"Οι Φινλανδοί δεν εκφράζουν τα συναισθήματά τους, τραγουδάνε καραόκε" είναι το tagline της ταινίας που κατορθώνει να συμπυκνώσει το θέμα της. Η Evi, μια ηλικιωμένη Φινλανδή, φορτώνει κάθε μέρα τον εξοπλισμό ενός καραόκε στο αυτοκίνητο της και διανύει εκατοντάδες χιλιόμετρα πηγαίνοντας από πόλη σε πόλη: μικρά μπαρ, αίθουσες εκδηλώσεων, γηροκομεία, ψυχιατρεία, όλοι την περιμένουν με ανοιχτές αγκάλες. Γιατί θέλουν να τραγουδήσουν, να βρουν μια διέξοδο στα συναισθήματά τους, να βρεθούν έστω και για μια στιγμή στο προσκήνιο.
Είναι ταινία fiction; Είναι ένα road movie; Όχι, είναι ντοκιμαντέρ. Με πρωταγωνίστρια ένα πραγματικό πρόσωπο που το μόνο θέλει να διώξει τον πόνο των συνανθρώπων της μακριά και να τους κάνει σταρ. Στο ντοκιμαντέρ ξεδιπλώνονται πέντε ανθρώπινες ιστορίες καθώς διασχίζουμε παρέα με την Evi μια πανέμορφη χώρα, με τοπία που κόβουν την ανάσα και ανθρώπους που θα θέλαμε για φίλους μας. Άνθρωπους καθημερινούς, ατελείς, με όνειρα και απογοητεύσεις, σαν εμάς, σαν την Evi.
Μιλήσαμε με τον σκηνοθέτη της ταινίας Einari Paakkanen που συμμετέχει με την ταινία του στο μεγάλο αφιέρωμα στον Νέο Φινλανδικό Κινηματογράφο που διοργανώνεται από την Ταινιοθήκη της Ελλάδας, το Φινλανδικό Κέντρο Κινηματογράφου και το Φινλανδικό Ινστιτούτο Αθηνών με την υποστήριξη και την χορηγία της Πρεσβείας της Φινλανδίας στην Αθήνα (από 21 έως 27 Μαρτίου 2024). Στα πλαίσια του Φεστιβάλ θα προβληθούν 13 ταινίες από τη Φινλανδία. Ο "Παράδεισος του Καραόκε" θα προβληθεί την Τετάρτη 27 Μαρτίου 2024 στις 19:45 μ.μ.
-Πώς ανακαλύψατε τους πρωταγωνιστές αυτής της υπέροχης ιστορίας;
Μέσω ενός δυναμικού casting! Κάναμε ένα casting στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, διάβασα άρθρα και βιβλία, πέρασα πολύ χρόνο σε διάφορους χώρους καραόκε συναντώντας ανθρώπους και ρωτώντας για πιθανούς χαρακτήρες. Και οι πέντε ιστορίες που κατάφερα να βρω ήταν μόνο η κορυφή του παγόβουνου. Αλλά η ιδέα για το ντοκιμαντέρ προέκυψε όταν άρχισα να παρατηρώ τι συμβαίνει στα καραόκε μπαρ - όταν ένα άτομο που δεν γνωρίζω ανεβαίνει στη σκηνή για να τραγουδήσει, μετά το τραγούδι έχω ένα δυνατό συναίσθημα, σαν να γνωρίζω το άτομο με κάποιο τρόπο. Δεν μπορούμε να κρύψουμε τα αληθινά μας συναισθήματα ή τον εαυτό μας όταν τραγουδάμε. Άρχισα να αναρωτιέμαι, γιατί εμείς οι Φινλανδοί, που δεν είμαστε οι πιο εξωστρεφείς άνθρωποι στον πλανήτη, έχουμε την ανάγκη να βγούμε και να τραγουδήσουμε και να αποκαλύψουμε την ψυχή μας μπροστά σε αγνώστους.
-Τι ήταν σημαντικό για εσάς ως δημιουργό να αναδείξετε;
Αυτή η ταινία και το φινλανδικό καραόκε είναι μια ωδή στον εορτασμό των ατελειών μας. Κανείς δεν είναι τέλειος, όλοι έχουμε ελαττώματα, και αυτό είναι εντάξει, ωστόσο η κοινωνία μας προτρέπει όλους να στέλνουμε προς τα έξω μια τέλεια εικόνα του εαυτού μας, ας πούμε στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, στην τηλεόραση κ.λπ. Για μένα αυτή η τελειότητα ή η τέλεια εικόνα δεν είναι πραγματική ή ενδιαφέρουσα. Έτσι, όταν στο φινλανδικό καραόκε βγαίνεις και τραγουδάς, επιτρέπεται σε όλους να κάνουν λάθη και να αποδίδουν και να υπάρχουν όπως ακριβώς είναι. Μπορείτε να τραγουδήσετε εκτός ρυθμού, αλλά κανείς δεν νοιάζεται. Στην πραγματικότητα, στη Φινλανδία, όλοι χειροκροτούνται μετά το τραγούδι τους στο καραόκε. Πόσα τέτοια μέρη υπάρχουν στον κόσμο όπου μπορείς να έρθεις όπως είσαι και ο κόσμος να χειροκροτήσει; Πιστεύω ότι στο φινλανδικό καραόκε το κοινό εκτιμά και αναγνωρίζει τη γενναιότητα που χρειάζεται για να ανέβεις στη σκηνή και να μοιραστείς τη στιγμή που είσαι ζωντανός, που υπάρχεις εκεί μαζί μόλις τώρα, ανεξάρτητα από το πώς φαίνεσαι ή ακούγεσαι. Νομίζω ότι κάθε άνθρωπος αξίζει να είναι σταρ, ακόμη και για τη διάρκεια του τραγουδιού.
-Φαντάζομαι ότι πρέπει να έχετε ακούσει δεκάδες ανθρώπινες ιστορίες- με βάση ποια κριτήρια επιλέξατε αυτές που θα συμπεριλάβατε;
Δεν θα άλλαζα τίποτα στην ταινία, και άλλωστε, κάθε δυνατότητα να κάνουμε μια άλλη εκδοχή έχει ήδη παρέλθει τη στιγμή που είπαμε ότι η ταινία είναι έτοιμη. Τούτου λεχθέντος, το φινλανδικό καραόκε είναι ένας θησαυρός γεμάτος ιστορίες και γεμάτος με υπέροχους και περίεργους ανθρώπους, που θα μπορούσε εύκολα να χωρέσει σε κάποια άλλη ταινία. Δεν έχω καταλάβει ακόμα, ποια είναι η διαδικασία επιλογής συγκεκριμένων πρωταγωνιστών για συγκεκριμένες ταινίες. Είναι ένας συνδυασμός τύχης, διαίσθησης και λογικής, αλλά νιώθω ότι κέρδισα σε μια κλήρωση για τη γνωριμία και την εμμονή με τους πρωταγωνιστές αυτής της ταινίας.
-Πώς δουλεύετε με τους ανθρώπους ώστε να φτάνουν στο σημείο να μπορούν να μοιραστούν τόσο προσωπικές ιστορίες και σκέψεις;
Κάνω ό,τι μπορώ για να είμαι ανοιχτός όσον αφορά τη διαδικασία κινηματογράφησης και προσπαθώ να εκφράσω όσο το δυνατόν πιο ξεκάθαρα αυτό που με ενδιαφέρει στη ζωή του πρωταγωνιστή. Κατά τα άλλα, η συνεργασία με τους πρωταγωνιστές είναι όπως σε κάθε άλλη σχέση. Αν γνωρίσεις ένα νέο άτομο, συνήθως χρειάζεται χρόνος για να χτίσεις εμπιστοσύνη και να γίνεις φίλος. Όταν γυρίζουμε, βρίσκω τρόπους να κάνω τους χαρακτήρες μου να ξεχάσουν την κάμερα και το συνεργείο και να δημιουργήσω μια οικεία, χαρούμενη και ζεστή ατμόσφαιρα. Πάντα τους λέω ότι "όταν το μοντάζ θα είναι έτοιμο και σας το δείξω, αν δεν αναγνωρίσετε τον εαυτό σας, έχω αποτύχει φρικτά". Μέχρι στιγμής, όλοι έχουν μείνει ικανοποιημένοι.
-Τι νομίζετε ότι κάνει το καραόκε ένα τόσο ιδανικό "όχημα" για να εκδηλώσουν τα συναισθήματά τους οι Φινλανδοί;
Είναι δύσκολο για εμάς τους Φινλανδούς, τουλάχιστον για τη γενιά μου και τους μεγαλύτερους, να εκφράσουμε τα συναισθήματα και τις σκέψεις μας. Η μουσική, σύμφωνα με την επιστήμη του εγκεφάλου, ήταν η πρώτη μορφή επικοινωνίας μας. Η μουσική μάς είναι πιο φυσική από τις λέξεις. Έτσι, αν είναι δύσκολο να βρείτε τα λόγια, στο καραόκε κάποιος έχει ήδη γράψει τους στίχους για εσάς. Το μόνο που χρειάζεται να κάνετε είναι να επιλέξετε τους στίχους που εκφράζουν το πώς αισθάνεστε εκείνη τη στιγμή. Επίσης, όπως ανέφερα προηγουμένως, στο φινλανδικό καραόκε όλοι είναι ίσοι, είναι ένα ασφαλές μέρος για να μοιραστείτε τα συναισθήματά σας. Ως σκηνή, το καραόκε είναι σαν σάουνα, είμαστε όλοι εξίσου γυμνοί εκεί μέσα, κάνουμε μπάνιο στην ευαλωτότητα του άλλου, πράγμα που το καθιστά ασφαλές. Και το τελευταίο, το καραόκε είναι παντού.
Ένα καλοκαίρι συνάντησα έναν ψηλό heavy metal τύπο με μακριά μαύρα ρούχα που ανέβηκε στη σκηνή, η οποία ήταν χτισμένη στη μέση της αγοράς μιας μικρής πόλης, περιτριγυρισμένη από σκηνές και ηλικιωμένους ανθρώπους που απολάμβαναν ένα φλιτζάνι καφέ. Ο τύπος τραγούδησε, ή φώναξε, ένα death metal τραγούδι, ενώ όλοι οι ηλικιωμένοι άκουγαν ήσυχα. Μετά το τραγούδι ο τύπος μου είπε ότι δεν είχε ξανατραγουδήσει ποτέ καραόκε. Ερχόταν από την κηδεία ενός φίλου του και ένιωσε ότι έπρεπε να βγάλει τη θλίψη του προς τα έξω.
-Φαίνεται σαν να σχεδιάζετε έναν χάρτη της χώρας με δύο τρόπους: το τοπίο και τους ανθρώπους. Τι ανακαλύψατε ή συνειδητοποιήσατε για τη Φινλανδία και τους Φινλανδούς μέσα από αυτό το ταξίδι;
Έμαθα ότι το καραόκε υπάρχει παντού. Οι άνθρωποι φυσικά τραγουδούν καραόκε στα μπαρ και στα σπίτια τους, αλλά δεν ήξερα ότι υπάρχει καραόκε στα τρένα, στα σπίτια των ηλικιωμένων, στις βιβλιοθήκες και ακόμη και στα ταξί. Έμαθα επίσης ότι το κλισέ ότι το καραόκε είναι μόνο για μεθυσμένους ηλικιωμένους, δεν ήταν αλήθεια. Υπάρχουν περισσότερα από 200 κλαμπ καραόκε στη Φινλανδία, όπου οι άνθρωποι τραγουδούν μέρα μεσημέρι χωρίς αλκοόλ, και συνάντησα ανθρώπους όλων των ηλικιών, οπότε φαίνεται ότι το καραόκε δεν πάει πουθενά.
-Ακούμε συχνά για τη "μοναξιά των Σκανδιναβών"- θα θέλατε να μας εξηγήσετε αυτό το φαινόμενο; Είναι κάτι που οφείλεται στη νοοτροπία ή ακόμη και στο κλίμα; Διότι η μοναξιά φαίνεται να είναι μια "ασθένεια" του δυτικού κόσμου γενικά.
Δεν είμαι ειδικός, αλλά έχω μερικές εικασίες. Σε γενικές γραμμές, το μέγεθος του κοινωνικού μας δικτύου και η έννοια της οικογένειας είναι πολύ μικρότερα από ό,τι σε πολλές χώρες νότια της Φινλανδίας. Εδώ οι άνθρωποι δεν αλληλεπιδρούν απαραίτητα με τους συγγενείς εκτός της άμεσης οικογένειας, οπότε αν τύχει να χάσετε τον σύντροφό σας ή αν δεν είχατε ποτέ σύζυγο ή παιδιά ή αδέλφια, μπορεί να καταλήξετε να ζείτε μια πολύ μοναχική ζωή. Μια άλλη εικασία θα ήταν ότι λόγω του μακρύ και κρύου χειμώνα μας, τείνουμε να περνάμε περισσότερο χρόνο σε εσωτερικούς χώρους, συνήθως στο σπίτι, παρά να βγαίνουμε έξω όπου θα μπορούσαμε να συναντήσουμε άλλους (βγαίνουμε έξω το καλοκαίρι, φυσικά). Στη Φινλανδία ζούμε σε μια κουλτούρα ντροπής. Οι άνθρωποι τείνουν ή είχαν την τάση να πιστεύουν ότι κάτι δεν πάει καλά όταν είσαι δυνατός και εκφράζεσαι πολύ, οπότε είναι καλύτερα να μένεις σιωπηλός. Και ίσως για κάποιους, το να ζητούν βοήθεια είναι πολύ ντροπιαστικό.
*Περισσότερες πληροφορίες σχετικά με το Αφιέρωμα στον Νέο Φινλανδικό Κινηματογράφο εδώ.
Ακολουθήστε το Womantoc στο Instagram
