"Ο Ελύτης δόμησε ολόκληρο το έργο του με άξονα το φως, διαμόρφωσε μία "ηλιακή μεταφυσική" –δεν μιλούμε απλώς για μία φυσική προτίμηση, αλλά για μία πολυσήμαντη έννοια" θα πει σε παλιότερη συνέντευξή της η Ιουλίτα Ηλιοπούλου, η γυναίκα που ερωτεύτηκε, αγάπησε και στάθηκε δίπλα στον Οδυσσέα Ελύτη μέχρι το τέλος της ζωής του. Η καθοριστική σχέση του σπουδαίου ποιητή που γεννήθηκε στις 2 Νοεμβρίου 1911 στο Ηράκλειο της Κρήτης.
(ακολουθούν αποσπάσματα από συνεντεύξης της ίδιας από το tovima.gr και το πολιτιστικό ένθετο Φιλgood της εφημερίδας Φιλελεύθερος στην Κύπρο).
– Πώς ήταν μια τυπική ημέρα στο ποιητικό εργαστήριο του Ελύτη;
Τυπική ηµέρα δεν υπήρχε. Αναζητούσε τη συνέχεια ενός στίχου για πολύ καιρό, µπορεί για δεκαετίες ολόκληρες – δεν ήταν από τους ποιητές που ολοκλήρωναν ένα ποίηµα µέσα σε ένα εύλογο διάστηµα µιας ηµέρας ή µιας εβδοµάδας. Υπήρχαν περίοδοι που δούλευε παράλληλα κείµενα ή συλλογές. Οταν έγραφε, σταµατούσε να διαβάζει και να ζωγραφίζει και αφοσιωνόταν σε αυτό που δούλευε. ∆εν του άρεσε ένα κείµενο που ο ίδιος θεωρούσε ανολοκλήρωτο να παραµένει. Είχε την τόλµη και κατέστρεφε έργα ηµιτελή, εικαστικά, τα πάντα. Με την κυκλοφορία µας ποιητικής συλλογής απαλλασσόταν από χειρόγραφα και δακτυλόγραφα που σχετίζονταν µε αυτήν, παρέχοντας στον εαυτό του την ελευθερία να δει καθαρά το επόµενο βήµα. Σαφώς έγραφε πολύ περισσότερο το βράδυ παρά το πρωί. Οσο και αν στην ποίησή του ένας ουσιαστικός φυσικός και µεταφυσικός άξονας είναι το φως, στη δουλειά του προτιµούσε την ησυχία της νύχτας.
-Ο ίδιος πώς ζούσε στην καθημερινότητά του; Και με ποιο τρόπο μετουσίωνε απλά, καθημερινά πράγματα, σε ποίηση;
Όπως η ποίηση είναι υπέρβαση, άρση των αντιθέσεων, ελεύθερη, συνδυαστική φαντασία, αλλά και τάξη και οριοθέτηση, έτσι και ο ποιητής μπορεί να γίνεται παραγωγός θαυμάτων, αλλά συνάμα είναι και ένας επίμονος καλλιεργητής, με "λογισμό και μ’ όνειρο" οπλισμένος. Ο Ελύτης ζούσε με τάξη και πρόγραμμα, με αφοσίωση στη δουλειά του, πάντα πολύ απλά. Δεχόταν τα ερεθίσματα αναμφίβολα, αλλά ο θεματικός πυρήνας των ποιημάτων του δεν ήταν ανιχνεύσιμος –τις περισσότερες φορές και σε πρώτο επίπεδο– μέσα στην τρέχουσα πραγματικότητα. Μία ιδιαίτερα εσωτερική διαδικασία νοηματοδοτούσε τα θέματά του και τα μετουσίωνε γλωσσικά.
– Υπάρχουν άλλα στοιχεία της καθημερινής ζωής που διαφοροποιούν τον άνθρωπο Ελύτη από τον ποιητή;
Αντιθέτως, υπήρχε εντυπωσιακή συνέπεια ανάµεσα στις αρχές που ανιχνεύει κανείς στο έργο του και στις αρχές που εφάρµοζε στην καθηµερινότητά του. Το ότι εργαζόταν βράδυ ήταν η µόνη αντίφαση, αν µπορεί να τη θεωρήσει κανείς αντίφαση, όπως και το γεγονός ότι ενώ όλη η ποίησή του είναι ανοιχτή στο ύπαιθρο ο ίδιος δεν διενοείτο να γράψει πουθενά αλλού εκτός από το γραφείο του. Σε επίπεδο όµως ηθικών και αισθητικών αρχών δεν υπήρχε καµία ουσιαστική διάσταση. Την ολιγάρκεια που διακηρύσσει στο έργο του, την απόλυτη αντίθεσή του στην αντίληψη της πρακτικής ζωής του συµφέροντος ή του κέρδους, τη δικαιοσύνη ή την αθωότητα, όλα τα έβρισκε κανείς στον τρόπο µε τον οποίο διαχειριζόταν το εικοσιτετράωρό του.
-Πόσο άλλαξε η οπτική σας απέναντί της αφότου "γνωρίσατε" τον Ελύτη;
Τον Ελύτη τον γνώρισα νωρίς στη ζωή μου. Για μένα τότε και τώρα αποτελούσε και αποτελεί την πραγμάτωση της θαυμαστής πληρότητας περιεχομένου και έκφρασης –σας το λέω όπως το εξέφραζα τότε, μαθήτρια.
-Από όσα σας έλεγε κατά καιρούς, ποιο είναι εκείνο που θα κρατούσατε για τη σημερινή εποχή;
Απ’ όσα μας έλεγε, σε όλους, και μας λέει καθημερινά μέσα απ’ το έργο του, ας κλείσουμε με την προτροπή να αναζητήσουμε μες στην πραγματικότητά μας "το βαθύτερο νόημα ενός ταπεινού παραδείσου, που είναι ο αληθινός μας εαυτός, το δίκιο μας, η ελευθερία μας, ο δεύτερος και πραγματικός ηθικός μας ήλιος".
Η ΙΣΤΟΡΙΑ ΜΙΑΣ ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΑΣ
Από το μπλογκ του nikosdimou
Με τον Οδυσσέα Ελύτη γνωρίστηκα το 1977, όταν διάβασε ένα κείμενό μου για την ποίησή του, που του άρεσε. (Έκτοτε το έβαζε σε όλα τα αφιερώματα και τις ανθολογίες του έργου του).
Ζήτησε να με γνωρίσει – κι από τότε τον έβλεπα τακτικά.
Με τον Δημήτρη Χορν – Τάκη, για τους φίλους – γνωριζόμουν ήδη από παλιότερα.
Μανιώδης φωτογράφος, είχα ζητήσει αρκετές φορές από τον Ελύτη να τον φωτογραφίσω. Αντιστεκόταν σθεναρά. "Μην χάνεις τον καιρό σου" μου έλεγε, "με ενοχλεί να με φωτογραφίζουν. Παγώνω και βγαίνω χάλια. Άλλωστε πρέπει να επηρεάζω και το αποτέλεσμα – καίγονται τα φιλμ, χαλάνε οι μηχανές...". Και μου διηγιόταν πως διάσημοι φωτογράφοι, που δοκίμασαν, απέτυχαν.
Ωστόσο το καλοκαίρι του 1990, δοκίμασα την έκπληξη της ζωής μου. Απροσδόκητα με πήρε τηλέφωνο και μου ζήτησε να τον φωτογραφίσω.
Παραθέριζε τότε στο σπίτι του Τάκη Χορν, στο Πόρτο Ράφτη, μαζί με την φίλη του Ιουλίτα Ηλιοπούλου. Είχε ήδη εκδηλωθεί η αρρώστια που τον κατέβαλε μετά από έξη χρόνια. Έπαιρνε κορτιζόνη και παραπονιόταν ότι τον παραμόρφωνε. Πιθανότατα αυτός ήταν ο λόγος που ζήτησε να φωτογραφηθεί.
Την άλλη μέρα έφτασα στο Πόρτο Ράφτη με μία βαλίτσα μηχανές, φακούς και φιλμ. Τελευταία στιγμή, πριν αφήσω το αυτοκίνητο στο πάρκινγκ, πήρα από το ντουλαπάκι και μία μικρή κόμπακτ μηχανή που είχα πάντα μαζί μου για κάθε ενδεχόμενο.
Φωτογράφιζα όλο το απόγευμα, από μακριά, με τηλεφακό, για να νιώθει λιγότερο την παρουσία μου. Έβγαλα πολλά φιλμ. Ο Τάκης βοηθούσε με τις χαρισματικές ατάκες του που ελάφραιναν την ατμόσφαιρα.
Η "κατάρα των φωτογράφων" βγήκε αληθινή. Η ολοκαίνουργια επαγγελματική Nikon που είχα αγοράσει πριν μερικούς μήνες, έπαθε μία βλάβη που οι τεχνικοί της εταιρίας δεν την είχαν ξαναδεί. Από τις τέσσερις λάμες του κλείστρου ανέβαινε μόνο η μία, εκφωτίζοντας το ένα τέταρτο του καρέ – αλλά δίνοντας σήμα ότι η φωτογραφία είχε βγει. Έτσι τα μισά φιλμ ήταν για πέταμα.
Την κατάσταση έσωσε η δεύτερη Nikon και η φτηνή Pentax Compact. Σε αυτήν οφείλεται η φωτογραφία του ζευγαριού, που έχει κάνει πολλές φορές τον γύρο του κόσμου.
Χάρισα τις φωτογραφίες στον Οδυσσέα κι αυτός μοίραζε αντίτυπα σε δημοσιογράφους, μελετητές και θαυμαστές από όλη την υφήλιο. Ακόμα δημοσιεύονται σε εφημερίδες και περιοδικά – συχνά χωρίς το όνομά μου.
Η πρώτη δημοσίευση μίας επιλογής έγινε στον "Φωτογράφο" τεύχος 6, Νοέμβριος-Δεκέμβριος 1990.
Φωτογραφίες: Νίκος Δήμου
*με στοιχεία από tovima.gr / philenews.com / nikosdimou.blogspot.com
Ακολουθήστε το WomanToc στο Instagram
