρμες για να φανούν σημαντικοί ή ξεχωριστοί, να προσελκύσουν την προσοχή και τον θαυμασμό ή να ενισχύσουν την αυτοεκτίμησή τους.
»Ενώ το Facebook, το Instagram και οι άλλες πλατφόρμες κοινωνικής δικτύωσης είναι σίγουρα ελκυστικές στους νάρκισσους, είναι λάθος να υποθέσουμε ότι από μόνες τους ευθύνονται για την άνοδο του ναρκισσισμού στην κοινωνία μας. Όπως επισημαίνουν αρκετοί μελετητές, υπάρχει σημαντικό ερευνητικό έργο που καταδεικνύει ότι η προσωπικότητα των ανθρώπων είναι αρκετά καλά εδραιωμένη από την ηλικία των 7 ετών, πολύ νωρίτερα δηλαδή από τη στιγμή που θα βρεθούν σε μία διαδικτυακή πλατφόρμα κοινωνικής δικτύωσης.
»Η αλήθεια είναι ότι η αύξηση του ναρκισσισμού τις τελευταίες δεκαετίες μπορεί να έχει λιγότερη σχέση με τα κοινωνικά μας δίκτυα στο διαδίκτυο και περισσότερη με τα κοινωνικά μας δίκτυα στο σπίτι, στο σχολείο, στην κοινότητα. Η έμφαση της κοινωνίας μας στην άμεση ικανοποίηση των επιθυμιών και οι εσφαλμένες γονικές πρακτικές (όπως η αδυναμία κάλυψης των συναισθηματικών αναγκών του παιδιού ή ο απρόσφορος έπαινος, για δεξιότητες που δεν έχουν κατακτηθεί ή για ένα ταλέντο που δεν έχει διαφανεί) οδηγούν τα παιδιά να αισθάνονται κενά και ανασφαλή και δεν τους επιτρέπουν να οικοδομήσουν μια υγιή αίσθηση αυτοεκτίμησης».
Info
H εισήγηση της Όλγας Ψωμιάδη θα γίνει στο πλαίσιο του φθινοπωρινού κύκλου ομιλιών των εκδόσεων Πορφύρα. Όλες οι ομιλίες είναι εμπνευσμένες από τα δύο βιβλία της Karyl Mc Bride «Υπάρχει χώρος για μένα» και «Χωρίς εσένα» που κυκλοφορούν στα ελληνικά από τις Εκδόσεις Πορφύρα και εστιάζουν σε θέματα διαχείρισης, ανατροφής και απώλειας στο πλαίσιο ενός ναρκισσιστικού συναισθηματικού περιβάλλοντος.
«Από την αγάπη για τον εαυτό, στην αγάπη για τον Άλλο- ένα ταξίδι εξέλιξης», Βανίλια Γλυκοπωλείο-Καφέ, Αναξαγόρα 8, Νέα Ερυθραία. Δευτέρα 2 Δεκεμβρίου, 17:30-19:30. Είσοδος: 6 € (με καφέ). Κρατήσεις: Στο τηλέφωνο 210 6202900 (Βανίλια). Πληροφορίες: 2130 291224 (Εκδόσεις Πορφύρα).
κεντρική φωτό: σκίτσο του Rob Bidder
Ακολουθήστε το WomanToc στο Instagram
