Με τον καλοκαιρινό θρίαμβο της παράστασης "Πέρσες" σε σκηνοθεσία του Δημήτρη Καραντζά μας βρίσκει αυτή η φθινοπωρινή συνάντηση, στο διαμέρισμά της Ρένης Πιττακή, με θέα την Ακρόπολη. Αφορμή της συνάντησής μας είναι η πρώτη ταινία μικρού μήκους "Λίλα" του Μάκη Παπαδημητρίου που έκανε πρεμιέρα στη Φεστιβάλ της Δράμας. Ένα μικρό διαμάντι, σχόλιο πάνω στη μοναξιά των γυναικών που δεν πρόλαβαν ποτέ να γνωρίσουν τον εαυτό τους.
Στην ταινία η Ρένη Πιττακή γίνεται η Λίλα. Μια γυναίκα ηλικιωμένη που έρχεται αντιμέτωπη με το συμπαγές κενό που μένει στη ζωή κάποιων γυναικών, όταν τα παιδιά παίρνουν τον δρόμο τους και ο σύζυγος δεν είναι πια εκεί. Η ερμηνεία της ισοδυναμεί μ' ένα χάδι για όλες εκείνες τις γυναίκες αυτής της γενιάς που δεν τούς δόθηκε (ή δεν πήραν) το δικαίωμα να γεμίζουν από τον εαυτό τους.
"Στη Λίλα με κέρδισε η λεπτότητα, η ευγένεια και η αξιοπρέπεια μιας γυναίκας που δεν θέλει να επιβαρύνει κανέναν. Ένα ζήτημα για εκείνη είναι η διαχείριση της απώλειας του συζύγου της. Πλέον στέκεται μετέωρη έχοντας χάσει το σημείο αναφοράς της, την οικογένειά της, καθώς πλέον και η κόρη της ζει τη δική της ζωή. Μέχρι τότε όμως ήταν οι άλλοι που προσδιόριζαν την υπάρξή της, όχι η ίδια. Τώρα δεν "δικαιολογείται" η ύπαρξή της. Με συγκίνησε αυτό. Αλλά η κουβέντα, η επαφή με τον ψυχολόγο την βοηθάει να βγει λίγο εκτός των ορίων της καθημερινότητας, ακόμα και αν είναι μια βόλτα μ’ ένα ταξί" εξηγεί η ηθοποιός για τον ρόλο της.
Έναν ρόλο που αγκάλιασε και για έναν άλλον λόγο. Γιατί γυρίστηκε στο σπίτι της αγαπημένης φίλης της Ειρήνης Ιγγλέση. "Μου θύμισε λίγο και τη δική της ιστορία. Η Ειρήνη γέμιζε από την οικογένεια, όχι από την υποκριτική. Έδωσε προτεραιότητα στην οικογένεια, και όταν πλέον έμεινε μόνη, ήταν σαν να κλείστηκε κάπως" θυμάται. Εξάλλου, η ταινία είναι αφιερωμένη σε εκείνη. Επιπλέον τόσο ο σκηνοθέτης, ο χαρισματικός Μάκης Παπαδημητρίου όσο και τα μέλη της παραγωγής είναι "οικογένεια" για τη Ρένη Πιττακή.
Η επίδραση του θεάτρου στις ζωές των ανθρώπων
Μιλάμε για τη δύναμη του θεάτρου, για τους τρόπους που βρίσκει να φτάσει στο βάθος των ανθρώπινων ψυχών και κάτι να τους ψιθυρίζει. "Δεν θα πω καταρχήν πώς επηρέασε τη δική μου ζωή, αλλά των θεατών. Κρατάω πάντα μέσα μου δύο περιστατικά. Μια γυναίκα που είχε παρακολουθήσει την παράσταση "Η πραγματικότητα είναι πάντα εδώ" της Μαρίας Λαϊνά σε σκηνοθεσία Μίμη Κουγιουμτζή. Αφού είδε την παράσταση αποφάσισε να χωρίσει, να προχωρήσει στη ζωή της, να απελευθερωθεί. Και ήταν η παράσταση που της πρόσφερε το έναυσμα να αλλάξει τη ζωή της" εξηγεί η Ρένη Πιττακή.
Προσωπικό Αρχείο Ρένης Πιττακή
"Έπειτα είναι και η ιστορία ενός ζευγαριού που είχε έρθει να παρακολουθήσει τη "Γέρμα” του Λόρκα και πάλι σε σκηνοθεσία Κουγιουμτζή (σ.σ: η ηρωίδα του έργου λαχταρούσε ένα παιδί που δεν ήρθε ποτέ και τελικά οδηγήθηκε σε έγκλημα). "Έλαβα λοιπόν μια επιστολή από την γυναίκα του ζευγαριού που μού εξηγούσε πως όπως και η Γέρμα και εκείνη ήθελε πολύ ένα παιδί, όμως ο άντρας της δεν ήθελε" θυμάται η Ρένη Πιττακή. "Μετά όμως την παράσταση άλλαξε γνώμη εκείνος κι έκαναν ένα αγόρι. Έναν άντρα 30 ετών σήμερα. Αυτή η εμπειρία με έχει συγκινήσει πολύ".
Προσωπικό Αρχείο Ρένης Πιττακή
Η Ρένη
Ο πατέρας της ήταν στρατιωτικός που αγαπούσε πολύ τη ζωγραφική, με ρίζες μικρασιάτικες. Η μητέρα της έγραφε ποίηση. Ζωγραφικά και ποιητικά έργα που δεν επικοινωνήθηκαν ποτέ από το κοινό, αλλά που ίσως βρήκαν τη φωνή τους έστω εν μέρει μέσα στη Ρένη. Τη Ρένη που ξεκίνησε από το Αρσάκειο για να αλλάξει τόσο πολλά σχολεία, τόπους και γειτονιές.
"Θυμάμαι σαν τώρα που είχαμε πάει μια εκδρομή με το Αρσάκειο, στο Γυμνάσιο. Είχαν κάνει πρόσφατα επιτυχία "Τα παιδιά του Πειραιά" με τη Μελίνα. Χόρεψα λοιπόν χασάπικο στην εκδρομή και στην επιστροφή τραγούδησα ένα από τα τραγούδια. Τραγούδησα χάλια. Όταν λοιπόν κάλεσαν το επόμενο κορίτσι να τραγουδήσει εκείνη απάντησε πως δεν θα το κάνει γιατί είχε "γνώθι σαυτόν”- μια ωραία, μικρή προσβολή προς εμένα, στην οποία δεν ήξερα να απαντήσω τότε. Όμως τελικά το θέατρο έγινε ο δρόμος μου. Μού άνοιξε ένα παράθυρο να εκφραστώ και να βρω ποια είμαι. Δεν ξέρεις ποτέ ποιος είσαι, ψάχνεις. Κάποιες φορές πετυχαίνεις, κάποιες όχι, αλλά μαθαίνεις. Μαθαίνεις τον εαυτό σου και τον κόσμο. Το ζητούμενο είναι να παραμένουμε σε εγρήγορση".
Το κεφάλαιο του Κάρολου Κουν
Υπηρέτησε το Θέατρο Τέχνης του Κάρολου Κουν για 40 περίπου χρόνια και ερμήνευσε τους σημαντικότερους γυναικείους θεατρικούς ρόλους. Ωστόσο δεν ήταν πάντα εύκολη η διαδρομή. "Ο Κουν ήθελε να ελέγχει ακόμα και στις ζωές των ηθοποιών" σημειώνει η Ρένη Πιττακή, κάτι που εξάλλου είναι γνωστό. Ο κινηματογράφος και μετέπειτα η τηλεόραση ήταν απαγορευμένη για εκείνους. Η ίδια ξεκίνησε ωστόσο μια συνεργασία για την κρατική τηλεόραση παλιά, υπό τον όρο εκείνη και ο συμπρωταγωνιστής της, να έχουν εποπτεία του υλικού. Στην πορεία των γυρισμάτων, αυτός ο ρόλος καταστρατηγήθηκε και έτσι αμφότεροι παραιτήθηκαν.
"Δεν είχε τύχει να έρθει μια πολύ καλή πρόταση από τον χώρο του κινηματογράφου ή της τηλεόρασης" σημειώνει, "με τις εξαιρέσεις βέβαια της Αίθουσας του Θρόνου (στο Mega) και βέβαια του Miss Violence του Αλέξανδρου Αβρανά" μας λέει. Παρακολουθεί ξένες σειρές; "Ναι βέβαια κάποιες σειρές, όπως το The Crown". Τις ελληνικές; "Όχι ιδιαίτερα. Αλλά είχα δει πέρσι τον Σιωπηλό Δρόμο, μια παραγωγή με πολύ καλούς ηθοποιούς και κινηματογραφική ματιά". Θα συμμετείχε η ίδια σε κάτι ανάλογο; "Ναι βέβαια, ακόμα και έναν μικρό ρόλο, αρκεί να έχει να πει κάτι η σειρά".
Οι έξι ρόλοι - σταθμοί στη διαδρομή και τη ζωή της
-Η Αηδόνα στους Όρνιθες του Κάρολου Κουν το 1975: "Ήταν ο χορός. Ήταν η ευφορία, το πέταγμα. Η χαρά όμως του κοίλου της Επιδαύρου. Ήταν η απογείωση, ο ουρανός. Το πραγματικό πέταγμα, ήταν μια απογείωση όλη η παράσταση. Μια παράσταση που έλαβε χώρα αμέσως μετά την μεταπολίτευση. Κι ήταν υπέροχο που μου δινόταν η ευκαιρία να εκφραστώ μέσα από το σώμα. Δεν είχα κατακτήσει την τεχνική, διέθετα όμως εκφραστικότητα. Και τότε το έκανα χωρίς σκέψη, δεν είχα τίποτα άλλο στο μυαλό μου. Βίωσα την απόλυτη ελευθερία ως Αηδόνα".
-Η Τιτάνια από το "Όνειρο καλοκαιρινής νύχτας", το 1972: "Ήταν η πρώτη φορά που ένιωσα πως είμαι ηθοποιός. Που πάτησα στα πόδια μου"
-Η Βάσω στη "Νίκη" της Λούλας Αναγνωστάκη: "Η Βάσω με μετάλλαξε. Πρόκειται για μια λαϊκή γυναίκα που λάμπει σ’ ένα κείμενο ποιητικό. Από τις πριγκιποπούλες που έπαιζα έγινα Ελληνίδα μετανάστρια στη Γερμανία, στην εξορία. Η Βάσω μου έβγαλε άλλες πλευρές μου, πιο αδρές. Ήταν σπουδαίο έργο για την πληγή του Εμφύλιου".
Προσωπικό Αρχείο Ρένης Πιττακή
-Το στόμα στον μονόλογο "Όχι εγώ" του Μπέκετ, το 1982: "Ένα κείμενο σαν μουσικό κομμάτι, ένα παραλήρημα του στόματος ήταν. Μια ακραία πρόκληση, πρόκληση αντοχής, να πρέπει κανείς να εκσφενδονίσει ένα τόσο μεγάλο κείμενο μέσα σε τόσο λίγο χρόνο. Έπρεπε να κρατάς παράλληλα τον έλεγχο, καθώς στο κείμενο επανέρχονται τα θέματα στα όποια αναφέρεται το στόμα, με μικρές παραλλαγές που πρέπει να θυμάσαι".
Προσωπικό Αρχείο Ρένης Πιττακή
-Η Κλερ στις "Δούλες" του Ζαν Ζενέ σε σκηνοθεσία Λευτέρη Βογιατζή: "Τι αντοχή, τι σθένος χρειάστηκε αυτή η παράσταση. Δεχτήκαμε τόση, μα τόση πίεση από τον σκηνοθέτη, όμως προέκυψε κάτι μαγικό. Ήταν δύσκολο και το έργο και εκείνος."
-Η Λίλι στα "Εξι Μαθήματα Χορού σε Έξι Εβδομάδες"΅: "Τι ευφορία. Σαν να απεγκλωβίστηκα από την υποχρέωση να κάνω δύσκολους ρόλους, το απόλαυσα. Κάθε σκηνή και άλλος χορός. Ήταν η χαρά της ζωής. Θα ήθελα να είχα κάνει περισσότερες τέτοιες παραστάσεις. Απέπνεε αισιοδοξία. Έτσι αρχίσαμε με χορό και κλείσαμε με χορό".
*Η Ρένη Πιττακή έχει τιμηθεί με τα βραβεία "Βραβείο Κοτοπούλη" (1971 - 1972), "Παξινού" (1992), και 3 φορές (2006, 2009, 2018) με τα "Θεατρικά βραβεία Κοινού (Αθηνόραμα)". Συγκεκριμένα έχει πάρει "Β΄ βραβείο γυναικείου ρόλου" για την ερμηνεία της στις "Δούλες", στο ρόλο της Κλερ το 2006, το "Α΄ βραβείο" για την ερμηνεία της στο "Εξι μαθήματα χορού σε έξι εβδομάδες" το 2009 και το "Β' βραβείο" για την ερμηνεία της στο ρόλο της Άνι Γουίλκς στο "Misery" το 2018. Επίσης, έλαβε το "Βραβείο Β΄ γυναικείου ρόλου" της Ελληνικής Ακαδημίας Κινηματογράφου (2014) για την ερμηνεία της στην ταινία "Miss Violence".
Ακολουθήστε το Womantoc στο Instagram
