Μια μέρα που η Μάρω Βασιλειάδου βρισκόταν στο Πεδίον του Άρεως, στη λεγόμενη «Λεωφόρο των Ηρώων» με τις προτομές των αγωνιστών της Επανάστασης του ‘21, πρόσεξε ανάμεσά τους μια γυναικεία μορφή που δεν γνώριζε. Η λιτή επιγραφή που τη συνόδευε, «Δόμνα Βισβίζη», ήταν αρκετή για να διεγείρει τη δημοσιογραφική περιέργειά της. Με την επιστροφή στο σπίτι άρχισε να αναζητά περισσότερες πληροφορίες για εκείνη. Ό,τι ανακάλυψε, τη συγκίνησε ιδιαίτερα.
«Η Δόμνα Βισβίζη ήταν παραγνωρισμένη γιατί ήταν γυναίκα, χήρα και Θρακιώτισσα. Η συμβολή των περιοχών πέρα της Πελοποννήσου και της Ρούμελης στην Ελληνική Επανάσταση αναγνωρίστηκε πολύ αργότερα γιατί άργησαν να μπουν στο ελληνικό κράτος. Έτσι, στην ιστορία της Δόμνας το ζήτημα των γυναικών ανακατευόταν με το ζήτημα της Ελλάδας. Η αφάνειά της ήταν αυτό που με συγκίνησε» αφηγείται σήμερα η Μάρω στο womanTOC.
Κάπως έτσι η δημοσιογράφος της «Καθημερινής» βρέθηκε να γράφει ένα λιμπρέτο για τη «Δόμνα», την ομώνυμη μουσική παράσταση που αναμένεται, μέσα στο Μάιο, να ανεβεί σε live streaming στην Εθνική Λυρική Σκηνή. Άρχισε να μελετά πιο συστηματικά και σε βάθος την Επανάσταση του '21 και τον 19ο αιώνα, μια περίοδο που τη γοήτευε από πάντα. «Ανέκαθεν με συγκινούσαν οι ιδέες, ο ρομαντισμός, οι μεγάλες ιδεολογίες του 19ου αιώνα, ο οποίος είχε μια μεγάλη ορμή, που ακολούθησε μετά τον Διαφωτισμό. Με συγκινούσαν η Γαλλική Επανάσταση, ο Λόρδος Βύρωνας, η ποίηση της εποχής. Με συγκινούσε επίσης η Ελληνική Επανάσταση, γιατί έχει μεγάλη παλαβομάρα: Κάποιοι παλαβοί είπαν, χωρίς να υπάρχουν οι αντικειμενικές συνθήκες, τώρα εμείς θα ξεσηκωθούμε. Και άρχισε να κατρακυλάει όλο αυτό στην πλαγιά, στην αρχή με πανηγύρια και γλέντια και μετά έτσι όπως εξελίχθηκε».
«Η Δόμνα Βισβίζη ήταν παραγνωρισμένη γιατί ήταν γυναίκα, χήρα και Θρακιώτισσα. Η συμβολή των περιοχών πέρα της Πελοποννήσου και της Ρούμελης στην Ελληνική Επανάσταση αναγνωρίστηκε πολύ αργότερα γιατί άργησαν να μπουν στο ελληνικό κράτος»
Ενώ, στο πλαίσιο της έρευνας για τη συγγραφή του λιμπρέτου της, μια ντάνα από βιβλία ψήλωνε δίπλα της, οι εκδόσεις Διόπτρα τής πρότειναν να αναλάβει και τη συγγραφή ενός παιδικού βιβλίου για την Ελληνική Επανάσταση. Και η Μάρω δέχτηκε, μετά χαράς.
«Η Δόμνα Βισβίζη γεννήθηκε στην Αίνο της Ανατολικής Θράκης από μια πλούσια οικογένεια. […] Αρκετοί Αινίτες ήταν έμποροι και πλοιοκτήτες, με καράβια που ταξίδευαν στη Μεσόγειο. Καπετάνιος ήταν και ο άντρας της, ο Αντώνης Βισβίζης. Μαζί του έκανε πολλά θαλασσινά ταξίδια με το πιο μεγάλο τους καράβι, ένα μπρίκι τριάντα ένα μέτρα που λεγόταν “Καλομοίρα”» έγραψε η Μάρω Βασιλειάδου στο «1821. Ένα εικονογραφημένο ταξίδι προς την ελευθερία» (εκδ. Διόπτρα), τον νέο καρπό της συνεργασίας της με τον ιστορικό Ηλία Κολοβό και την εικονογράφο Θέντα Μιμηλάκη.
Όταν ξέσπασε η Επανάσταση στη Μακεδονία του 1821, ο καπετάν Βισβίζης ακολούθησε με την «Καλομοίρα» τα καράβια των Ψαριανών. Σκοτώθηκε όμως το καλοκαίρι του 1822 και τότε η Δόμνα, που είχε πέντε παιδιά, ανέλαβε τη διακυβέρνηση του πλοίου. «Συνέχισε να πολεμά και να ξοδεύει την περιουσία της για να πληρώνει τα έξοδα του καραβιού, τους ναύτες, τα τρόφιμα και τα πολεμοφόδια, Έτσι πέρασαν άλλα δύο χρόνια στη θάλασσα, ώσπου τα χρήματα τελείωσαν και το μπρίκι έπαθε τόσες ζημιές, ώστε πια δεν μπορούσε να ταξιδέψει». Παρά τη συμβολή της στη δημιουργία μιας ελεύθερης Ελλάδας η Δόμνα Βισβίζη, σαν τη Μαντώ Μαυρογένους, έζησε και πέθανε σε αυτήν φτωχή. Με μόνο εισόδημα μια μικρή σύνταξη που πήρε σε μεγάλη ηλικία.
Στο «1821» η αφήγηση των γεγονότων σε χρονολογική σειρά, που καλύπτει μία δεκαετία, με αφετηρία τις παραμονές της Επανάστασης και τερματισμό στα χρόνια του Ιωάννη Καποδίστρια, διανθίζεται με κεφάλαια που βοηθούν τους μικρούς -και μεγαλύτερους- αναγνώστες να δημιουργήσουν μια πιο ολοκληρωμένη εικόνα για την Ελλάδα, και τον κόσμο, του 19ου αιώνα. Κεφάλαια, για παράδειγμα, για τα όπλα του αγώνα, τις σημαίες, αλλά και την ποίηση, τη λογοτεχνία. Για τις γυναίκες της Επανάστασης, από τις οποίες φυσικά δεν θα μπορούσε να λείπει η Δόμνα.
-Γιατί αφιερώνεις τρία κεφάλαια στις γυναίκες της Επανάστασης;
«Γιατί είναι η ώρα τους. Γιατί γνωρίζαμε μόνο δύο. Γιατί η αφήγηση της ιστορίας ήταν πολύ αντρική – και, όντως, οι άντρες ήταν οι πρωταγωνιστές, αλλά οι γυναίκες απλώς δεν μπορούσαν να είναι. (Ήθελα λοιπόν να είναι σαφές ότι η απουσία των γυναικών σχετιζόταν με την κοινωνική θέση τους, γι’ αυτό και υπάρχει ένα κεφάλαιο αφιερωμένο στη θέση τους στις παραμονές του Αγώνα.) Γιατί υπήρξαν κάποιες γυναικείες φυσιογνωμίες όχι στα όπλα αλλά στη λογοτεχνία, που εντάχθηκαν σε έναν ελληνικό Διαφωτισμό – η Ευανθία Καΐρη, ας πούμε. Γιατί εκείνες οι γυναίκες ήταν οι προγιαγιάδες μας».
Σε μια χρονιά με πλούσια βιβλιοπαραγωγή για την Ελληνική Επανάσταση, τι διαφορετικό θέλησες να δώσεις με το δικό σου βιβλίο;
«Δεν το σκέφτηκα. Ποτέ δεν δούλεψα σε σύγκριση με κάτι άλλο. Με τους συνεργάτες μου θέλαμε να φτιάξουμε ένα βιβλίο που θα ζωντάνευε τον κόσμο του ‘21, χωρίς καμία επετειακή διάθεση. Είναι ένας άλλος τρόπος να αφηγηθείς την ιστορία. Λίγο πιο ζωντανός, λίγο πιο κοντά στα παιδιά. Υφαίνει ένα πλεκτό, με μικρές και μεγάλες ιστορίες και μερικά πράγματα που πιθανόν το σχολείο να μην ενδιαφέρεται να αφηγηθεί».
«Με τους συνεργάτες μου θέλαμε να φτιάξουμε ένα βιβλίο που θα ζωντάνευε τον κόσμο του ‘21, χωρίς καμία επετειακή διάθεση. Είναι ένας άλλος τρόπος να αφηγηθείς την ιστορία. Λίγο πιο ζωντανός, λίγο πιο κοντά στα παιδιά».
Ήδη οι εκδόσεις Διόπτρα, όπως λέει η Μάρω, δέχονται αιτήματα από σχολεία, από δασκάλους, να χρησιμοποιήσουν το βιβλίο ως συμπληρωματικό εκπαιδευτικό εργαλείο. Η ηλικιακή ένδειξη γράφει «10+» όμως μπορεί να διαβαστεί άνετα και από εφήβους, ακόμα και από ενήλικες αναγνώστες. Είναι γεμάτο με πληροφορίες άγνωστες σε πολλούς, αλλά όχι επουσιώδεις. Για παράδειγμα, «δεν θα ακούσεις εύκολα για τον Πατατούκο [κανονικό όνομα, Ιωάννης Δημουλίτσας], μόνο αν είσαι από την Πάργα. Δεν θα ακούσεις εύκολα ότι ο Κανάρης ήταν πειρατής και τι ήταν η πειρατεία».
Ποια είναι τα κοινά της συγγραφής ενός παιδικού βιβλίου με τη δημοσιογραφία; Και ποια ήταν η μεγαλύτερη καινούρια πρόκληση που αντιμετώπισες στη δημιουργία του;
«Η δημοσιογραφία έχει κοινά με τη γραφή, γενικώς. Επίσης μέσα από αυτήν μαθαίνεις μια μέθοδο εργασίας: Μαζεύεις πληροφορίες, ερευνάς, διασταυρώνεις, ελέγχεις, συμπεραίνεις, προχωράς. Η οποία, νομίζω, χρειάζεται σε όλα τα βιβλία, και στα παιδικά, που δεν είναι βιβλία για αφελείς αναγνώστες.
»Το μεγαλύτερο στοίχημα για μένα ήταν να αλλάξω τη μορφή της γλώσσας, όχι το περιεχόμενο. Η γλώσσα μιας εφημερίδας είναι διαφορετική. Έπρεπε λοιπόν να επιστρέψω στη βασική σύνταξη –υποκείμενο, ρήμα, αντικείμενο– χωρίς να καταστρέψω τη γλώσσα. Να φτιάξω ένα άλλο ύφος, εύληπτο αλλά όχι απλοϊκό».
