Ένα ρητό -«μπες στη θέση μου» ή, στην αγγλική εκδοχή του, «μπες λίγο στα παπούτσια μου»- ενέπνευσε την Άλκηστη Χαλικιά για μια παιδική ιστορία, η οποία πλαισιώθηκε από την υπέροχη εικονογράφηση της Φωτεινής Τίκκου. Καρπός της συνεργασίας τους, ένα από τα καλύτερα παιδικά βιβλία της χρονιάς, επίκαιρο και ταυτόχρονα με προοπτικές να γίνει διαχρονικό, «Τα παπούτσια των άλλων» (εκδ. Ίκαρος).
Η ηρωίδα, Ματού, σε μια από τις διαδρομές που κάνει καθημερινά μόνη από το σχολείο στο σπίτι βρίσκεται αντιμέτωπη με ένα πολύ ξεχωριστό θέαμα: μια θάλασσα από παπούτσια. Αυτό που αντικρίζει γίνεται η αφορμή για ένα διασκεδαστικό παιχνίδι με τον εαυτό της, κρυφό απ' όλους.
Η αφήγηση μεταφέρει στους μικρούς αναγνώστες, με αβίαστο και απολαυστικό τρόπο, μηνύματα για την ενσυναίσθηση, την αποδοχή του άλλου, την πολυπολιτισμικότητα αλλά και τις προκλήσεις που καλείται να αντιμετωπίσει ένα παιδί στη διαδρομή του προς την ενηλικίωση. Σε αυτά τα θέματα αναφέρεται και η συγγραφέας του, εκπαιδευτικός και μουσειολόγος (από το 1996 σχεδιάζει και υλοποιεί εκπαιδευτικά προγράμματα για παιδιά σε μουσεία, μνημεία, βιβλιοθήκες, χώρους τέχνης και πολιτισμού), στη συνέντευξη που έδωσε στο womanTOC.
Μικρή αγαπούσατε τα βιβλία; Μπορείτε να ξεχωρίσετε μια δυνατή παιδική ανάμνησή σας που συνδέεται με αυτά;
«Ναι, τα αγαπούσα αλλά όχι περισσότερο απ΄ τον χορό, το μπάνιο, τις γάτες, τους σκύλους ή το παιχνίδι. Θυμάμαι περισσότερο να με γοητεύουν τα βιβλία ποίησης που υπήρχαν στο σπίτι και ήταν ωραία δεμένα με ύφασμα ή δέρμα, είχαν μεγάλο μέγεθος και τα διάβαζα δυνατά, απολαμβάνοντας τον ρυθμό των λέξεων χωρίς να καταλαβαίνω πάντα τι λένε. Γι' αυτό ίσως και οι πρώτες μου απόπειρες στο γράψιμο, όταν ήμουν στο Δημοτικό, ήταν με την ποίηση».
Τι σας ώθησε να ασχοληθείτε με τη συγγραφή παιδικών βιβλίων;
«Η καθημερινή ενασχόληση με τα παιδιά, που αποτελούν πάντα πηγή έμπνευσης για μένα. Μαζί τους ανακαλύπτω κάθε μέρα τον κόσμο από την αρχή. Υπάρχουν στιγμές που ταυτίζομαι με ένα πεντάχρονο που θέλει να κρατάει μια τσουγκράνα και να σκάβει ή μ’ ένα άλλο που μπορεί να στέκεται πάνω από μια μυρμηγκότρυπα για ώρα και να παρακολουθεί τα μυρμήγκια να πηγαινοέρχονται. Περισσότερο, όμως νιώθω την ίδια απορία, χαρά κι απογοήτευση για το παράξενο είδος του ανθρώπου, όπως όταν ήμουν παιδί».
Πώς γεννήθηκε η ιδέα του «Τα παπούτσια των άλλων»;
«Οι σκέψεις μας συχνά γυρίζουν γύρω από κάποια θέματα που μας απασχολούν και με την κατάλληλη αφορμή βρίσκουν διέξοδο. Κάπως έτσι έγινε και με τα "Παπούτσια των άλλων". Μια σκέψη ήταν για τις γυναίκες που προσπαθούν, σκληρά πολλές φορές, να βρουν και να κρατήσουν τη δύσκολη ισορροπία μεταξύ εργασίας και οικογένειας. Μια άλλη σκέψη ήταν για τα παιδιά που, μεγαλώνοντας, αντιμετωπίζουν τις πρώτες απαιτήσεις της ωριμότητας που τα θέλει να σκέφτονται και τους άλλους πέρα από τον εαυτό τους και να δείχνουν έμπρακτα την κατανόηση και την αγάπη τους για τους γονείς ή τους φίλους τους. Η αφορμή για το εύρημα της ιστορίας ήταν μια φωτογραφία έξω από ένα τζαμί που πυροδότησε την ιδέα».
Γιατί αποφασίσατε να τοποθετήσετε την ιστορία στη Γαλλία;
«Η ιστορία τοποθετήθηκε στη Γαλλία γιατί εκεί θα μπορούσε να συναντήσει κανείς μια τέτοια συνθήκη όπου ένα παιδί περπατάει έξω από ένα μουσουλμανικό τέμενος καθημερινά. Θα έπρεπε μια τέτοια εικόνα να ήταν εφικτή και στην Αθήνα, που είναι πλέον μια μητρόπολη όπου ζουν άνθρωποι απ’ όλα τα μήκη και τα πλάτη του κόσμου. Θα ήθελα να νιώθουν όλοι άνετα εδώ με το ποιοι είναι, με τον ίδιο τρόπο που ένιωθα κι εγώ ταξιδεύοντας στις μεγάλες μητροπόλεις της υπόλοιπης Ευρώπης».
«Νιώθω την ίδια απορία, χαρά κι απογοήτευση για το παράξενο είδος του ανθρώπου, όπως όταν ήμουν παιδί»
Τι σας έκανε στο νέο βιβλίο σας να επιστρέψετε στα θέματα της πολυπολιτισμικότητας και της αποδοχής, στα οποία αναφέρεστε και στο προηγούμενο, το «Κουτί του Σιλάν»;
«Είναι η μεγαλύτερη πρόκληση που αντιμετωπίζουμε στη χώρα μας τα τελευταία χρόνια, να διαχειριστούμε την εισροή ανθρώπων με διαφορετική θρησκεία και κουλτούρα. Μπορεί να ήταν αυτονόητη η συνύπαρξη χριστιανών και μουσουλμάνων στα Βαλκάνια του 19ου αι., αλλά σήμερα, στη χώρα μας αλλά και σε άλλες χώρες, αυτό αποτελεί μια δύσκολη εξίσωση για διάφορους λόγους. Η αξία της αποδοχής των άλλων ανθρώπων με τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά τους παραμένει σημαντική και καίρια για μια κοινωνία που θέλεις να έχει ειρήνη στους κόλπους της, όπου κανείς δεν θα νιώθει αποκλεισμένος και οργισμένος. Αντιλαμβάνομαι πλήρως τα προβλήματα που δημιουργούνται από την ξαφνική και μεγάλη αλλαγή της ανθρωπογεωγραφίας μιας περιοχής, τα οποία πρέπει να αντιμετωπίζονται αποτελεσματικά από τους φορείς που καλούνται να τα διαχειριστούν, αλλά κι η δική μας θέση και στάση επηρεάζει σημαντικά την επίλυση ή μη αυτών των προβλημάτων».
«Η αξία της αποδοχής των άλλων ανθρώπων παραμένει σημαντική και καίρια για μια κοινωνία που θέλεις να έχει ειρήνη στους κόλπους της»
Ποιο ρόλο μπορεί να παίξει η ενσυναίσθηση στην ανάπτυξη ενός παιδιού και στον τρόπο που αντιλαμβάνεται και αντιμετωπίζει τον κόσμο;
«Το να προσπαθώ να καταλάβω πώς νιώθει ο άλλος είναι το κλειδί στις σχέσεις των ανθρώπων. Αν θέλουμε τα παιδιά μας να έχουν φίλους, να αναπτύξουν ζεστές σχέσεις με τους δασκάλους τους, υγιείς σχέσεις μ’ εμάς τους γονείς, ισότιμες και καλές σχέσεις με τους μελλοντικούς συντρόφους, συνεργάτες, συμπολίτες είναι απαραίτητο να τα βοηθήσουμε μεγαλώνοντας να αφήσουν κάτω τα μυωπικά γυαλιά που χωρούν μόνο τη δική τους ύπαρξη και να καλλιεργήσουν την περιφερειακή όραση που χωράει όλο τον κόσμο μέσα στον οποίο κινούνται».
Με ποια άλλα μέσα, πέρα από τα βιβλία, μπορούμε είτε ως γονείς είτε ως εκπαιδευτικοί να βοηθήσουμε τα παιδιά να καλλιεργήσουν την ικανότητα να μπαίνουν στη θέση του άλλου;
«Με το παράδειγμά μας. Δεν υπάρχει τίποτα πιο άμεσο, πιο βαθύ, πιο ουσιαστικό από αυτό που μαθαίνει το παιδί ζώντας με τους γονείς ή τους κηδεμόνες του. Γι’ αυτό, το να γίνεσαι γονιός ή δάσκαλος είναι μια πολύ σοβαρή επιλογή που πρέπει να γίνεται συνειδητά. Σημαίνει πως είσαι έτοιμος να αυτολογοκρίνεσαι και να ελέγχεις τη συνείδησή σου διαρκώς».
«Είναι απαραίτητο να βοηθήσουμε τα παιδιά μεγαλώνοντας να αφήσουν κάτω τα μυωπικά γυαλιά που χωρούν μόνο τη δική τους ύπαρξη»
Τι ξεχωρίζετε ιδιαίτερα στην εικονογράφηση της Φωτεινής Τίκκου; Πώς μπορεί μια καλή εικονογράφηση να συνεισφέρει στην αφήγηση μιας ιστορίας;
«Βρίσκω ότι η επιλογή της να χρησιμοποιήσει μια μικτή τεχνική σε αυτή την ιστορία, με φωτογραφίες και ζωγραφιές αρμονικά ταιριασμένες, ήταν εξαιρετική γιατί ανταποκρίνεται στο ύφος του κειμένου. Έχει προσθέσει πολλά στοιχεία που ήταν δικής της έμπνευσης και που εμπλουτίζουν το κείμενο, πετυχαίνοντας τελικά, αυτό που είναι το ζητούμενο σε μια εικονογραφημένη ιστορία, το να συμπληρώνονται κείμενο και εικόνα δημιουργώντας ένας αναπόσπαστο σύνολο».
Πώς έχει αλλάξει, μέσα στα χρόνια, η σχέση των παιδιών με το βιβλίο, σύμφωνα με την εμπειρία που έχετε ως συγγραφέας και εκπαιδευτικός; Διαβάζουν περισσότερο σήμερα τα παιδιά στην Ελλάδα;
«Νομίζω πως το βιβλίο έχει μπει περισσότερο δυναμικά στα σχολεία και στις οικογένειες στις μικρές ηλικίες του Νηπιαγωγείου και των πρώτων τάξεων του Δημοτικού. Υπάρχουν άλλωστε, περισσότερα καλά βιβλία γι’ αυτό το κοινό, απ’ ότι παλιότερα. Το πρόβλημα αρχίζει από εκεί και πάνω. Γενικά, νομίζω πως η σχέση του παιδιού με το βιβλίο είναι αντιστρόφως ανάλογη με τη σχέση του παιδιού και της οικογένειας με την τεχνολογία και ανάλογη με τη σχέση της οικογένειας με το βιβλίο. Περισσότερο τάμπλετ, λιγότερο βιβλίο. Πολλά βιβλία οι γονείς, πολλά και τα παιδιά. Ας κάνουμε ελεύθερα την αυτοκριτική μας».
Info
Η πρώτη παρουσίαση του βιβλίου θα γίνει στο βιβλιοπωλείο Ianos στη Σταδίου, το Σάββατο 5 Οκτωβρίου, στις 13.00 μ.μ.
