Το Μπουτάν βρίσκεται στη Νότιο Ασία και συνορεύει με την Κίνα, το Θιβέτ και την Ινδία. Το Βασίλειο του Δράκοντα, με μόλις 770.000 κατοίκους, μοιάζει να είναι ένας επίγειος παράδεισος, όχι μόνο λόγω του εντυπωσιακού πλούτου της χλωρίδας και της πανίδας ή των τοπίων που κόβουν την ανάσα, αλλά γιατί είναι μια χώρα η Κυβέρνηση της οποίας ενδιαφέρεται για την ευτυχία των κατοίκων της.
Ήταν το 1972 όταν ο Βασιλιάς, ο Γιγμέ Σίνκι Γουανγκτσούκ δήλωσε πως η ευτυχία του πληθυσμού είναι πιο σημαντική από τους ρυθμούς ανάπτυξης και καθιέρωσε τον όρο Ακαθάριστο Προϊόν Ευτυχίας κατά το Ακαθάριστο Εθνικό Προϊόν. Πρόκειται για έναν πολυπαραγοντικό δείκτη που αφορά το ευ ζην των κατοίκων. Στη χώρα απαγορευόταν ως το 1999 η τηλεόραση και το ίντερνετ, ενώ το 2008 από απόλυτη μοναρχία μετατράπηκε σε συνταγματική μοναρχία, με το Υπουργικό Συμβούλιο να έχει πλέον τον κύριο λόγο στη διακυβέρνηση της χώρας.
Πρόκειται για έναν πολυπαραγοντικό δείκτη που αφορά το ευ ζην των κατοίκων. Στη χώρα απαγορευόταν ως το 1999 η τηλεόραση και το ίντερνετ, ενώ το 2008 από απόλυτη μοναρχία μετατράπηκε σε συνταγματική μοναρχία, με το Υπουργικό Συμβούλιο να έχει πλέον τον κύριο λόγο στη διακυβέρνηση της χώρας.
Από αυτή τη μικρή- μεγάλη χώρα λοιπόν έρχεται η ταινία "Λουνάνα, ένα γιακ μες στην τάξη του φωτογράφου- σκηνοθέτη Πάου Τσόινινγκ Ντόρχι. Η ταινία συμπεριλήφθηκε εντελώς απροσδόκητα, στις 15 υποψηφιότητες για τα φετινά Όσκαρ στην κατηγορία Καλύτερης Ξενόγλωσσης Ταινίας.
Σε αυτή ο σκηνοθέτης Πάου Τσόινινγκ Ντόρχι αφηγείται την ιστορία ενός νέου που είναι δάσκαλος στο Μπουτάν, αλλά αμελεί τις υποχρεώσεις του, καθώς το όνειρό του είναι να γίνει τραγουδιστής στην Αυστραλία, αναζητώντας την ευτυχία βάσει των δυτικών προτύπων ευτυχίας. Όμως, η Υπουργός Παιδείας τού δίνει δυσμενή μετάθεση στο ακριτικό χωριό της Λουνάνα. Ένα χωριό στα υψίπεδα των Ιμαλαΐων, αποκομμένο, χωρίς καμία επαφή με τον έξω κόσμο. Εκεί, ο ήρωας μας, ο Ugyen θα γνωρίσει από κοντά τις παραδοσιακές αξίες του Μπουτάν, μιας χώρας βουδιστικής.
Η ταινία του έχει προβληθεί στην Ελλάδα στο 23ο Φεστιβάλ Κινηματογράφου Ολυμπίας για παιδιά και νέους προκαλώντας μεγάλη συγκίνηση στο κοινό. Είχαμε λοιπόν την ευκαιρία να μιλήσουμε με τον σκηνοθέτη λίγο πριν διαπιστώσουμε αν η ταινία θα φτάσει στην τελική ευθεία των Όσκαρ.
-Η πρώτη ερώτηση δεν θα μπορούσε να είναι άλλη: ισχύουν όσα διαβάζουμε για το Μπουτάν;
Ναι όταν μας γνωρίζουν για πρώτη φορά στο εξωτερικό μας λένε "θα πρέπει να είστε πολύ ευτυχισμένοι". Είναι στόχος της Κυβέρνησης πραγματικά να είναι ευτυχισμένοι οι πολίτες. Και για αυτό προστατεύουμε τον πολιτισμό μας και το περιβάλλον. Για παράδειγμα ήμασταν η πρώτη χώρα στον κόσμο που απαγόρευσε το κάπνισμα, υπάρχει επίσης νόμος του Κράτους που ορίζει πως πρέπει πάντα το 70% της συνολικής έκτασης να παραμένει δασική σε κάθε περίπτωση. Όπως επίσης εφαρμόζονται αυστηροί περιορισμοί ως προς τη ροή των τουριστών, έτσι ώστε να μην αλλοιωθεί η χώρα.
-Και σε εμάς έτσι είναι ακριβώς.
(σ.σ: Γελάει) Μέχρι σχεδόν τη δεκαετία του 2020 το Μπουτάν ήταν μια χώρα εσωστρεφής, δεν επιτρεπόταν το ίντερνετ, δεν είχαμε τηλεοράσεις, δεν ξέραμε πώς είναι ο έξω κόσμος. Ο Βασιλιάς λοιπόν όταν εξασφάλισε στη χώρα αυτά που πίστευε ότι έπρεπε να έχει έπειτα παρέδωσε την εξουσία στην Κυβέρνηση ώστε να γίνει πλέον μια χώρα δημοκρατική. Χωρίς επαναστάσεις δηλαδή και αιματοχυσίες περάσαμε στο επόμενο κεφάλαιο της ιστορίας μας.
-Στην ταινία σας βλέπουμε έναν νέο να βρίσκεται ακριβώς ανάμεσα σε αυτό το δίλημμα: να αναζητήσει την ευτυχία στο δυτικό μοντέλο και τον μοντέρνο κόσμο που ανοίγεται μπροστά του ή στις βαθιά ριζωμένες αξίες του τόπου; Είναι ένας δάσκαλος που θέλει όμως να γίνει τραγουδιστής στην Αυστραλία, θέλει να αναζητήσει την τύχη του αλλού.
Ναι, η ταινία απηχεί λίγο την εποχή που διανύουμε στο Μπουτάν καθώς οι νέοι ψάχνουν να βρουν απαντήσεις στα υπαρξιακά τους ερωτήματα στον μοντέρνο κόσμο, στη Δύση, σε μητροπόλεις όπως η Νέα Υόρκη ή η Αυστραλία. Πόλεις γεμάτες φως και λάμψη. Έτσι, θέλησα να τον μεταφέρω στην διαμετρικά αντίθετη κατεύθυνση. Στη Λουνάνα, έναν τόπο στα υψίπεδα των Ιμαλαίων, αποκομμένο από τον υπόλοιπο κόσμο, έναν τόπο σχεδόν μυθικό ακόμα και για εμάς τους ίδιους, αφού ελάχιστοι έχουν κατορθώσει να τον επισκεφθούν. Μάλιστα "Λουνάνα" σημαίνει στη γλώσσα μας "η σκοτεινή πεδιάδα". Εκεί δεν υπάρχει ηλεκτρισμός ή τηλέφωνα, ή ίντερνετ, ούτε κανονικές τουαλέτες και ντους. Αυτό το ταξίδι προς το σκοτάδι είναι ίσως όμως αυτό που χρειάζεται ο ήρωάς μας για του αποκαλυφθεί τι πραγματικά αξίζει στη ζωή.
Μάλιστα "Λουνάνα" σημαίνει στη γλώσσα μας "η σκοτεινή πεδιάδα". Εκεί δεν υπάρχει ηλεκτρισμός ή τηλέφωνα, ή ίντερνετ, ούτε κανονικές τουαλέτες και ντους. Αυτό το ταξίδι προς το σκοτάδι είναι ίσως όμως αυτό που χρειάζεται ο ήρωάς μας για του αποκαλυφθεί τι πραγματικά αξίζει στη ζωή.
-Μα πώς γυρίσατε την ταινία τότε; Χωρίς ρεύμα; Πώς ήταν η ζωή σας εκεί;
Για να φτάσει κανείς στη Λουνάνα θα πρέπει να ταξιδέψει δύο εβδομάδες. Σε όσους λέγαμε για την ταινία μας απαντούσαν πως είναι απλώς αδύνατον να γυρίσουμε μια ταινία εκεί. Έτσι αποφασίσαμε πως θα πάμε για να προσπαθήσουμε να κάνουμε μια ταινία και αν τελικά προέκυπτε μια ταινία θα τη μοιραζόμασταν με τον κόσμο. Όλη η ενέργεια για τα μηχανήματά μας ήταν από τον ήλιο. Μείναμε 2 ½ μήνες στη Λουνάνα, δεν είχαμε κανονική τουαλέτα ή ντους, πλέναμε τα ρούχα μας στο ποτάμι με το νερό από τα λιωμένα χιόνια που προφανώς ήταν απίθανα κρύο, χωρίς κανονικό φαγητό. Είχαμε όμως αυτό το πανέμορφο τοπίο και τους ανθρώπους.
Όλη η ενέργεια για τα μηχανήματά μας ήταν από τον ήλιο. Μείναμε 2 ½ μήνες στη Λουνάνα, δεν είχαμε κανονική τουαλέτα ή ντους, πλέναμε τα ρούχα μας στο ποτάμι με το νερό από τα λιωμένα χιόνια που προφανώς ήταν απίθανα κρύο, χωρίς κανονικό φαγητό. Είχαμε όμως αυτό το πανέμορφο τοπίο και τους ανθρώπους.
-Διάβασα πως οι πρωταγωνιστές σας δεν είναι ηθοποιοί. Είναι αλήθεια;
Ναι! Μάλιστα, μόλις τρεις άνθρωποι κατάγονται από την πόλη, αλλά κι εκείνοι δεν είχαν ξαναπαίξει σε ταινία. Οι υπόλοιποι είναι κάτοικοι της Λουνάνα, οι οποίοι δεν έχουν εικόνες και παραστάσεις του έξω κόσμου. Δεν έχουν φύγει από εκεί. Έτσι, τα παιδιά που πρωταγωνιστούν δεν έχουν ιδέα τι σημαίνει Σινεμά, δεν ξέρουν καν τι είναι μια λάμπα. Είχαμε αποφασίσει να κάνουμε εξαρχής μια ταινία μαζί τους, ακριβώς για να είναι αυθεντική και να καταγράψει την αγνότητα που υπάρχει στον τόπο. Για παράδειγμα υπάρχει μία σκηνή που για πρώτη φορά τα παιδιά πλένουν τα δόντια τους με οδοντόβουρτσα και οδοντόκρεμα. Αυτή η σκηνή ήταν αληθινή, δηλαδή ήταν η πραγματική τους αντίδραση αυτή που καταγράψαμε. Κι αυτό μας βοήθησε πολύ στα γυρίσματα γιατί όλοι έπαιζαν εντελώς φυσικά. Ξέρετε, όταν πεις πάμε και ο άλλος ξέρει πως θα τον δουν εκατομμύρια άνθρωποι ίσως επηρεαστεί, τα παιδιά δεν ήξεραν τίποτα. Η μόνη οδηγία ήταν να μην κοιτάνε απευθείας το μαύρο κουτί που κρατούσα.
-Άρα δεν χρειάστηκε να υποδυθούν ρόλους, δεν ακολούθησαν κάποιο σενάριο;
Επιλέξαμε τελικά ανθρώπους η ζωή των οποίων καθρεφτιζόταν με κάποιο τρόπο στο σενάριο. Ο ίδιος ο πρωταγωνιστής, o Sherab Dorji, είναι μουσικός που θέλει να ακολουθήσει αυτή την καριέρα. Μάλιστα εγκατέλειψε το σχολείο για αυτό τον λόγο και πράγματι περιμένει τη βίζα του για να πάει στην Αυστραλία, όπως ο πρωταγωνιστής στην ταινία. Έπειτα, η μαθήτρια στην οποία επικεντρώνουμε, η Pem Zam είχε μια ιστορία που μάθαμε καθοδόν: η μητέρα της είχε πεθάνει και ο πατέρας της έχει πρόβλημα με το αλκοόλ, έτσι επιλέξαμε να την αφήσουμε να είναι απλώς ο εαυτός της, άρα η δική της ζωή εμπλούτισε το σενάριο. Όπως και η ιστορία μιας γιαγιάς που έφτασε στη Λουνάνα από ένα ακόμη πιο μακρινό χωριό με την εγγονή της προκειμένου να πάει η μικρή σχολείο για να μορφωθεί. Ζούσαν σε μια τόση δα παράγκα. Αυτή η ιστορία θα μπορούσε να γίνει ταινία από μόνη της. Έτσι, δεν μπορούσαμε παρά να την ενσωματώσουμε στην ταινία.
-Στην ταινία ο δάσκαλος φτάνει στη Λουνάνα κάπως κακομαθημένος και εγωκεντρικός. Από την πρώτη στιγμή όλοι οι κάτοικοι τον αγκαλιάζουν και τον λούζουν με καλοσύνη και σεβασμό που αρχικά δεν αξίζει. Όμως είναι αυτό ακριβώς που τον κάνει να αλλάξει. Είναι τελικά η καλοσύνη όντως η απάντηση;
Οπωσδήποτε. Το Μπουτάν είναι μια χώρα βουδιστική. Για εμάς η απάντηση σε όλα είναι η καλοσύνη, η αγάπη και η συμπόνια. Όταν φτάνει εκεί ο Ugyen έρχεται σε επαφή με τις ρίζες του πολιτισμού μας. Τον σεβασμό, την καλοσύνη, την αγάπη. Και για πρώτη φορά καταλαβαίνει και τι σημαίνει το επάγγελμα του, όταν του λέει ένας μαθητής του πως ο δάσκαλος είναι ο μόνος άνθρωπος που αγγίζει το μέλλον.
-Αλήθεια ποιος είναι ο αγαπημένος σας χαρακτήρας εκτός από τον πρωταγωνιστή;
Το γιακ! Τα γιακ δεν είναι απολύτως εξημερωμένα ξέρετε. Έτσι, όταν τους είπα ότι ήθελα να βάλουμε ένα γιακ μέσα στην τάξη, με κοίταζαν καλά- καλά αφού θα μπορούσε να τη διαλύσει. Όμως ο Naka που πρωταγωνιστεί ήταν το πιο ήρεμο και γλυκό γιάκ όλης της περιοχής. Μάλιστα, ήταν εκείνος που μετέφερε στην πλάτη του όποιον επισκέπτη αρρώσταινε από το υψόμετρο σε περιοχές με χαμηλότερο υψόμετρο για να συνέλθουν. Δηλαδή είχε σώσει ζωές. Ήταν ένας πραγματικός ήρωας. Λίγο μετά τα γυρίσματα ο Νaka (που το όνομά του σημαίνει λευκή μύτη γιατί είχε ένα λευκό σημαδάκι) πέθανε από βαθιά γεράματα. Όμως, θέλω να πιστεύω πως η ψυχή και η καρδιά του ζει μέσα από την ταινία.
-Μια ταινία λοιπόν από το Μπουτάν στην πορεία για τα Όσκαρ.
Δεν περιμέναμε ποτέ κάτι τέτοιο. Στην αρχή δεν μπορούσαμε να υποβάλλουμε καν την ταινία στην Ακαδημία καθώς δεν αναγνώριζε την Επιτροπή επιλογής του Μπουτάν, καθώς δεν είχε στείλει συμμετοχή από το 1999. Δεν είχαμε καμία προσδοκία ότι θα προκριθούμε στη βραχεία λίστα και να που συνέβη! Για εμένα έχει πολύ μεγάλη σημασία προκειμένου να εμπνευστούν νέοι δημιουργοί από το Μπουτάν και να δουν ότι όντως μπορεί να συμβεί κάτι τέτοιο. Ξέρετε, η ταινία μας δείχνει έναν κόσμο πολύ διαφορετικό πολιτισμικά, ως περιβάλλον, ως τοπίο, ως γλώσσα, ως γεωγραφία. Το θέμα όμως είναι πως παρά τις όποιες διαφορές έχουμε τελικά ο κοινός τόπος όλων των ανθρώπων είναι ένας: να είμαστε ευτυχισμένοι. Και σε μια τέτοια εποχή αναταραχών, πολιτικών και θρησκευτικών εντάσεων στην οποία συνηθίζουμε πολύ να κουνάμε το δάχτυλο στους άλλους, σε μια εποχή που υπάρχει τόση καχυποψία καλό είναι να εστιάζουμε στο πόσα κοινά έχουμε. Στις ομοιότητες και όχι στις διαφορές. Η ταινία είναι η δική μου μικρή κίνηση προς αυτή την κατεύθυνση. Ας γιορτάσουμε λοιπόν τα κοινά, όχι τις διαφορές μας.
Τα δικαιώματα της ταινίας "Λουνάνα: ένα γιάκ μες στην τάξη" έχει για την Ελλάδα το Νεανικό Πλάνο.
Κεντρική εικόνα: ευγενική παραχώρηση από το Νεανικό Πλάνο
Ακολουθήστε το Woman Toc στο Instagram
