Όπως έγινε γνωστό πριν λίγες ώρες, η ηθοποιός Μαίρη Χρονοπούλου πέθανε σε ηλικία 90 ετών. Τις τελευταίες μέρες νοσηλευόταν στη ΜΕΘ του νοσοκομείου "Ευαγγελισμός” έπειτα από πτώση που είχε μέσα στο σπίτι της. Οι αλλεπάλληλες περιπέτειες υγείας της, που μάλιστα για κάποια χρόνια την είχαν καθηλώσει, δεν έπληξαν ποτέ την εικόνα της, ούτε και τη διαύγειά της, όπως άλλωστε αποκαλύπτουν οι εμφανίσεις τις, μάλιστα σε ανάκαμψη, τα τελευταία χρόνια.
Κι αυτό γιατί η Μαίρη Χρονοπούλου, με το διαπεραστικό βλέμμα και έντονα ζυγωματικά υπήρξε, όσο ήταν εν ζωή, και θα συνεχίσει να αποτελεί μετά το θάνατό της, αρχέτυπο δυναμικής και ελεύθερης γυναίκας - όχι επειδή ταυτίστηκε με τους ρόλους τις "ντερμπεντέρισσας”, αλλά επειδή υπήρξε και εκτός οθόνης μια γυναίκα που έζησε τη ζωή με τους δικούς της όρους.
Η "μαχαιριά”
Ένας από τους πιο επιδραστικούς ρόλους της Μαίρης Χρονοπούλου - παρόλο που έχει πολλούς και σημαντικότερους να επιδείξει στην καριέρα της - είναι αυτός της Έλενας Απέργη στην ταινία του 1968 "Μια κυρία στα μπουζούκια" σε σκηνοθεσία Γιάννη Δαλιανίδη. Εκεί φόρεσε το εμβληματικό (εδώ πραγματικά δεν υπάρχει ορθότερος όρος για να το περιγράψει κανείς) μαύρο φόρεμα με τη "μαχαιριά” του Έλληνα σχεδιαστή Γιάννη Βούρου, ο οποίος έντυσε όλες τις μεγάλες κυρίες των παραγωγών της Φίνος Φιλμ.
Δεν υπάρχει άλλο ρούχο στην ιστορία του ελληνικού κινηματογράφου που να έχει αναπαραχθεί όσο αυτό, από τουλάχιστον τρεις γενιές γυναικών. Ό,τι είναι το Givenchy LBD της Audrey Hepburn στο "Breakfast at Tiffany’s” για το αμερικάνικο σινεμά, είναι για το δικό μας η δημιουργία που απογείωσε η Μαίρη Χρονοπούλου με το να τραγουδήσει μέσα σε αυτή "Του αγοριού απέναντι” κάνοντας κάτι αδιανόητο για την ελληνική κοινωνία του 1968 - εκφράζοντας δημόσια τον έρωτά της για έναν άνδρα.
Μόλις λίγα λεπτά από την ανακοίνωση του θανάτου της, το feed μου κατακλύστηκε από εικόνες της μεγάλης αντι-σταρ του ελληνικού σινεμά. Οι περισσότερες με "το φόρεμα με τη μαχαιριά”. Κορίτσια της γενιάς μου μοιράζονταν την ανάμνησή τους από την πρώτα φορά που παρακολούθησαν την ταινία στην τηλεόραση και το αντίκρισαν.
Θυμήθηκα τη μητέρα μου, να το αποκαλεί έτσι, "το φόρεμα με τη μαχαιριά” με ένα κράμα πάθους και δέους στη χροιά της φωνής της, κάθε φορά που προβάλλονταν η ταινία. Την αδερφή μου από δίπλα να σιγοντάρει στον ίδιο τόνο. Δεν θαύμαζαν απλώς το φόρεμα. Θαύμαζαν τη γυναίκα που το φορούσε, έμοιαζαν συνεπαρμένες με την εικόνα της, κι ας την έβλεπαν για πολλοστή φορά.
Θυμήθηκα επίσης την αγαπημένη συνάδελφο που, στο πλαίσιο μιας νέας στήλης που ανέλαβε στο site που εργαζόμασταν κάποτε, το επαναδημιούργησε με τη βοήθεια μιας έμπειρης ράφτριας. Είδα γυναίκες να γράφουν στα social media ότι είχαν βάλει στόχο μόλις μεγαλώσουν να ράψουν το συγκεκριμένο φόρεμα σε μοδίστρα, και το έκαναν. Τι είναι, λοιπόν, εκείνο που μας γοητεύει ακόμη και σήμερα, 55 χρόνια μετά, σε αυτό το μαύρο halter φόρεμα με το λοξό cut out που τέμνει το στήθος;
Δεν είναι το φόρεμα, αλλά η γυναίκα
Είναι η γυναίκα. Η δημιουργία του Γιάννη Βούρου ήταν ασύλληπτα sexy και classy την ίδια στιγμή, όμως δε θα είχε την ίδια επιρροή στις γυναίκες, αν δεν την είχε φορέσει η Μαίρη Χρονοπούλου. Όλες αυτές οι γυναίκες, η μητέρα μου, που αναφέρονταν στο φόρεμα με θαυμασμό, οι συνομήλικες συνάδελφοι που το λάτρεψαν με πάθος και συσπείρωσαν πριν λίγο κάτω από τα posts τους γυναίκες που θέλησαν να το αποκτήσουν κι αυτές, δε ζήλεψαν στιγμή τη Μαίρη Χρονοπούλου. Δεν θέλησαν να γίνουν η Μαίρη Χρονοπούλου, αλλά ούτε και η Έλενα Απέργη. Δεν θέλησαν να φορέσουν το φόρεμα επειδή είναι απλώς ωραίο και σε μεταμορφώνει σε μια μοιραία κυρία της ανώτερης τάξης. Θέλησαν να φορέσουν όσα αυτό εκπροσωπεί.
"Το φόρεμα με τη μαχαιριά” καθορίστηκε από την ερμηνεία της Μαίρης Χρονοπούλου, που έφυγε πολύ μακριά από το στερεότυπο της ευκατάστατης κυρίας που πιστεύει πως μπορεί να "αγοράσει” με τα χρήματά της μέχρι και τον έρωτα του λαϊκού παιδιού (άλλωστε αυτή είναι η πλοκή της ταινίας "Οι θαλασσιές οι χάντρες” - κι αυτό μέχρι ενός σημείου). Έγινε σύμβολο αυτοπεποίθησης, μιας αυτοπεποίθησης που αν μία γυναίκα διαθέτει, γίνεται αντικείμενο κριτικής μέχρι και σήμερα. Αλλά για αυτή την κριτική, η γυναίκα που φορά "το φόρεμα με τη μαχαιριά”, δε δίνει δεκάρα.
Είναι μια γυναίκα που δε διεκδικεί, αλλά θεωρεί δεδομένο το δικαίωμά της στη διασκέδαση, στον έρωτα, στον πόθο, στην εκπλήρωση αναγκών, βαθύτερων, αλλά και πιο εφήμερων, στην αυτοέκφραση, στο βίωμα της σεξουαλικότητας της, στη σαγήνη, στο παιχνίδι. Το φόρεμα με τη μαχαιριά, μας προκαλεί δέος μέχρι και σήμερα, επειδή η Μαίρη Χρονοπούλου, στόλισε τη μίνιμαλ γραμμή του με όλα τα παραπάνω.
Το χύμα "Μαέστρο, ζεμπεκιά!” που ξεστομίζει στη σκηνή στην οποία εμφανίζεται με αυτό, δεν είναι μια προσπάθεια οικειοποίησης κάποιας "ανδρικής μαγκιάς” και του χορού που τη συμβολίζει, αλλά το αίτημα μιας γυναίκας που υπάρχει, που είναι σάρκινη, δεν αποτελεί αποκύημα της φαντασίας κανενός σεναριογράφου και κανενός σκηνοθέτη και που θα κάνει αυτό που γουστάρει χωρίς να ενδιαφέρεται ποιος θα την κρίνει. Υπήρχαν τέτοιες γυναίκες το 1968, η Μαίρη Χρονοπούλου - και όχι οι ρόλοι της - ήταν μία από αυτές. Όπως και παλαιότερα. Και φυσικά γεννήθηκαν κι άλλες τα επόμενα χρόνια.
Γνωρίζουμε όμως πολύ καλά ότι αυτές οι γυναίκες κρίθηκαν και κρίνονται που βιώνουν τα συναισθήματά τους χωρίς να θεωρούν ότι θα έπρεπε να τις περιορίζει το φύλο τους. Έτσι, "το φόρεμα με τη μαχαίρια” θα ναι για πάντα κεντημένο με τα βαριά κρύσταλλα της προσωπικής ελευθερίας. Μιας ελευθερίας άγριας και παράφορης και εκστατικής που, ακόμα κι αν δεν το καταλαβαίνουμε ακριβώς, μας την περιορίζουν καθημερινά. Τι όμορφα που θα ήταν αν από σήμερα είχαμε όλες στην ντουλάπα μας "το φόρεμα με τη μαχαιριά”.
