Για αιώνες ολόκληρους οι δυτικές κοινωνίες ήταν κυριευμένες από την πεποίθηση ότι ο άνθρωπος είναι ένα εξαιρετικά εγωιστικό ον. Αυτή η αντίληψη έχει μεταφερθεί άπειρες φορές σε ταινίες, βιβλία και ιστορικά κείμενα και έχει εδρεωθεί μεσα μας. Εδώ και μερικά χρόνια, όμως, νέες μελέτες πάνω στην ανθρώπινη ψυχολογία και συμπεριφορά δίνουν μία διαφορετική, πιο αισιόδοξη και θετική άποψη για το ποιόν του ανθρώπου. Όπως γράφει ο Δανός συγγραφέας Rutger Bregman στο βιβλίο του «Humankind» οι συγκεκριμένες μελέτες βρίσκονται σε τόσο αρχικό ακόμα στάδιο που πολλοί από τους επιστήμονες που τις διενεργούν δεν γνωρίζουν καν ο ένας την ύπαρξη του άλλου.
Όπως λέει ο ίδιος ο Bregman, όταν ξεκίνησε να γράφει το βιβλίο του, που σύντομα έγινε bestseller σε πολλές χώρες του κόσμου, με σκοπό να υποστηρίξει αυτή την πιο φωτεινή και όμορφη πλευρά της ανθρώπινης φύσης, γνώριζε καλά ότι υπήρχε μόνο μία ιστορία στην οποία όφειλε να ανατρέξει. Μία ιστορία που λέει τα εξής: Kάποτε ένα αεροπλάνο χάλασε και έπεσε σε ένα έρημο, εξωτικό νησί στη μέση του Ειρηνικού Ωκεανού. Μοναδικοί επιζήσαντες έξι παιδιά από την Αγγλία που δεν μπορούσαν να πιστέψουν στην καλή τους τύχη. Ήταν ζωντανά και αυτό ήταν το μόνο που είχε σημασία. Επιπλέον, είχαν στη διάθεση τους μία αχανή παραλία, άπειρες εκτάσεις καθαρής άμμου και αμέτρητα κοχύλια. Και ούτε ίχνος ενήλικα στον ορίζοντα. Τι άλλο να ζητήσει κανείς;
Aπό τις πρώτες κι όλας μέρες στο ερημικό νησί τα 6 παιδιά υιοθέτησαν ένα δημοκρατικό σύστημα διακυβέρνησης. Διάλεξαν από κοινού έναν αρχηγό, τον Ραλφ, o oποίος έθεσε μόλις 3 στόχους στη μικρή του κοινότητα. 1) Να περάσουν καλά. 2) Να επιζήσουν, 3) Να τοποθετήσουν παντού ευκρινή σήματα S.O.S. για κάποιο πιθανό πλοίο που μπορεί να περνούσε από εκεί. Ο πρώτος στόχος σίγουρα στέφθηκε με επιτυχία. Δεν συνέβη το ίδιο και με τους άλλους δύο. Γρήγορα τα παιδιά άρχισαν να συμπεριφέρονται όσο πιο άγρια και πρωτόγονα μπορεί κανείς να φανταστεί, αδιαφορώντας ουσιαστικά για τη σωτηρία τους. Αφέθηκαν εντελώς στα ζωώδη τους ένστικτα, άρχισαν να βάφουν τα πρόσωπα τους και να μην φορούν πια τα ρούχα τους. Μέχρι τη στιγμή που ένα πλοίο του βρετανικού, πολεμικού ναυτικού έφτασε στο νησί τρία από τα αγόρια ήταν ήδη νεκρά. Στους βρετανούς αξιωματικούς του ναυτικού τίποτα από τα παραπάνω δεν έκανε εντύπωση. Ο Ραλφ τότε έπεσε στα γόνατα με δάκρυα στα μάτια, ικετεύοντας για συγχώρεση, λέγοντας ότι έχει μετανιώσει για τα λάθη του. Έκλαψε με λυγμούς για το σκοτάδι στην καρδιά των ανθρώπων.
Αυτή η ιστορία δεν συνέβη ποτέ. Το 1951 ο καθηγητής Αγγλικών William Golding έβαλε στο χαρτί την ιδέα του για μία σκοτεινή ιστορία ενός τρομακτικού αεροπορικού δυστυχήματος, αναδεικνύοντας την πιο σκοτεινή και αποκαρδιωτική πλευρά της ανθρώπινης ύπαρξης. Το αριστουργηματικό βιβλίο του «Lord of the flies» αποτελεί μέχρι σήμερα ένα από τα σημαντικότερα έργα της παγκόσμιας λογοτεχνίας, το οποίο έχει μεταφραστεί σε περισσότερες από 30 γλώσσες και έχει πουλήσει εκατομμύρια αντίτυπα σε ολόκληρο τον κόσμο. Η συνταγή της τεράστιας απήχησης αυτού του βιβλίου είναι, μάλλον, σαφής. Μία νέα γενιά ανθρώπων που βρισκόταν στην εφηβεία την δεκαετία του '60 είχαν γυρίσει με αποστροφή την πλάτη στους γονείς τους για όλες τις βαρβαρότητες του Β' Παγκοσμίου Πολέμου. Εκατομμύρια και εκατομμύρια και εκατομμύρια άνθρωποι μεγάλωναν με τη βεβαιότητα ότι στις ψυχές των ανθρώπων υπάρχει μοναχά μαυρίλα και δυστυχία και ότι η ανθρωπότητα είναι ικανή, στην πλειοψηφία της, μόνο για τις χειρότερες, τις πιο ζοφερές πράξεις.
Όπως λέει ο Bregman στο βιβλίο του, ο ίδιος ποτέ δεν μπήκε στη διαδικασία να αμφισβητήσει την παραπάνω πεποίθηση. Γαλουχήθηκε κι εκείνος με αυτή, όπως και τόσοι άλλοι, και η πρώτη φορά που σκέφτηκε ότι πιθανότατα αυτή να μην είναι η μοναδική εκδοχή των πραγμάτων ήταν όταν τυχαία διάβασε για την άσχημη, δυστυχισμένη ζωή του ίδιου του Golding, μία ζωή που ενδεχομένως να τον οδήγησε στο να γράψει μία ζοφερή ιστορία σαν αυτή του Lord of the Flies. Τότε ο Bregman άρχισε να αναρωτιέται τι θα έκαναν άραγε στην πραγματική ζωή έξι γυμνασιόπαιδα αν είχαν ναυαγήσει ολομόναχα σε κάποιο μακρινό νησί.
Και τότε η έρευνα του τον έβγαλε σε μία απίστευτη ανακάλυψη. Σύμφωνα με ένα δημοσίευμα της αυστραλιανής εφημερίδας The Age το φθινόπωρο 1966 έξι παιδιά διασώθηκαν από ένα μικρό πλοίο που έτυχε να περνάει από ένα έρημο και απομακρυσμένο νησί της Ωκεανίας το Άτα. Όπως δήλωσε στην εφημερίδα ο καπετάνιος που βρήκε και έσωσε τα παιδιά, οι έξι τους ήταν ναυαγοί για πάνω από έναν χρόνο, με τον ίδιο να επικοινωνεί στο τέλος ακόμα και με τηλεοπτικό δίκτυο προκειμένου να κινηματογραφίσει την περιπέτεια αυτών των παιδιών Ίσως, λοιπόν, ο Bregman μπορούσε να λάβει τις ζωτικής σημασίας απαντήσεις που τόσο καιρό αναζητούσε. Αρκεί να έβρισκε κάποιον από τους πρωταγωνιστές αυτής της ιστορίας εν ζωή.
H ταινία Lord of the Flies του 1963.
Ήταν τυχερός. Μέσω του διαδικτύου ανακάλυψε την ταυτότητα του καπετάνιου και ήρθε σε επαφή μαζί του, μαθαίνοντας όλες τις λεπτομέρειες αυτής της συγκλονιστικής ιστορίας. Το όνομα του είναι Peter Warner και ήταν γιος ενός πολύ ευκατάστατου Αυστραλού, ο οποίος υπήρξε ο βασιλιάς του ραδιοφώνου και των μέσων ενημέρωσης στη χώρα του. Ο Peter προοριζόταν για να αναλάβει μία μέρα την τεράστια επιχείρηση, αλλά αντί γι'αυτό επέλεξε να σαλπάρει με το πλοίο του αναζητώντας συνέχεια νέες περιπέτειες. Για χρόνια διέσχιζε τους ωκεανούς και ταξίδευε από το Χονκ Κονγκ μέχρι την Στοκχόλμη και από τη Σαγκάη μέχρι την Αγία Πετρούπολη μέχρι που η μοίρα τον οδήγησε στην πιο συγκλονιστική περιπέτεια της ζωή του. Στο αληθινό «Lord of the Flies» που κανείς δεν γνώριζε ότι είχε συμβεί - ούτε καν ο ίδιος ο Golding, αφού το συγκεκριμένο περιστατικό σημειώθηκε αρκετά χρόνια μετά τη συγγραφή του μυθιστορήματος του. Μέσω του Warner, o Bregman έμαθε τα πάντα για αυτά τα έξι αγόρια που πέρασαν 15 ολόκληρους μήνες προσπαθώντας να επιβιώσουν μόνα τους σε ένα εξωτικό νησί. Επρόκειτο για έξι μαθητές που φοιτούσαν εσώκλειστοι σε ένα σχολείο της Νουκουαλόφα, πρωτεύουσα του νησιωτικού συμπλέγματος Τόνγκα, απ' όπου ήταν η καταγωγή τους. Έχοντας βαρεθεί τα μαθήματα αποφάσισαν να το σκάσουν και να πάνε στα κρυφά για ψάρεμα, σε μία περιπέτεια που όμως είχε πολύ αρνητική κατάληξη, «Τα παιδιά αυτά θεωρούντουσταν νεκρά από τους γονείς τους. Τους είχαν κάνει ακόμα και κηδείες. Ήταν θαύμα όταν επέστρεψαν στα σπίτια τους,» θυμάται ο Warner.
Tα ονόματα τους ήταν Sione, Stephen, Kolo, David, Luke και Mano και ήταν από 13 έως 16 χρονών. Το βασικό τους κοινό ήταν ότι βαριόταν τη ζωή τους στο σχολείο θανάσιμα. Έτσι ξεκίνησαν για τα Φίτζι με τελικό προορισμό τη Νέα Ζηλανδία. Το μοναδικό εμπόδιο ήταν ότι δεν είχαν βάρκα και έτσι αποφάσισαν να κλέψουν μία τράτα από έναν ψαρά. Ξεκίνησαν με υπέροχο καιρό και ταξίδεψαν όλη την ημέρα. Το βράδυ τους πήρε ο ύπνος μέσα στη βάρκα. Όταν ξύπνησαν ψηλά κύματα πήγαιναν τη βάρκα πέρα δώθε και έσκαγαν με ορμή πάνω τους. Μέσα σε λίγα λεπτά η παλιά τράτα είχε σπάσει στα δύο και εκείνοι πρόλαβαν τελευταία στιγμή να αγκυστρωθούν πάνω σε ένα τμήμα της, για να επιπλεύσουν. Περιπλανήθηκαν έτσι, μέσα στον αχανή ωκεανό για 8 ημέρες. Χωρίς βάρκα, χωρίς νερό, χωρίς φαγητό. Προσπάθησαν να πιάσουν μικρά ψαράκια για να φάνε και έτσι κατάφεραν να επιζήσουν. Έπειτα έγινε το θαύμα. Είδαν ένα μικρό, κομμάτι στερίας να υψώνεται μπροστά στα μάτια τους.
Όταν τελικά τους βρήκε ο Warner ήταν πλήρως οργανωμένοι. Είχαν φτιάξει ένα ξύλινο σπίτι για να μείνουν και έναν κήπο για να καλλιεργούν λαχανικά. Διατηρούσαν έναν ειδικά διαμορφωμένο χώρο όπου φυλούσαν το πόσιμο νερό τους και είχαν δημιουργήσει ακόμα και αυτοσχέδιο γυμναστήριο για να έχουν κάτι να περνούν την ώρα τους. Είχαν καταφέρει να διατηρήσουν την ψυχική τους υγεία στην πιο δύσκολη κατάσταση που θα μπορούσε κανείς να φανταστεί. Στο «Lold of the flies» ο Golding γράφει ότι τα παιδιά έσβησαν επίτηδες τη φωτιά για να μην τους βρουν. Στην πραγματική ζωή η φωτιά στο Άτα δεν έσβησε ποτέ, ούτε για μία στιγμή για 15 ολόκληρους μήνες.
Τα παιδιά εργάστηκαν σε ομάδες των δύο ατόμων έτσι ώστε να έχουν πάντα παρέα και να βγάζουν πιο γρήγορα και εύκολα τις απαραίτητες δουλειές. Στην αρχή έτρωγαν μόνο καρύδες και ψάρια όμως αργότερα ανακάλυψαν μπανανιές και αγριόκοτες και άρχισαν να χορταίνουν περισσότερο. Ένα από τα παιδιά έφτιαξε με τα χέρια του μία αυτοσχέδια κιθάρα για να περνούν πιο όμορφα τα βράδια. Κάθε μέρα που κυλούσε ένιωθαν ο ένας πιο κοντά στον άλλον. Όταν ένα από τα αγόρια, ο Stephen, έπεσε και έσπασε το πόδι του οι υπόλοιποι τον βοήθησαν να σηκωθεί, του το έδεσαν και χρησιμοποίησαν μικρά ξύλα για να το κρατήσουν όρθιο και σταθερό. Έπειτα του είπαν να μην ανησυχεί και πως θα φροντίσουν εκείνοι για όλα μέχρι να γίνει εντελώς καλά. Ο Warner τους βρήκε στις 11 Σεπτεμβρίου του 1966 και τους οδήγησε πίσω στα σπίτια τους. Αμέσως ανακυρήχθηκε εθνικός ήρωας. Όλοι τους υποδέχθηκαν σε κλίμα κατάνυξης και γιορτής. Όλοι εκτός από έναν. Τον ψαρά από τον οποίο είχαν κλέψει τη βάρκα, ο οποίος μόλις τα παιδιά έφτασαν στην πρωτεύουσα των νησιών Τόνγκα, τη Νουκουαλόφα, προχώρησε σε μήνυση με αποτέλεσμα τα παιδιά να φυλακιστούν.
Το remake της ταινίας Lord of The Flies του 1990.
Τότε ήταν που στο μυαλό του Peter γεννήθηκε μία φανταστική ιδέα. Χρησιμοποιώντας τις γνωριμίες του πατέρα του, επικοινώνησε με το Chanel 7 στο Σίδνεϋ και μίλησε για την πραγματικά απίστευτη ιστορία του. «Σου δίνω τα πνευματικά δικαιώματα της Αυστραλίας,» είπε στον παραγωγό για να πάρει την απάντηση «Θέλω τα παγκόσμια δικαιώματα». Ο Peter συμφώνησε και πριν το καταλάβει συνεργείο από το αυστραλιανό κανάλι ήταν στο νησί για τα γυρίσματα της ταινίας-ντοκιμαντέρ. Ο Warner πλήρωσε την βάρκα του ψαρά και τα παιδιά ήταν ξανά ελεύθερα. Σύμφωνα με κάποια δημοσιεύμετα η συγκεκριμένη ταίνια αποτέλεσε βάση για τη μετέπειτα δημιουργία του πολύ πετυχημένου ριάλιτι Survivor, κάτι που όμως δεν έχει επιβεβαιωθεί δημόσια από τους ίδιους τους δημιουργούς, οι οποίοι σε συνεντεύξεις τους έχουν κάνει λόγο μόνο για το μυθιστόρημα «Lorf of the Flies».
Πώς τελειώνει αυτή η ιστορία; Όπως ακριβώς θα έπρεπε να τελειώνουν όλες οι ιστορίες. Με ένα όνειρο που γίνεται πραγματικότητα , άλλωστε αυτή δεν είναι η βασική δομή της λογοτεχνίας από τις απαρχές του χρόνου; Ένας ήρωας έχει μία επιθυμία και συναντά στον δρόμο του διάφορα εμπόδια μέχρι να την πραγματοποιήσει. Άλλοτε τα καταφέρνει, άλλοτε όχι. Σε αυτή την ιστορία οι έξι ήρωες πήραν αυτό που ζητούσαν. Όταν ο ίδιος ο βασιλιάς Ταουφαουχάου Τόπου ο 4ος κάλεσε στο παλάτι τον Peter Warner και τον ρώτησε τι ήθελε σαν ανταμοιβή επειδή έσωσε τα παιδιά, εκείνος το σκέφτηκε λίγο και είπε: «Θέλω να μου επιτραπεί να ψαρεύω αστακούς στα αυτά τα νερά και να στήσω την δική μου επιχείρηση». Όταν ο Ταουφαουχάου συμφώνησε ο Peter πήρε κοντά του και τα έξι παιδιά ώστε να μπορέσουν να ταξιδέψουν με τα πλοία του κι έτσι να δουν όλο τον κόσμο, έξω από τα στενά σύνορα των μικρών και απομακρυσμένων Τόνγκα. Ακριβώς όπως ονειρεύτηκαν εκείνη την ημέρα που έκλεψαν μία βάρκα και χάθηκαν -ευτυχώς για λίγο και όχι για πάντα - στον Ειρηνικό.
Και ο Δανός Rutger Bergman βρήκε αυτό που ζητούσε, Την μεγάλη ιστορία που έψαχνε για να του επιβεβαιώσει ότι το ανθρώπινο ον δεν είναι ικανό μόνο για αποτρόπαια φρίκη, αλλά και για πράξεις ασύγκριτης μεγαλοσύνης. Κι όλα αυτά κάτω από τις πιο πιεστικές και σκληρές συνθήκες που μπορεί να χωρέσει ο νους. Η ιστορία του Golding είναι αυτή που όλοι μας γνωρίζουμε μέχι σήμερα. Ένα σπουδαίο μυθιστόρημα για την χειρότερη εκδοχή της ανθρώπινης ύπαρξης. Ίσως έτσι είναι πιο βολικό για όλους. Ίσως έτσι χρειάζεται λιγότερη προσπάθεια, καθημερινά, από μέρους μας. Όμως κάποτε, πριν πολλά-πολλά χρόνια, σε ένα καταγάλανο νησί της Ωκεανίας η φιλία και η πίστη νίκησαν στα αλήθεια τον εγωισμό, τη μοχθηρία και τα αγριότερα ένστικτα επιβίωσης. Και αυτός είναι ο θρίαμβος της πραγματικής ζωής απέναντι στη λογοτεχνία.
Kεντρική φωτογραφία: Aπό την ταινία «Lord of the flies» του 1963.
Με στοιχεία από τα Guardian Culture, Wikipedia, το μυθιστόρημα Lord of The Flies του William Golding και το βιβλίο του Rutger Bergman «Humankind»
