«Σκέφτομαι την έννοια του τυχαίου, έχει απασχολήσει πολύ την θεωρία της ψυχανάλυσης και των ψυχοθεραπειών γενικότερα. Ο Freud πρεσβεύει ότι οι επιλογές των ανθρώπων δεν είναι τυχαίες, κατευθύνονται από συνειδητούς ή ασυνείδητους μηχανισμούς. Τώρα με τον κορονοϊό αυτό που απαιτείται είναι με έναν διαφορετικό και ακραίο τρόπο να μηδενίσουμε οτιδήποτε τυχαίο υπάρχει στην ανθρώπινη συναναστροφή. Να μηδενίσουμε την όποια τυχαία εγγύτητα, ανάσα, άγγιγμα» λέει η Αλεξάνδρα Πάλλη ορίζοντας το θέμα της συζήτησης.
-Πόσο θα μας επηρεάσει ψυχολογικά αυτή η πρωτοφανής κρίση;
Οι επιπτώσεις θα είναι σημαντικές και εκτεταμένες. Κανείς δεν μπορεί να προσδιορίσει ακόμα τις ψυχολογικές συνέπειες, οι οποίες θα καθοριστούν από την διάρκεια της σοβαρής αυτής περιπέτειας.Όμως ερευνητές αναμένουν ότι σε ορισμένες περιπτώσεις οι επιπτώσεις θα είναι μακροχρόνιες.
-Ποιο είναι το πιο δύσκολο κομμάτι του εγκλεισμού;
Αναμφίβολα είναι για όλους η απώλεια της ελευθερίας. Ένας φίλος νομικός, μου θύμισε παλαιότερες συζητήσεις μας γύρω από το μέγεθος των ποινών σε εγκλήματα κατά της ζωής, λέγοντας μου ότι τώρα παίρνουμε μια μικρή ιδέα του τι σημαίνει έστω και μια μόνο μέρα στέρηση της ελευθερίας. Αναμφίβολα, όμως, δύσκολο είναι για όλους και το στρες που προκαλεί όλη αυτή η κατάσταση. Εάν διαβάσουμε ενδελεχώς τα ευρήματα μελετών από την διεθνή επιστημονική βιβλιογραφία γύρω από τον αναγκαστικό εγκλεισμό, διαπιστώνουμε σημαντικές ψυχικές επιπτώσεις όπως σύγχυση, θυμό, πανικό και μετατραυματική διαταραχή του στρες. Σε μεγαλύτερα χρονικά διαστήματα γίνονται πιο έντονα ο φόβος μην νοσήσει κάποιος, η απογοήτευση, η πλήξη, η ανεπάρκεια της σωστής πληροφόρησης, η αγωνία για την οικονομική απώλεια και το κοινωνικό στίγμα. Ευτυχώς στον εθελοντικό εγκλεισμό οι συνέπειες είναι πιο ήπιες, οι ψυχολογικές αυτές επιπτώσεις πρέπει να λαμβάνονται σοβαρά υπόψη. Θυμηθείτε την αρνητική σχέση του στρες και της κορτιζόλης, της λεγόμενης ορμόνης του στρες, με τον ανοσοποιητικό μας σύστημα. Έχει μεγάλη σημασία να διατηρήσουμε την ψυχική μας υγεία και ηρεμία, ώστε να έχουμε την βέλτιστη κατάσταση του ανοσοποιητικού μας συστήματος, ειδικά τώρα. Ένας τρόπος είναι η ψυχολογική υποστήριξη του πληθυσμού καθ' όλο το διάστημα της εκούσιας παραμονής στο σπίτι. Αυτό μπορεί να επιτευχθεί και με την βοήθεια της τεχνολογίας με γραμμές βοήθειας από ειδικούς που δημιουργήθηκαν ταχύτατα για την αντιμετώπιση του κορονοϊού.
Θα μου επιτρέψετε να αναφερθώ σε μια από αυτές που δημιουργήθηκε με πρωτοβουλία του Πρύτανη του ΕΚΠΑ κ. Θ. Δημόπουλου και του Διευθυντή της Α Ψυχιατρικής Πανεπιστημιακής Κλινικής- Αιγινητείου Νοσοκομείου, κ. Λ. Παπαγεωργίου.. Το τηλ. Είναι το 210 7297 957, απαντούν έμπειροι συνάδελφοι καθώς και εγώ, 10:00-20:00 καθημερινά και τα Σαββατοκύριακα.
Ας μην ξεχνάμε ότι οι φόβοι αυξάνουν ακόμα περισσότερο όταν είμαστε απαισιόδοξοι. Τότε ο βομβαρδισμός από δυσάρεστες ειδήσεις είναι καθοριστικός.
-Ποιες ηλικίες δοκιμάζονται περισσότερο από την αναγκαστική καραντίνα;
«Αναγκαστική καραντίνα». Τι ειρωνεία, σε σχέση με την Ιταλία που τόσο τραγικά δοκιμάζεται αυτές τις στιγμές, η πρώτη φορά στην ιστορία που εφαρμόστηκε καραντίνα ήταν στην Βενετία το 1127 για τον περιορισμό της λέπρας. Λίγο αργότερα, πάντα στον μεσαίωνα, χρησιμοποιήθηκε ευρέως ως απάντηση στον Μαύρο Θάνατο, την πανώλη που κόστισε το ένα τρίτο του πληθυσμού της Ευρώπης. Πατέρες όμως του όρου θεωρούνται οι Γάλλοι. Παρά τις δυσκολίες των στιγμών μπορούμε να νιώθουμε ευτυχία και ανακούφιση που ζούμε στον 21ο αιώνα, στην καλύτερη στιγμή της επιστήμης και της ιατρικής από την αρχή του κόσμου και αυτό να μας γεμίζει αισιοδοξία. Αλλά να μείνω στην ερώτησή σας. Θεωρώ ότι για την κάθε πληθυσμιακή ομάδα υπάρχουν δυσκολίες. Για τους νέους η δυσκολία να κατανοήσουν τον κίνδυνο, να πιστέψουν ότι τους αφορά, να ενστερνιστούν ότι δεν είναι άτρωτοι. Για τους ηλικιωμένους για να αντέξουν την μοναξιά, την κατάθλιψη που συχνά συνοδεύει το γήρας και τον φόβο του τέλους.
Θα έλεγα λοιπόν ότι μόνο εξατομικευμένα μπορούμε να προσδιορίσουμε πόσο δυσκολεύεται ο καθένας. Τα άτομα με ψυχικά προβλήματα, τα άτομα που πάσχουν από σωματικές ασθένειες, αυτοί που κατοικούν μόνοι, ζευγάρια με συγκρουσιακές σχέσεις, άτομα που η κρίση αυτή τους βρίσκει ήδη καταβεβλημένους από την οικονομική κρίση, οικογένειες όπου υπάρχει βία η έντονη επίκριση, άτομα χωρίς οικογένεια, από άλλες πατρίδες, χωρίς σπίτι. Μια ατελείωτη λίστα από προσωπικές ιστορίες που ρυθμίζουν την επιβάρυνση από την αναγκαστική κοινωνική απομόνωση. Είναι σημαντικό να θυμηθούμε την εμπειρία που έχουμε από την κλινική δουλειά αλλά και από μελέτες σχετικά με την ψυχολογική λειτουργία και δυναμική των οικογενειών για παράδειγμα με ένα παιδί που έχει πρόβλημα. Οι μελέτες αυτές δείχνουν ότι η επιβάρυνση που αισθάνεται κανείς σε μια σοβαρή στρεσογόνα κατάσταση είναι υποκειμενική. Δεν εχει δηλαδή αναλογική σχέση με το γεγονός, κάποιοι δυσκολεύονται τρομακτικά και κάποιοι λιγότερο στις ίδιες ακριβώς καταστάσεις. Εξαρτάται από τον χαρακτήρα τους, από την προσωπικότητά τους. Δεν έχουμε όλοι οι άνθρωποι την ίδια αντοχή στο στρες, ορισμένοι είναι περισσότερο ευάλωτοι.
-Ποιος είναι ο μεγαλύτερος κίνδυνος αυτής της καραντίνας;
Η απώλεια του νοήματος. Οι άνθρωποι διαμορφώνουν την συμπεριφορά τους ανάλογα με το νόημα που δίνουν στις πράξεις τους. Η αυτοπειθαρχία, η παραμονή στην καραντίνα μπορεί μόνο να προκύψει και να έχει τα επιθυμητά αποτελέσματα όταν πεισθούν οι πολίτες για την χρησιμότητα της κοινωνικής απόστασης. Η ενημέρωση για την προστασία που παρέχει ο δικός μας περιορισμός στους άλλους και στην κοινωνία συνολικά καθώς και εκκλήσεις στον αλτρουισμό βοηθούν πραγματικά την συμμόρφωση στις σωστές πρακτικές.
Αυτό που μας ζητιέται είναι να μείνουμε στο σπίτι. Στο γνώριμο περιβάλλον που για τους περισσότερους είναι συνώνυμο της ασφάλειας.
-Τι φοβόμαστε περισσότερο σε αυτή τη φάση;
Την αβεβαιότητα. Την αβεβαιότητα για την έκβαση της κατάστασης, για τον κίνδυνο να νοσήσουμε, να κινδυνεύσει η ζωη μας. Την αβεβαιότητα που μας αποσταθεροποιεί. Σαν να θέλουμε κάποιος να μας διαβεβαιώσει ότι δεν υπάρχει καμία απολύτως πιθανότητα να νοσήσουμε, ότι είμαστε 100% ασφαλείς. Κάτι που είναι βέβαια αδύνατον όπως και για οποιοδήποτε άλλο ζήτημα στην ζωή. Στους περισσότερους η αβεβαιότητα προκαλεί έντονο άγχος. Υπάρχουν άτομα που την αντέχουν περισσότερο, για παράδειγμα οι νέοι αλλά και περισσότερο ψυχικά υγιή άτομα.
Τα άτομα που είναι ψυχικά ευέλικτα αντιμετωπίζουν την κατάσταση με λιγότερο φόβο. Όπως και στην υπόλοιπη ζωή τους δεν δυσκολεύονται να προσαρμόζονται σε καινούργιες καταστάσεις. Εάν δεν βρουν τραπέζι στο εστιατόριο, εάν δεν μπορέσουν να μπουν στο σινεμά για να δουν την ταινία που σχεδίαζαν, αυτό δεν τους αναστατώνει πολύ και βρίσκουν άλλες λύσεις, ένα άλλο εστιατόριο, ένα άλλο σινεμά. Αντίθετα υπάρχουν άτομα λιγότερο προσαρμοστικά, που έχουν μεγαλύτερη ανάγκη να ελέγχουν το εξωτερικό τους περιβάλλον. Αυτή η ανάγκη ελέγχου τους κάνει τώρα να υποφέρουν πολύ περισσότερο. Ας μην ξεχνάμε ότι οι φόβοι αυξάνουν ακόμα περισσότερο όταν είμαστε απαισιόδοξοι. Τότε ο βομβαρδισμός από δυσάρεστες ειδήσεις είναι καθοριστικός. Η αντίληψή μας επηρεάζεται, παύει να λειτουργεί σωστά και συγκρατούμε αυτόματα όλο και περισσότερο τις αρνητικές ειδήσεις, ξεχνώντας ή αγνοώντας τις ελπιδοφόρες. Και έτσι δημιουργείται ένας φαύλος κύκλος αρνητικών σκέψεων, καταστροφολογίας. Η ρεαλιστική αισιοδοξία είναι το ζητούμενο.
-Υπάρχει περίπτωση κάποιος να είναι ευτυχισμένος μέσα σε αυτή την κατάσταση;
Δεν μπορεί να είναι κανείς ευτυχισμένος, όταν ανατρέπεται βίαια η ζωή του και ακόμα λιγότερο όταν απειλείται. Παρόλα αυτά υπάρχει και μια θετική ανάγνωση της κατάστασης. Αυτό που μας ζητιέται είναι να μείνουμε στο σπίτι. Στο γνώριμο περιβάλλον που για τους περισσότερους είναι συνώνυμο της ασφάλειας. Δεν πονάει, δεν είναι επικίνδυνο, δεν χρειάζεται να κάνουμε κάποια ειδική θεραπεία/ένεση/διαδικασία για αυτό, και κατά έναν ειρωνικό τρόπο, δεν χρειάζεται καν να μετακινηθούμε προς τα κάπου για να πετύχουμε την ασφάλεια. Επιπλέον μπορούν να το εφαρμόσουν όλοι, νέοι/ηλικιωμένοι, υγιείς/ασθενείς, κλπ., όποια ομάδα αίματος/χρώμα μαλλιών κ.α. και αν έχουν. Ας μην ξεχνάμε την τιτάνια σημασία της ύπαρξης του διαδικτύου. Αποτελεί πηγή πληροφόρησης, επικοινωνίας, εργασίας και ψυχαγωγίας. Αποτελεί τον τρόπο να είμαστε μόνοι στο σπίτι αλλά ταυτόχρονα μαζί με τα πρόσωπα που αισθανόμαστε κοντά μας παρόλο που δεν βρίσκονται φυσικά κοντά μας. Έτσι μπορούμε να ζούμε με τους αγαπημένους μας ακόμα και από την καραντίνα.
Ποιος είναι ο μεγαλύτερος κίνδυνος αυτής της καραντίνας; Η απώλεια του νοήματος.
-Τι είδους υποστήριξη χρειάζονται όσοι ζητούν βοήθεια αυτή τη στιγμή;
Σύμφωνα με τις τρέχουσες μελέτες, σε συνθήκες όπου η καραντίνα είναι αναπόφευκτη χρειάζονται τα εξής: το ελάχιστο δυνατόν διάστημα καραντίνας, επαρκείς προμήθειες σε αγαθά, ένα ξεκάθαρο σκεπτικό για τους λόγους απομόνωσης και συνεχή ενημέρωση γύρω από την κατάσταση, την εξέλιξη της επιστήμης γύρω από την αντιμετώπιση του ιού και τα θεραπευτικά πρωτόκολλα που εφαρμόζονται. Φυσικά και ψυχολογική υποστήριξη αντίστοιχη με τις ανάγκες του καθενός. Να τονίσω εδώ την ψυχολογική υποστήριξη που θα χρειαστούν οι επαγγελματίες υγείας που εργάζονται στα νοσοκομεία. Ο φόβος για την δική τους υγεία, η επαγγελματική εξουθένωση, το ακραίο στρες που περνούν, τα ηθικά διλήμματα, το κοινωνικό στίγμα (πόσο εύκολα άραγε θα νοικιάζατε σε έναν νοσηλευτή/υπάλληλο σούπερ μάρκετ/φαρμακοποιό πρώτης γραμμής το σπίτι σας αυτές τις ημέρες), αλλά και τα ενδοοικογενειακές συγκρούσεις που προκύπτουν από τον φόβο για τους κινδύνους του επαγγέλματος, είναι κάποιοι από τους παράγοντες που θα επιβαρύνουν την ψυχική τους υγεία.
-Ποιες είναι οι πιο πρώτες αλλαγές που θα έχουν συμβεί στην ψυχολογία μας μετά από όλο αυτό;
Κανείς δεν ξέρει ακριβώς. Ελπίζω να βγούμε με περισσότερο αλτρουισμό, εγγύτητα με τους άλλους και καλύτερη γνώση ορισμένων πλευρών του εαυτού μας που ήταν πριν την κρίση αυτή αθέατες. Με ισχυρότερο αίσθημα του ανήκειν. Με ισχυρότερη αντίληψη του μαζί. Γιατί όπως πρεσβεύει και η θεωρία της συστημικής ψυχοθεραπείας, το όλον είναι πάντα περισσότερο από τα μέρη του. Ελπίζω να βγούμε καλύτεροι άνθρωποι.
*Αν θέλετε να επικοινωνήσετε με την Αλεξάνδρα Πάλλη αυτή είναι η σελίδα της στο φέισμπουκ alexpalli
Αρχική φωτό: Daria Shevtsova
