«Ο Albert Einstein έλεγε πως η ζωή μοιάζει με ένα ποδήλατο. Πρέπει να προχωρείς για να μη χάνεις την ισορροπία σου» ξεκινάει την αφήγησή του ο κ. Αργυρίου. Μια αφήγηση για το σπουδαίο έργο, το οποίο παράγει -ένα έργο συνυφασμένο με το μεγαλείο της ίδιας της ζωής.
«Έτσι λοιπόν, μετά τις βασικές σπουδές μου στο Τμήμα Βιολογίας του Καποδιστριακού Πανεπιστημίου της Αθήνας, θεώρησα χρέος μου απέναντι στον εαυτό μου, στην επιστήμη μου, στην ανθρώπινη ύπαρξη, και έχοντας κατά νου τη διπολική σχέση μεταξύ επιστήμης και κοινωνίας (η κοινωνία προχωρεί χάρη στα επιτεύγματα της επιστήμης αλλά και η επιστήμη πρέπει να αφουγκράζεται τις ανάγκες της κοινωνίας), να συνεχίσω τις σπουδές μου σε μεταπτυχιακό επίπεδο με αποκορύφωμα την υποστήριξη της Διδακτορικής μου Διατριβής στο Πανεπιστήμιο Paris VI της Γαλλίας, στον τομέα της Φυσιολογίας της Αναπαραγωγής και της Υπογονιμότητας στον άνθρωπο«.
«Τα λόγια του Ντοστογιέφσκι πως ο άνθρωπος όχι μόνο πρέπει, αλλά οφείλει να καλλιεργήσει το ταλέντο του ώστε να δώσει την ευκαιρία στον εαυτό του να σταθεί τυχερός, με οδηγούσαν πάντα. Κι εγώ πράγματι στάθηκα τυχερός γιατί, μετά τις σπουδές μου ασχολήθηκα με τον τομέα της Υποβοηθούμενης Αναπαραγωγής και της Εξωσωματικής Γονιμοποίησης. Ήταν τότε που ο Θεός των δικών μου πραγμάτων μού μίλησε και μπόρεσα να αντιληφθώ τη δυνατότητα ενασχόλησης μου με τα εν λόγω επιστημονικά πεδία. Ήταν τότε που άνοιξε λίγο και για μένα για πρώτη φορά, η πόρτα της άγνοιας και από τη χαραμάδα της φάνηκε “ο θαυμαστός καινούργιος κόσμος”. Τα λόγια του Νίτσε πως “ο άνθρωπος πρέπει να κάνει μέτρο της ζωής του τη μέγιστη δυνατότητα που έχει μέσα του, αφού η ζωή είναι μεγαλύτερη από εμάς και μπορεί να χωρέσει όλο το μέλλον που μπορούμε να κουβαλήσουμε”, αλλά και οι κανόνες της Βιοηθικής σχετικά με τις συνέπειες από την αλόγιστη χρήση της νέας γνώσης, είχαν αρχίσει να πλημμυρίζουν τη σκέψη μου«.
«Μέσα σε αυτό το καλά οχυρωμένο πλαίσιο, ξεκίνησε το επαγγελματικό μου ταξίδι πριν από 26 χρόνια και πραγματικά δεν γνωρίζω μέχρι που θα φθάσει, έχοντας πάντα κατά νου πως ο επιστήμονας πάντα θα έπεται και η γνώση, αιώνια, θα προηγείται. Εξ άλλου, όπως έγραψε κι ο ποιητής “σημασία έχει το ταξίδι και όχι ο προορισμός”».
Ποιο είναι το νομοθετικό πλαίσιο;
«Στη χώρα μας, πρέπει να τονίσουμε πως από το 2005, η εφαρμογή των μεθόδων της Υποβοηθούμενης Αναπαραγωγής καθορίζεται από ένα αυστηρό αλλά συγχρόνως αρκετά προοδευτικό νομικό πλαίσιο (Ν. 3305), το οποίο ουσιαστικά έχει σαν σκοπό την προστασία και την κατοχύρωση της αξιοπρέπειας των μελλοντικών γονιών, καθώς και την γέννηση υγιών παιδιών που αντικρίζουν τη ζωή μετά από χρήση τέτοιων μεθόδων. Ο νόμος καθορίζει μεταξύ άλλων το ανώτερο ηλικιακό όριο των γυναικών που υφίστανται ιατρική υποβοήθηση για τεκνοποίηση (50ό έτος), προστατεύει την μόνη μητέρα, επιτρέπει τη χρήση ξένων γαμετών (ωαρίων και σπερματοζωαρίων) από επίσημα αδειοδοτημένες Τράπεζες Κρυοσυντήρησης, διατηρώντας την ανωνυμία των δοτών/δοτριών των γαμετών, κατοχυρώνει τη διαδικασία νόμιμης χρήσης της δανεικής μήτρας μετά από δικαστική απόφαση, επιτρέπει την εφαρμογή των μεθόδων Υποβοηθούμενης Αναπαραγωγής σε οροθετικά στον ιό του AIDS ζευγάρια, αλλά αποκλειστικά και μόνο σε ειδικά διαμορφωμένα και αδειοδοτημένα εργαστήρια, επιτρέπει την εφαρμογή της μεθόδου της Προεμφυτευτικής Γενετικής Διάγνωσης με σκοπό τον εντοπισμό των υγειών και απαλλαγμένων από σοβαρές γονιδιακές μεταλλάξεις ή χρωμοσωμικές ανωμαλίες γονιμοποιημένων ωαρίων (εμβρύων), απαγορεύει την επιλογή φύλου παρά μόνο σε περιπτώσεις γενετικών μεταλλάξεων που συνδέονται με το φύλο, επιτρέπει την εφαρμογή των μεθόδων σε ζευγάρια ευρισκόμενα σε ελεύθερη συμβίωση κατόπιν συμβολαιογραφικής πράξης και καθορίζει σαφώς την απαγόρευση της εφαρμογής των μεθόδων σε περιπτώσεις ομοφυλοφιλικών ζευγαριών«.
«Η γονιμότητα ενός σπέρματος δεν αποδεικνύεται από μία απλή εξέταση σπέρματος. Αυτό που είναι σημαντικό είναι η λεγόμενη γονιμοποιητική ικανότητα των σπερματοζωαρίων, η οποία είναι ανεξάρτητη από τον φυσιολογικό αριθμό τους, τη φυσιολογική κινητικότητα τους ή/και τη φυσιολογική μορφολογία τους».
«Ένα ζευγάρι, το οποίο μετά από χρονικό διάστημα ενός έτους τουλάχιστον ελεύθερων επαφών χωρίς κάποιο προγραμματισμό, δεν έχει καταφέρει να νοιώσει τη χαρά της τεκνοποίησης, πρέπει να αρχίσει να σκέφτεται τη χρήση μεθόδων υποβοηθούμενης αναπαραγωγής, δηλαδή την ενδομητρική σπερματέγχυση ή/και την εξωσωματική γονιμοποίηση«.
«Το πρώτο και απλούστερο βήμα είναι να υποβληθεί ο σύζυγος σε μία εξέταση σπέρματος (σπερμοδιάγραμμα), το αποτέλεσμα της οποίας θα δείξει την ύπαρξη ή όχι κάποιου προβλήματος σε μία ή περισσότερες παραμέτρους του σπέρματος (αριθμός, κινητικότητα και μορφολογία των σπερματοζωαρίων)».
Προσοχή όμως
«Η γονιμότητα ενός σπέρματος δεν αποδεικνύεται από μία απλή εξέταση σπέρματος. Αυτό που είναι σημαντικό είναι η λεγόμενη γονιμοποιητική ικανότητα των σπερματοζωαρίων, η οποία είναι ανεξάρτητη από τον φυσιολογικό αριθμό τους, τη φυσιολογική κινητικότητα τους ή/και τη φυσιολογική μορφολογία τους. Στη σύγχρονη κοινωνία μας, σε ένα σημαντικό ποσοστό των ζευγαριών που αντιμετωπίζουν προβλήματα υπογονιμότητας, «ενοχοποιείται» το σπέρμα (περίπου 40%). Τα προβλήματα στο σπέρμα είναι είτε το αποτέλεσμα του τρόπου ζωής (π.χ. κάπνισμα, οινοπνευματώδη ποτά, χρήση ουσιών) είτε πρόκειται για εκ γενετής προβλήματα (π.χ. κρυψορχία) είτε ακόμη είναι το αποτέλεσμα κάποιων παιδικών ασθενειών (π.χ. παρωτίτιδα). Η σύγχρονη επιστήμη της Βιολογίας της Αναπαραγωγής χρησιμοποιεί τεχνικές μικροχειρουργικής των ωαρίων (μέθοδος της μικρογονιμοποίησης των ωαρίων, ICSI intracytoplasmic sperm injection), χάρη στις οποίες άνδρες με προβλήματα στο σπέρμα τους έχουν τη δυνατότητα να γίνουν βιολογικοί γονείς των παιδιών τους, δεδομένου ότι για την εφαρμογή αυτών των τεχνικών απαιτούνται ελάχιστα σπερματοζωάρια που απομονώνονται είτε από το προιόν της εκσπερμάτισης είτε από βιοψία όρχεων, και χρησιμοποιούνται για τη γονιμοποίηση των ωαρίων των συζύγων τους. Τέλος, πρέπει να αναφέρουμε ότι τα προβλήματα στη σπερματογένεση δύσκολα αποκαθίστανται είτε με τη χρήση φαρμακευτικών σκευασμάτων είτε χειρουργικά (περίπτωση κιρσοκήλης)».
Τι φταίει;
«Η διερεύνηση των προβλημάτων γονιμότητας σε μία γυναίκα συνίσταται στη μέτρηση συγκεκριμένων ορμονών στην αρχή του κύκλου της και στη πραγματοποίηση ενός υπερηχογραφήματος, με το οποίο διαπιστώνεται η κατάσταση των ωοθηκών και της μητρικής κοιλότητας, καθώς και μιας υστεροσαλπιγγογραφίας, η οποία καταδεικνύει την ελεύθερη διαβατότητα των σαλπίγγων. Το μεγαλύτερο άγχος για μία κυρία που επιθυμεί να τεκνοποιήσει, αφορά στη ποιότητα των ωαρίων της, η οποία μπορεί να είναι ανεξάρτητη της ηλικίας της. Είναι γεγονός ότι με τη πάροδο των ετών και ιδίως μετά την ηλικία των 36-37 ετών, αρχίζουν τα προβλήματα που αφορούν στη γενετική υπόσταση των ωαρίων. Υπάρχουν όμως και νεώτερες κυρίες, των οποίων η ποιότητα των ωαρίων τους δεν αντιστοιχεί στην ηλικία τους (δηλαδή η βιολογική ηλικία τους δεν συνάδει με την ηλικία των ωαρίων τους) και αυτό μπορεί να συμβαίνει σε περιπτώσεις πολυκυστικών ωοθηκών, ενδομητρίωσης, μικρών ποιοτικών και ποσοτικών αποθεμάτων ωαρίων στις ωοθήκες τους και γενικότερα, σε περίπτωση πρόωρης ωοθηκικής ανεπάρκειας. Σε όλες αυτές τις περιπτώσεις, η προτεινόμενη λύση είναι η μέθοδος της Εξωσωματικής Γονιμοποίησης και σε περιπτώσεις μη ανταπόκρισης των ωοθηκών σε πρωτόκολλα ορμονικής διέγερσής τους μετά από δύο το πολύ προσπάθειες, η λύση που προκρίνεται είναι αυτή των δανεικών ωαρίων, δεδομένου ότι στις κυρίες αυτές, το πρόβλημα είναι η ποιότητα των «σπόρων» (ωάρια) και όχι η ποιότητα του «εδάφους» (ενδομήτριο)».
Η περίπτωση “κατάψυξη ωαρίων”
«Μία σοβαρή προοπτική για τη σύγχρονη γυναίκα αποτελεί η κρυοσυντήρηση των ωαρίων (κατάψυξη στο υγρό άζωτο, -196°C). H μέθοδος προτείνεται πια με μεγάλη ασφάλεια, αφού έχουν εξελιχθεί πολύ οι σύγχρονες μέθοδοι κρυοσυντήρησης των ωαρίων αλλά και των εμβρύων (μέθοδος υαλοποίησης, vitrification). Η λύση αυτή προτείνεται πρωτίστως για τη διατήρηση της γονιμότητας μιας γυναίκας, η οποία πρόκειται να υποβληθεί σε ακτινοβολίες ή/και χημειοθεραπείες, σε περιπτώσεις κάποιου τύπου καρκίνου. Η μέθοδος προτείνεται επίσης σε γυναίκες που θέλουν να μετατοπίσουν στο μέλλον την διαδικασία τεκνοποίησης είτε λόγω καριέρας είτε λόγω απουσίας συντρόφου. Σε κάθε περίπτωση πάντως, θα ήταν φρόνιμο να ενημερώνονται οι γυναίκες που προσφεύγουν στη κατάψυξη των ωαρίων τους, ώστε να τα χρησιμοποιούν σε εύθετο χρονικό διάστημα, για να έχουν σύμμαχό τους ένα υγιές ενδομήτριο αφ΄ενός και αφ’ ετέρου να αποφεύγουν την εσκεμμένη τεκνοποίηση σε προχωρημένη ηλικία που είναι πιθανό να συνδυαστεί με προβλήματα κατά την εγκυμοσύνη».
Γνώριζες για την μικρογονιμοποίηση των ωαρίων;
«Η μεγαλύτερη εξέλιξη στον τομέα της Εξωσωματικής Γονιμοποίησης, αν και δεν είναι πρόσφατη ωστόσο είναι πάντα η πλέον επίκαιρη και άκρως αποτελεσματική μέθοδος μακράν της δεύτερης, είναι η μέθοδος της μικρογονιμοποίησης των ωαρίων (μέθοδος ICSI, Intra-Cytoplasmic Sperm Injection). Για την εφαρμογή της, απαιτούνται ελάχιστα σπερματοζωάρια είτε στο προιόν της εκσπερμάτισης είτε σε βιοψία όρχεων στον σύζυγο (μέθοδος TESE, TEsticular Sperm Extraction), για τη γονιμοποίηση των ωαρίων της συζύγου. Είναι η μέθοδος που χάρησε το χαμόγελο της τεκνοποίησης σε πολλούς άνδρες αποδίδοντάς τους το προνόμιο να γίνουν βιολογικοί πατέρες των παιδιών τους, αφού μέχρι την ανακάλυψη της εν λόγω μεθόδου το 1992, σε περιπτώσεις ανδρών με διάφορα προβλήματα στο σπέρμα τους, χρησιμοποιείτο σπέρμα δότου από Τράπεζα σπέρματος».
«Ο αριθμός των προσπαθειών Εξωσωματικής Γονιμοποίησης που μπορεί μια κυρία να πραγματοποιήσει είναι, κατά τη γνώμη μου, τρεις προσπάθειες σε αξιόπιστα και πιστοποιημένα κέντρα».
Και μια επαναστατική μέθοδος
«Μία επίσης επαναστατική εξέλιξη αποτέλεσε και αποτελεί η μέθοδος της Προεμφυτευτικής Γενετικής Διάγνωσης. Με τη μέθοδο αυτή, δίδεται η δυνατότητα εντοπισμού γονιδιακών μεταλλάξεων (μέθοδος PGD), όταν οι γονείς είναι φορείς τέτοιων μεταλλάξεων ,όπως π.χ. φορείς μεσογειακής αναιμίας, κυστικής ίνωσης, διαφόρων θνησιγόνων γονιδίων, ή/και χρωμοσωμικών ανωμαλιών (μέθοδος PGS), όπως τρισωμίες 13, 18, 21 γνωστές ως σύνδρομα, σε έμβρυα πριν την εμφύτευσή τους στη μήτρα της συζύγου. Με τη μέθοδο αυτή, αποφεύγεται η κύηση παθολογικού εμβρύου».
Ας ανακεφαλαιώσουμε
«Η μέθοδος της ταχείας κρυοσυντήρησης ωαρίων και εμβρύων (μέθοδος υαλοποίησης, vitrification), αποτελεί μία επιπλέον αποτελεσματική μέθοδο στο τομέα της Κλινικής Εμβρυολογίας, εξασφαλίζοντας ποσοστά εγκυμοσύνης ανάλογα της εμβρυομεταφοράς φρέσκων εμβρύων«.
«Σε ό,τι αφορά στο κλινικό μέρος, η παρασκευή ανασυνδυασμένων γοναδοτροπινών χάρη στην εξέλιξη της Μοριακής Βιολογίας και η χρήση τους στην ορμονική διέγερση των ωοθηκών γυναικών ενταγμένων σε πρόγραμμα Εξωσωματικής Γονιμοποίησης, έχει σαν αποτέλεσμα την παραγωγή περισσοτέρων ωαρίων με μικρότερες δόσεις φαρμάκων και μάλιστα, καλύτερης ποιότητας. Σε αυτό το σημείο, οφείλουμε να τονίσουμε ότι η χρήση τέτοιων φαρμακευτικών σκευασμάτων δεν έχει αποδειχθεί ότι συνδέεται με την εμφάνιση διαφόρων τύπων καρκίνου, δεδομένης και της απόλυτα στοχοποιημένης δράσης τους, όπως καταδεικνύεται και σε μεγάλες κλινικές μελέτες. Αξίζει βέβαια να τονιστεί ότι σε μια γυναίκα με ιστορικό καρκίνου σε μαστό, μήτρα, ωοθήκες, είναι φρόνιμο να μην παρέχονται ανάλογα σκευάσματα ορμονικής διέγερσης των ωοθηκών. Στις περιπτώσεις αυτές, όπως και σε εκείνες κατά τις οποίες οι ωοθήκες μιας γυναίκας δεν ανταποκρίνονται στην ορμονική θεραπεία παράγοντας μικρό αριθμό ωαρίων (1-3) σε αντίθεση με τον συνήθη αριθμό (8-10), η προτεινόμενη λύση είναι αυτή του Φυσικού Κύκλου. Κατ΄αυτόν, εντοπίζεται το ωάριο του ίδιου του κύκλου της γυναίκας και αφού ελεγχθεί ορμονικά η ποιότητά του, συλλέγεται, γονιμοποιείται και το προκύπτον έμβρυο τοποθετείται στη μήτρα της κυρίας. Πρόκειται για μία αξιόπιστη εναλλακτική λύση, με υψηλό ποσοστό αποτελεσματικότητας, αρκεί να γίνει σωστά η διερεύνησή της».
Πόσες φορές μπορώ να προσπαθήσω;
«Ο αριθμός των προσπαθειών Εξωσωματικής Γονιμοποίησης που μπορεί μια κυρία να πραγματοποιήσει είναι, κατά τη γνώμη μου, τρεις προσπάθειες σε αξιόπιστα και πιστοποιημένα κέντρα. Κάθε προσπάθεια πρέπει να απέχει από την επόμενη κατά 3-4 μήνες, ώστε να δοθεί η δυνατότητα στον οργανισμό να αποβάλλει τα προιόντα μεταβολισμού των έξωθεν παρεχομένων φαρμακευτικών σκευασμάτων. Αν μετά τις προσπάθειες αυτές, δεν προκύψει εγκυμοσύνη, το ζευγάρι θα μπορούσε να σκεφθεί την αξιόπιστη και νομικά κατοχυρωμένη λύση των δανεικών ωαρίων, δεδομένου ότι η αιτία των προηγούμενων αποτυχημένων προσπαθειών είναι η κακή ποιότητα των δικών της ωαρίων. Το γεγονός αυτό συμβαίνει σίγουρα με τη πάροδο της ηλικίας, αλλά είναι πιθανόν να συμβεί και σε γυναίκες νεώτερης ηλικίας, αναλόγως του ιατρικού ιστορικού τους».
«Ο χαρακτήρας μας είναι το πεπρωμένο μας»
«Σε όλη αυτή τη διαδρομή μου στον ευαίσθητο τομέα της Υποβοηθούμενης Αναπαραγωγής, είναι αλήθεια ότι το ταξίδι μου επιφύλαξε και κρύβει ακόμη πολλαπλές συγκινήσεις. Κάθε ζευγάρι έχει τη δική του ιστορία, κάθε ζευγάρι είναι ένας ξεχωριστός σταθμός στη διαδρομή αυτή. Όλα αυτά τα χρόνια, η συγκίνηση συνοδεύει την ιστορία κάθε ζευγαριού είτε υπάρχει επιτυχία είτε αποτυχία. Και αν το αποτέλεσμα είναι θετικό, τα δάκρυα χαράς σβήνουν πάντα την αγωνία και τις δύσκολες στιγμές που κάθε ζευγάρι βιώνει στο ταξίδι της επιθυμίας απόκτησης ενός παιδιού. Το δύσκολο είναι πως θα στεγνώσουν τα δάκρυα σε περίπτωση αρνητικού αποτελέσματος μιας προσπάθειας. Τότε όμως αποκαλύπτεται και η δύναμη της ψυχής. Όπως λένε και οι Αμερικάνοι, “no falls no balls”, δηλαδή αν δεν πέσεις, δεν θα βρεις ποτέ το κουράγιο να σηκωθείς για να συνεχίσεις. Τότε όμως αποκαλύπτεται και το μέτρο της ανθρωπιάς από τη δική μας τη πλευρά. Σε κάθε περίπτωση, αυτό που χρειάζεται πάντοτε ένα ζευγάρι είναι η εξατομικευμένη προσέγγιση και η αλήθεια. Αυτά το οπλίζουν με δύναμη για να συνεχίσει να ονειρεύεται«.
«Ένα άλλο αρκετά πρόσφατο περιστατικό αφορά σε ένα ζευγάρι, όπου η κυρία ήδη κυοφορεί ένα υγιέστατο αγοράκι και η επιθυμία του ζευγαριού κατά κοινή ομολογία, είναι όταν γεννηθεί το αγοράκι, να υιοθετήσουν ένα παιδάκι από την Αφρική».
«Πέρα όμως από αυτή τη γενική προσέγγιση, είναι αλήθεια ότι υπήρξαν δύο περιπτώσεις οι οποίες με γέμισαν από συγκίνηση, δείχνοντάς μου πόσο δυνατός μπορεί να είναι ο άνθρωπος και πόσο ζωντανός μπορεί να μείνει έχοντας σύμμαχό του το μεγαλείο της ψυχής«.
«Κάποια μέρα δέχθηκα ένα email από μία κυρία, η οποία ζει στο εξωτερικό και είναι μητέρα τεσσάρων παιδιών, εκ των οποίων το ένα έχει σύνδρομο Down. Μου ζήτησε στο πλαίσιο της επιστημονικής δεοντολογίας και των κανόνων της Βιοηθικής, αν γινόταν κάποιο έμβρυο που ανήκει σε ένα ζευγάρι που υποβλήθηκε σε Προεμφυτευτική Γενετική Διάγνωση και στο οποίο ανιχνεύθηκε σύνδρομο Down, να μπορούσε με τη σύμφωνη γνώμη των βιολογικών γονέων του και με πλήρη κάλυψη των εξόδων από τη μεριά της, να εμφυτευθεί στη μήτρα της εν λόγω κυρίας, ώστε να γεννηθεί εν γνώσει της ένα παιδάκι με σύνδρομο Down και να ζήσει στην οικογένειά της, με σκοπό να ανατραφεί κοντά στο παιδάκι της που έπασχε από σύνδρομο Down, ώστε να βιώνει διαφορετικά την ασθένειά του. Μεγαλείο ψυχής… Φυσικά αρνήθηκα ευγενικά, γιατί ποτέ η εφαρμογή των επιστημονικών μεθόδων δεν πρέπει να προκαλούν και να γεννούν πόνο«.
«Ένα άλλο αρκετά πρόσφατο περιστατικό αφορά σε ένα ζευγάρι, όπου η κυρία ήδη κυοφορεί ένα υγιέστατο αγοράκι και η επιθυμία του ζευγαριού κατά κοινή ομολογία, είναι όταν γεννηθεί το αγοράκι, να υιοθετήσουν ένα παιδάκι από την Αφρική. Τα λόγια είναι περιττά. Εξ άλλου, ο χαρακτήρας μας είναι το πεπρωμένο μας» καταλήγει ο κ. Αργυρίου.
