Δεν είναι λίγο αν βρίσκεσαι στην εφηβεία και να έχεις δει μέσα σ' έναν χρόνο 15 ταινίες- διαμάντια που σε αφορούν, όπως για παράδειγμα το Ladybird, τον Κύκλο των Χαμένων Ποιητών, το Καμία Πατρίδα για τους Μελλοθάνατους κ.ά. Ή να έχεις διαβάσει ορισμένα από τα καλύτερα βιβλία της σύγχρονης παραγωγής- "Το ελαττωματικό αγόρι", του Σαμ Άλμπατρος – ή τα "Γυμνά οστά", το graphic novel των Δημοσθένη Παπαμάρκου και Canellos Cob και πολλά άλλα, έχοντας την ευκαιρία να επικοινωνήσεις και με τους συγγραφείς τους. Και ναι, αυτό συμβαίνει στην Κω, τις Κυριακές! Όταν μια φορά το μήνα δύο εκπαιδευτικοί, η Γιώτα Κεφαλά και η Μαρίνα Κρύου, λειτουργούν τη Λέσχη Ανάγνωσης και τη Λέσχη Κινηματογράφου για τα παιδιά του σχολείου.
Δεν πρόκειται για μία ακόμα Λέσχη Ανάγνωσης. Ούτε για ακόμα μία Λέσχη Κινηματογράφου. Γιατί η επιλογή των τίτλων και των ταινιών είναι εξαιρετική. Οι εν λόγω εκπαιδευτικοί δεν φέρνουν στην ομάδα κάποιο βιβλίο που "περίσσεψε" από το σπίτι ή έτυχε να δωρίσει κάποιος στη βιβλιοθήκη. Τα βιβλία επιλέγονται έπειτα από έρευνα έτσι ώστε να αφορά πραγματικά τους εφήβους, τους προβληματισμούς τους, τα συναισθήματά τους. Για αυτό και εκείνοι ανταποκρίνονται θεαματικά και τρέχουν να προλάβουν να είναι στην ώρα τους στη μηνιαία τους συνάντηση. Δίνουν παθιασμένο παρών εκφράζοντας με ελευθερία τη γνώμη τους, ακόμα και αν οδηγούνται σε διαξιφισμούς!
Θα έπρεπε τέτοιες πρωτοβουλίες να είναι μια προσφορά αγάπης στην ουσία εκπαιδευτικών και μάλιστα στον ελεύθερο χρόνο τους; Όχι, σε καμία περίπτωση. Θα έπρεπε το Υπουργείο να εντάξει επιτέλους την Τέχνη στο σχολείο. Να δει ο εκάστοτε Υπουργός πως ανθίζουν τα παιδιά, όταν κάτι τους αφορά. Και ειρήσθω εν παρόδω, δεν μπορούμε να παραλείψουμε και στην τελευταία πρωτοβουλία του 2ου ΓΕΛ της Κω (μολονότι δεν εντασσόταν στο πλαίσιο δράσεων των Λεσχών) να πλημμυρίσει το προαύλιο με στίχους, ποίηση και εικόνες την Παγκόσμια Ημέρα της Ποίησης.
Γιατί μικρά- μεγάλα θαύματα γίνονται σε όλη την Ελλάδα, όταν οι εκπαιδευτικοί διατηρούν ακόμα τη δύναμη να πιστεύουν στο λειτούργημά τους χωρίς να τους έχουν κάμψει τα συνεχή εμπόδια. Όταν δηλαδή έχουν θέσει ως στόχο ζωής να βρίσκονται πραγματικά δίπλα στα παιδιά ανοίγοντας τους ένα παράθυρο στον κόσμο.
Μιλήσαμε λοιπόν με τη Γιώτα Κεφαλά για να μας εξηγήσει τη λειτουργία των Λεσχών και να μας μεραφέρει την εμπειρία των εφήβων.
-Πώς πρωτοξεκίνησε η Λέσχη Ανάγνωσης και Κινηματογράφου αντιστοίχως; Ποιο ήταν το πρώτο βιβλίο;
Τη Λέσχη Ανάγνωσης την ξεκινήσαμε μαζί με τη συνάδελφο φιλόλογο Ελένη Κρικέλη το μακρινό 2009 στο 1ο Γυμνάσιο Κω και το πρώτο βιβλίο που διαβάσαμε ήταν το "Αγαπητέ Θεέ", του Εμμάνουελ Σμιτ, ένα βιβλίο που συγκίνησε τους πάντες. Ήταν ένα βιβλίο που το διαβάσαμε με αρκετές ομάδες στα επόμενα χρόνια και πάντα είχε απήχηση στα παιδιά, αφού τα έφερνε αντιμέτωπα με ένα τόσο δύσκολο θέμα όπως είναι ο θάνατος.
Αρχικά η Λέσχη απευθυνόταν στους μαθητές όλων των τάξεων, αλλά αργότερα ο αριθμός τους αυξήθηκε και χωρίσαμε ανά τάξεις την ομάδα. Οι ομάδες λειτουργούσαν αδιάλειπτα- με τη σύμπραξη και συναδέλφων: της κ.Γεωργακά, της κ.Κορδάτου και της κ.Καλύβα- μέχρι και το 2020 , όταν με την πανδημία διακόπηκαν οι ενδοσχολικές δράσεις. Το 2021 όταν ήρθα με απόσπαση στο 2ο ΓΕΛ Κω ξεκινήσαμε την Κινηματογραφική Λέσχη πάλι φέτος με τη Μαρίνα Κρύου και περιορίσαμε τις προβολές στη Β΄Λυκείου . Πολύτιμη ήταν η συμβολή των συναδέλφων -του κυρίου Στάθη, της κυρίας Φεραδούρου και της κυρίας Βενιζέλου στη λειτουργία της Λέσχης. Έτσι, πέρσι είχαμε μια Λέσχη με τα παιδιά της Α' Λυκείου και οι συναντήσεις γίνονταν στην αυλή του σχολείου. Στην ομάδα συμμετείχαν 18 παιδιά της Α' Λυκείου και εκτός απροόπτου έρχονταν όλοι/ες στις συναντήσεις.
Την κινηματογραφική Λέσχη την ξεκινήσαμε με εκλεκτούς συναδέλφους ανεπίσημα στο 1ο Γυμνάσιο Κω το 2011 με συμμετοχή μαθητών της Γ΄ Γυμνασίου και λειτούργησε άτυπα μέχρι και το 2013 οπότε και την εντάξαμε στα πολιτιστικά προγράμματα του Υπουργείου Παιδείας. Η ομάδα συνέχισε να απευθύνεται σε μαθητές μόνο της Γ΄ Γυμνασίου προκειμένου να υπάρχει αναπτυγμένη αντιληπτική ικανότητα και να κινητοποιούνται περισσότερο τα παιδιά. Οι συνάδελφοι που στήριξαν το πρόγραμμα στο πέρασμα αυτών των εννέα πολύ όμορφων χρόνων ήταν : η κ.Μπούσμπουλα, ο κ.Τσάπελης, η κ.Καζάκη, η κ.Παμπού, η κ.Τερζή, η κ.Βενιζέλου και η κ.Κουβαρά.
Η πρώτη ταινία που είδαμε ως επίσημη ομάδα ήταν τα Μαθήματα Αμερικάνικης Ιστορίας και είχε εξαιρετική ανταπόκριση στους μαθητές μας- έγινε μια πολύ καλή συζήτηση σχετικά με τις νεοναζιστικές ομάδες και την ένταξη των νέων σε αυτές, τον ρατσισμό αλλά και τη διαφορετικότητα. Έκτοτε πέρασαν πολλά χρόνια, πολλά παιδιά συμμετείχαν στο πρόγραμμα – υπήρξε χρονιά που είχαμε 60 άτομα που παρακολουθούσαν αδιάλειπτα σχεδόν τις ταινίες- , είδαμε πολλές διαφορετικές ταινίες , κάναμε ωραίες/ έντονες συζητήσεις, διαφωνήσαμε/συμφωνήσαμε, οι μαθητές/τριες έγραψαν κριτικές που δημοσιεύονταν στο ιστολόγιο anamesastoustoixous.blogspot.com, τυπώσαμε περιοδικά με τις κριτικές των παιδιών στο τέλος της χρονιάς και πήγαμε και εκπαιδευτικές εκδρομές στην Αθήνα. Όλα αυτά διακόπηκαν βίαια πάλι με την πανδημία και η αλήθεια είναι πώς έλειψαν σε όλους μας- μαθητες/τριες και καθηγητές.
Στο 2ο ΓΕΛ Κω ξεκινήσαμε την Κινηματογραφική Λέσχη πάλι φέτος και περιορίσαμε τις προβολές στη Β΄Λυκείου . Πολύτιμη ήταν η συμβολή των συναδέλφων του κυρίου Στάθη και της κυρίας Βενιζέλου στην λειτουργία της Λέσχης. Στο πρόγραμμα συμμετείχαν 25 παιδιά και καταφέραμε να δούμε 15 ταινίες. Στόχος της ομάδας είναι να έρθουν τα παιδιά σε επαφή με ταινίες όχι mainstream , ταινίες που έχουν έντονο κοινωνικό προβληματισμό και αφορούν και ερωτήματα και αγωνίες και των εφήβων. Όλα τα προγράμματα πάντως βασίστηκαν και βασίζονται στην καλή συνεργασία μεταξύ των συναδέλφων που συμμετέχουν σε αυτά και τους συνδέει ένα κοινό όραμα- το όραμα για ένα ανοιχτό σχολείο σε εξωσχολικό χρόνο.
-Πώς ακριβώς λειτουργεί η Λέσχη Ανάγνωσης; Ρωτάω και για την περίπτωση που θέλουν κι άλλα σχολεία να ακολουθήσουν το παράδειγμά σας.
Οι συναντήσεις είναι μια φορά το μήνα, Κυριακή απόγευμα, που τα παιδιά έχουν λιγότερες υποχρεώσεις. Αρχικά καθένας ξεχωριστά τοποθετείται απέναντι στο βιβλίο που διάβασε και διατυπώνει τη γνώμη του για το βιβλίο- αν του άρεσε, αν δεν του άρεσε, αν το ενθουσίασε, αν ταυτίστηκε με τον ήρωα ή τους ήρωες - και στη συνέχεια το κάθε παιδί διαβάζει χωρία του βιβλίου και τα σχολιάζουμε. Έπειτα ακολουθεί γενική συζήτηση για τα θέματα που θίγει το βιβλίο και διατυπώνονται απόψεις για τον ήρωα ή την υπόθεση του βιβλίου- κατά πόσο ανταποκρίνεται στην πραγματικότητα, αν έπεισε τα παιδιά, αν είναι κοντά στις επιθυμίες τους, αν δίνει λύση στα δικά τους προβλήματα… Τέλος τα παιδιά και εμείς φέρνουμε βιβλιοπροτάσεις και με δημοκρατικές διαδικασίες αποφασίζουμε ποιο βιβλίο θα διαβάσουμε για την επόμενη φορά.
-Πώς κινητοποιούνται τα παιδιά να συμμετάσχουν όταν πια τα βιβλία θεωρούνται "βαρετά" και οι ταινίες πάνω- κάτω μια ιδωτική υπόθεση μετά την άνοδο των πλατφορμών αντί του σινεμά;
Η ιδιαιτερότητα της περιοχής μας, του ακριτικού μέρους που ζούμε είναι ότι τα παιδιά είναι αποκομμένα από πολιτιστικά ερεθίσματα και απαιτείται ιδιαίτερη προσπάθεια προσέγγισης και προσέλκυσης τους. Η αποτελεσματικότητα μιας Λέσχης Ανάγνωσης για εφήβους στηρίζεται κυρίως στην επιλογή βιβλίων με θέματα που αγγίζουν την εφηβική ηλικία αλλά και στην εμπλοκή των παιδιών σε αυτή την επιλογή. Η κινητοποίηση βασίζεται στην παρεϊστικη διαδικασία της λειτουργίας της ομάδας, στην ελευθερία που νιώθουν ότι έχουν τα μέλη να εκφράσουν την άποψή τους, στη συμμετοχή τους στις δράσεις που οργανώνονται και απαιτούν την εμπλοκή τους είτε με καλλιτεχνικές δημιουργίες είτε με κείμενα/ ποιήματα που γράφουν. Αυτά τα παιδιά αισθάνονται ότι βρίσκουν χώρο έκφρασης μέσα στο σχολείο, αφού δεν υπάρχει τέτοιο πλαίσιο πια (τα καλλιτεχνικά μαθήματα έχουν εξαφανιστεί από το δημόσιο σχολείο…) και εκφράζονται δημιουργικά.
Παρόμοια στην Κινηματογραφική Λέσχη τα παιδιά στο Γυμνάσιο περίμεναν εναγωνίως να πάνε στη Γ΄ Γυμνασίου για να μπουν στην ομάδα. Το ραντεβού της Κυριακής ήταν σταθερό και πολλοί μαθητές/τριες μας περίμεναν έξω από το σχολείο με χαρά για να δούμε όλοι μαζί την ταινία και να τη σχολιάσουμε. Ήταν έντονη η αίσθηση αυτού του κλειστού κλαμπ , που μετέχουν μόνο οι μεγάλοι μαθητές/τριες. Τώρα στο λύκειο ξεκινήσαμε λίγο πειραματικά, αφού ως γνωστόν τα παιδιά έχουν μπει σε πρόγραμμα Πανελληνίων Εξετάσεων και έχουν άπειρες ώρες φροντιστηρίων. Παρόλα αυτά ήρθαν αρκετοί/ες στο πρόγραμμα και υπήρξαν και ορισμένοι/ες που δεν έχασαν προβολή. Στη Λέσχη λειτουργεί πάλι αυτή η αίσθηση της παρέας, αφού οι περισσότεροι έρχονται με τους φίλους/ες τους και παρακολουθούν μαζί την ταινία. Βέβαια στη συμμετοχή συμβάλλει και το γεγονός πως το πρόγραμμα συνδέεται και με μια εκπαιδευτική εκδρομή, η οποία όμως δεν είναι πάντα σίγουρο ότι θα υλοποιηθεί.
-Θυμάστε κάποια βιβλία ή ταινίες που άγγιξαν ιδιαίτερα τα παιδιά;
Η αλήθεια είναι πώς ξεχώρισαν αρκετά βιβλία αλλά και ταινίες. Διαφορετικά βιβλία ενθουσιάζουν διαφορετικά παιδιά κάθε φορά. Αναφέρουμε ενδεικτικά κάποια: "Το ελαττωματικό αγόρι", του Σαμ Άλμπατρος – που τα συγκίνησε γιατί αναφέρεται στη διαφορετικότητα και την απόρριψη και περιθωριοποίηση των παιδιών που αποκλίνουν από το "κανονικό"- "Πώς φτάσαμε ως εδώ", ένα συλλογικό βιβλίο για το πώς μπορεί ένα κόμμα να πάρει δημοκρατικά την εξουσία και να φτάσει να γίνει ένα ολοκληρωτικό καθεστώς, "Ο πυροβάτης των αστεριών" του Θοδωρή Κούκια – αγάπησαν τον ήρωα και ένιωσαν να συμμετέχουν στην περιπέτειά του - τα "Γυμνά οστά", το graphic novel των Δημοσθένη Παπαμάρκου και Canellos Cob – μια συγκλονιστική δυστοπία, ένα πολυεπίπεδο ανάγνωσμα- και το "Κάτι θα γίνει , θα δεις" του Χρήστου Οικονόμου , που τα άγγιξε συναισθηματικά με το ρεαλισμό του και την περιγραφή της ζωής ανθρώπων καθημερινών, της βιοπάλης, που βιώνουν πολλά οικονομικά προβλήματα. Τα παιδιά μας εξομολογούνται πως έκλαψαν , συγκινήθηκαν, γέλασαν ή απόρησαν με τις συμπεριφορές των ηρώων, ασκούν κριτική σε αυτές, θα ήθελαν να μοιάσουν σε συγκεκριμένους πρωταγωνιστές και γενικότερα ελεύθερα σχολιάζουν την υπόθεση του βιβλίου αλλά και την εξέλιξη της ιστορίας.
Στην Κινηματογραφική Λέσχη κάθε ταινία αγγίζει διαφορετικά άτομα, ανάλογα με τη θεματική της. Φέτος νομίζω ότι από τις ταινίες που είδαμε άρεσε πολύ το Ladybird, καθώς άγγιζε θέματα της εφηβείας και τα παιδιά ένιωσαν ότι σε αρκετές συμπεριφορές της πρωταγωνίστριας αναγνώρισαν τον εαυτό τους και τις αντιδράσεις τους αλλά και το Little Miss Sunshine, που ήταν μια πολύ αισιόδοξη ταινία. Σε παλιότερη προβολή στο Γυμνάσιο θυμάμαι ότι μια από τις ταινίες που τα είχε σοκάρει ήταν το "Μετά τη Λουτσία", με θέμα την κακοποίηση ενός κοριτσιού από τους συμμαθητές και το El Bola, μια ταινία για την παιδική κακοποίηση.
-Τι απολαμβάνουν ιδιαίτερα τα παιδιά στη διαδικασία;
Απολαμβάνουν την αίσθηση μιας ομάδας κλειστής που επικοινωνεί με κώδικα τα βιβλία. Στο χρονικό διάστημα που μεσολαβεί μέχρι τη συνάντηση μας ενημερώνουν για την εξέλιξη της ανάγνωσης του εκάστοτε βιβλίου, απολαμβάνουν την παρέα την ώρα της συνάντησης, τα πειράγματα μεταξύ τους, τις διαφωνίες εξαιτίας των διαφορετικών προσεγγίσεων έξω από το αυστηρό πλαίσιο του σχολείου με τα όρια και τους κανόνες, αλλά και τα συνοδευτικά της ανάγνωσης- κέικ, κουλουράκια, μπισκότα! Χαίρονται όμως και με τη συμμετοχή τους στις ενδοσχολικές και εξωσχολικές δράσεις , είναι περήφανα γι’ αυτές, αφού συνεργάζονται για να παρουσιάσουν κάτι διαφορετικό στη σχολική κοινότητα, κάτι που έχει τη δική τους υπογραφή.
-Πώς βλέπετε να λειτουργεί η Τέχνη στη ζωή των παιδιών και ιδίως των εφήβων;
Παρόλο που η τέχνη έχει εξοβελιστεί από το λύκειο, τα παιδιά είναι διψασμένα για δράσεις πολιτιστικές και μάλιστα σε μια περιοχή που δεν υπάρχουν τέτοιες δυνατότητες. Οι τέτοιου είδους μορφές τέχνης είναι ένας τρόπος να ξεδιπλώνονται τα παιδιά, να παρουσιάζουν την ταυτότητα τους, τις επιθυμίες τους. Στη μαζοποιημενη κοινωνία, στον κομφορμισμό που κυριαρχεί , στην αδυναμία του ανθρώπου να πάει ενάντια στην ομοιομορφία δίνεται η δυνατότητα στα παιδιά να παρουσιάσουν τη δική τους αλήθεια, να δείξουν ότι ο καθένας μπορεί να διαφοροποιηθεί, να ακολουθήσει τις βαθύτερες επιθυμίες και τα ταλέντα του, χωρίς να ντρέπεται γι αυτά. Μέσα στο φορτωμένο πρόγραμμα του λυκείου, νιώθουν ανάταση, ξεκούραση , μέσα από την ανάγνωση ενός βιβλίου ή την παρακολούθηση μιας ταινίας.
-Την ίδια στιγμή βλέπουμε το επίσημο πρόγραμμα απομακρύνεται ολοένα περισσότερο από την τέχνη. Ποτέ δεν είχαμε δηλαδή, ούτε στα δικά μας σχολικά χρόνια, αξιόλογα μαθήματα τέχνης και καλλιτεχνικές δράσεις. Έχοντας την εμπειρία πόσες ώρες θα χρειαζόντουσαν πραγματικά στο επίσημο πρόγραμμα και σε τι;
Θεωρούμε ότι είναι απαραίτητο να εισαχθεί η τέχνη στα σχολεία γιατί με βάση την εμπειρία μας λείπει πολύ από τη ζωή των παιδιών. Βιβλία, μουσική, θέατρο, ταινίες, φωτογραφία, ζωγραφική είναι ανύπαρκτα στη Β/θμια εκπαίδευση και συντηρούνται μόνο με δράσεις των εκπαιδευτικών στο σχολείο και μάλιστα χωρίς καμία ενίσχυση από το Υπουργείο. Θα μπορούσε, ας πούμε, να είναι μαθήματα επιλογής υποχρεωτικά σε όλες τις βαθμίδες της εκπαίδευσης. Να αφιερώνεται ουσιαστικός χρόνος σε αυτά. Κι αυτό γιατί είναι ο πιο ανώδυνος, αυθόρμητος, ευχάριστος, τρόπος προσέγγισης του κόσμου της γνώσης αλλά και της Τέχνης.
-Έρχονται μετά από χρόνια τα παιδιά να σας βρουν ή να μοιραστούν κάτι μαζί σας; Παραμένουν σε επαφή εξαιτίας ακριβώς αυτού του δεσμού;
Η αλήθεια είναι ότι βρίσκουμε τους παλιούς μαθητές μας συχνά καθώς το μέρος είναι μικρό και είναι εύκολο να διασταυρωθούν οι δρόμοι μας. Πολλά παιδιά μας νιώθουν κοντά τους εξαιτίας της σχέσης που έχει αναπτυχθεί μέσα από τις Λέσχες. Έχουν υπάρξει μαθητές/τριες που μας στέλνουν μηνύματα σχετικά με ταινίες που είδαν ή βιβλία που διάβασαν ή ακόμη μας ζητούν να τους προτείνουμε νέα βιβλία. Επίσης έχει τύχει να μας στείλει παλιά μαθήτρια φωτογραφία της βιβλιοθήκες που έχει και είναι πρώτα πρώτα τα βιβλία που είχαμε διαβάσει στη Λέσχη Ανάγνωσης. Φοιτήτρια που μου έστειλε μήνυμα να της θυμίσω τον τίτλο μιας ταινίας που είχαμε δει στην κινηματογραφική και ήθελε να την ξαναδεί με την παρέα της, μαθητές που είναι πια πτυχιούχοι και μας ευχαριστούν για τα προγράμματα αυτά. Και επίσης εμείς οι ίδιες ζητάμε τα δικά τους φώτα αν χρειαστούμε νέες προτάσεις για βιβλία ή και ταινίες!
-Πρέπει να υπογραμμίσουμε πως λειτουργείτε τις Λέσχες στον δικό σας προσωπικό χρόνο. Τι νιώθετε ότι παίρνετε κι εσείς από αυτό;
Μέσα από τις λέσχες καλλιεργείται η σύνδεση με τους μαθητές μας, ερχόμαστε πιο κοντά, ανταλλάσουμε γνώμες, γνώσεις και εμπειρίες και ωφελούμαστε ψυχικά και οι δύο πλευρές. Οι μαθητές/τριες μας βρίσκονται σε αυτή τη φάση που διαμορφώνουν την προσωπικότητα τους και καλλιεργούνται ψυχικά, οπότε η Τέχνη μόνο θετικό αποτύπωμα μπορεί να έχει. Αυτό που κερδίζουμε εμείς δεν είναι μετρήσιμο - είναι κέρδος σε επίπεδο ψυχικό και ηθικό. Έχουμε ένα ισχυρό κίνητρο να ανανεωνόμαστε οι ίδιες, να ψάχνουμε καινούρια βιβλία, να μην μένουμε κολλημένες σε όσα ήδη γνωρίζουμε. Καθώς αφουγκραζόμαστε τα παιδιά καταλαβαίνουμε τις δικές τους αγωνίες, τις ανάγκες τους, μπαίνουμε στο δικό τους κόσμο, προσπαθούμε να καταλάβουμε τον τρόπο σκέψης τους και μειώνουμε το χάσμα που μας χωρίζει. Είναι σημαντικό να νιώθουν ότι υπάρχουν άνθρωποι που κατανοούν όσα νιώθουν και θέλουν να μοιραστούν. Γι αυτό άλλωστε και διαθέτουμε τον προσωπικό μας χρόνο.
Ακολουθήστε το Womantoc στο Instagram
