Μία από τις ταινίες που προκάλεσε αίσθηση στο φετινό Διεθνές Φεστιβάλ ταινιών μικρού μήκους Δράμας ήταν αναμφίβολα οι "Αναμνήσεις μιας εφηβικής καταιγίδας" της Σοφίας Γεωργοβασίλη. Μια ταινία μόλις 14 λεπτών που κατορθώνει να κάνει το δικό της σχόλιο πάνω σε ένα κοινωνικό θέμα που καίει αυτήν την εποχή: τις αμβλώσεις.
Στην ταινία παρακαλουθούμε τη 15χρονη Άννα να πηδάει τα κάγκελα του σχολείου. Μόνο που δεν πρόκειται για "κοπάνα". Γιατί η Άννα, κρυφά από τη μητέρα της που μόλις την άφησε στο σχολείο, θα φύγει για να πάει στο νοσοκομείο, παρέα με τον σύντροφό της και τη φίλη της, προκειμένου να διακόψει την κύησή της.
Με τρυφερή ματιά και δίχως ίχνος μελοδραματισμού η σκηνοθέτρια μας επιτρέπει να συνοδεύσουμε κι εμείς διακριτικά το κορίτσι που καλείται να περάσει μέσα από μια δύσκολη διαδικασία. Πρόκειται για ένα γλυκόπικρο δράμα που περιβάλλει με στοργή τους ήρωές του διατηρώντας παράλληλα κάτι από τη δροσιά της ηλικίας τους. Επιπλέον, είναι σημαντικό πως η προσέγγιση της Γεωργοβασίλη επιτρέπει στην ηρωίδα της να βιώσει αυτή την εμπειρία, αλλά και να δεχθεί τη συμπαράσταση εκείνων που επιλέγει η ίδια.
Στην ταινία γίνεται ταυτόχρονα ένας παραλληλισμός εν είδει ονείρου με τα θηλυκά ζαρκάδια που έχουν την προνομιακή ικανότητα να διακόπτουν προσωρινά την εγκυμοσύνη τους αν οι συνθήκες δεν είναι κατάλληλες και να τη συνεχίζουν μόλις το επιτρέψουν.
Μιλήσαμε λοιπόν με τη Σοφία Γεωργοβασίλη, σκηνοθέτρια και ηθοποιό για τις εσωτερικές καταιγίδες, το ταμπού των αμβλώσεων και εκείνη τη σκηνή στην ταινία που προκάλεσε συζητήσεις.
-Η ταινία προβάλλεται σε μια εποχή στην οποία δεν θα περίμενε ποτέ κανείς να αμφισβητείται και να απαγορεύεται το δικαίωμα των γυναικών στην άμβλωση. Εσείς ωστόσο είχατε ξεκινήσει πολύ πιο νωρίς την ταινία, σωστά;
Την περίοδο που ξεκίνησα να γράφω το σενάριο, περίπου 4 χρόνια πριν, τίποτα δε προμήνυε τα γεγονότα που θα ακολουθούσαν και ότι το θέμα της ταινίας θα πάρει τη μορφή του επείγοντος σε σχέση με τα δικαιώματα της γυναίκας και την αυτοδιάθεση του σώματός της. Ήταν μια καθαρή ατυχία. Γιατί μόνο ως ατυχία μπορώ να χαρακτηρίσω την επιστροφή σε συντηρητικές και σκοταδιστικές αντιλήψεις τις οποίες διαλαλούν, κυρίως, αντρικές φωνές για σώματα που δεν τους ανήκουν.
-Πώς ξεκίνησε η ιδέα της ταινίας;
Ήταν ένα συμβάν που βίωσε ένας φίλος στην εφηβική του ηλικία. Η αφήγηση της ιστορίας είχε κάτι κινηματογραφικό. Όπως ξεκινούσε, έτσι τελείωνε. Έχοντας και προσωπικό βίωμα, ταυτίστηκα σε πολλά σημεία και άλλα σημεία ήθελα να τα εξερευνήσω μέσω του μέσου που αγαπώ: το σινεμά.
-Η Άννα, η ηρωίδα είναι ένα πολύ νεαρό κορίτσι που αποφασίζει κρυφά από τη μητέρα της να προχωρήσει σε άμβλωση. Και μάλιστα πηγαίνει στην κλινική συνοδευόμενη από τον φίλο της. Είναι πολύ θετικό, για εμάς τους θεατές, να βλέπουμε πως εκείνος την στηρίζει. Βρίσκεται δίπλα της. Ήταν συνειδητή η επιλογή αυτή;
Ναι ήταν μια πολύ συνειδητή σεναριακή επιλογή, τις λίγες στιγμές που τους βλέπουμε μαζί, να είναι δίπλα της, στωικά και γεμάτος τρυφερότητα. Είναι μια σκληρή διαδικασία στην οποία θα ήταν σπουδαίο όλοι οι σύντροφοι να στέκονται μ’ αυτόν τον τρόπο. Έτσι το βίωσα κι εγώ και αυτό επέλεξα να δείξω.
-Υπάρχει στην ταινία μια κάπως διφορούμενη σκηνή, μια δύσκολη σκηνή. Παρατηρούμε ως θεατές από μακριά μέρος της επέμβασης. Ωστόσο νιώθει κανείς πως η διάρκεια της σκηνής είναι μεγάλη, προκαλεί αμηχανία. Ήταν στις προθέσεις σας αυτό;
Είναι η κεντρική σκηνή της ταινίας, αν μπορεί κανείς να το πει έτσι για μια ταινία που διαρκεί 14 λεπτά. Είναι μια διαδικασία σύντομη σε χρόνο και η αρχική σκέψη ήταν να την ακολουθήσω μέχρι τέλους. Όχι για λόγους προβοκατόρικους αλλά ακριβώς επειδή είναι ένα μικρό φορμά, χρειαζόταν χρόνο η σκηνή αυτή ώστε να σε εισαγάγει στην ατμόσφαιρα και κυρίως στη δυσκολία της σκηνής. Συνειδητά η σκηνοθετική μου προσέγγιση ήθελε ν’ αποφύγει τους μελοδραματισμούς και να επιτρέψει στον θεατή να το βιώσει με το δικό του τρόπο ο καθένας, οπότε το να αφήσω χρόνο στη σκηνή αυτή, ήταν μονόδρομος. Κι η αμηχανία είναι μέσα σ αυτή τη γκάμα συναισθημάτων. Οποιαδήποτε εσωτερική μετακίνηση του θεατή ακόμη κι αν είναι αρνητική, είναι καλοδεχούμενη. Η άμβλωση δεν είναι μια ευχάριστη διαδικασία, για καμία γυναίκα. Δε θα έπρεπε να νιώθει κανείς βολικά βλέποντάς την σκηνή. Αυτό ωστόσο δεν αναιρεί την αναγκαιότητά της συγκεκριμένης διαδικασίας και το αναφαίρετο δικαίωμά μας στην άμβλωση.
-Είναι αλήθεια η ιστορία με τα ζαρκάδια ή πρόκειται για εύρημα;
Ψάχνοντας για τα ζαρκάδια και τον συσχετισμό του υλικού στην ταινία, ανακάλυψα την πληροφορία αυτή και είναι όντως αλήθεια! Είναι τρομερά εντυπωσιακό. Τα ζαρκάδια σταματούν την κύησή τους μέχρι οι συνθήκες (στη συγκεκριμένη περίπτωση οι διατροφικές) να είναι κατάλληλες για τη μητέρα. Ένα χάρισμα που αν μπορούσαμε κι εμείς οι άνθρωποι να κάνουμε το ίδιο, ενδεχομένως, σε κάποιες περιπτώσεις, να μην επιλέγαμε την διαδικασία της άμβλωσης. Αλλά ακόμα κι έτσι να ήταν, η διαδικασία θα πρέπει να είναι προσβάσιμη και ασφαλής για όλες τις γυναίκες.
-Έπειτα είναι η σχέση μητέρας- κόρης. Η Άννα επιλέγει να κρύψει την εγκυμοσύνη από τη μητέρα της. Υπάρχει λέτε ακόμα το ταμπού και σήμερα; Δηλαδή μια σύγχρονη μητέρα δεν θα βοηθούσε το παιδί της να αντιμετωπίσει την κατάσταση;
Παραδόξως, εξακολουθεί να είναι ταμπού και σήμερα. Την περίοδο των προβών έκανα μια έρευνα και έκανα την ερώτηση σε αρκετά παιδιά σ’ αυτή την ηλικία, παιδιά που θα ‘λεγε κανείς ότι έχουν άνετη σχέση με τους γονείς τους. Η απάντηση που πήρα ήταν αρνητική. Κάποια δε θα το έλεγαν καθόλου, κάποια άλλα θα το έλεγαν μόνο στον έναν γονιό, απ’ τους δυο. Ήταν αποθαρρυντικές οι απαντήσεις που σημαίνει ότι ακόμα υπάρχει φοβερό ταμπού.
Κι εδώ, με αφορμή τα ποσοστά εκτρώσεων σε ανήλικα κορίτσια, που είναι σχετικά μεγάλο, θα ήθελα να αναφερθώ στην επιτακτική ανάγκη που υπάρχει για μάθημα σεξουαλικής διαπαιδαγώγησης στα σχολεία. Το γεγονός ότι οι έφηβοι "ξέρουν" και πως η πληροφορία είναι διαθέσιμη για όλους στο ίντερνετ μας κάνει να θεωρούμε ότι δεν είναι αναγκαίο ένα τέτοιο μάθημα, αλλά είναι εσφαλμένη αντίληψη. Η πληροφορία στο διαδίκτυο είναι αφιλτράριστη και υπάρχει έλλειψη του πλαισίου αλλά και της συναισθηματικής υποστήριξης σε ατομικό επίπεδο. Είναι απλώς μια θάλασσα πληροφοριών που εύκολα μπορεί κάποιος να πνιγεί.
Στ’ αλήθεια χρειάζεται ένα σοβαρό πρόγραμμα σεξουαλικής διαπαιδαγώγησης στα δημόσια σχολεία και στα ιδιωτικά. Αλλά επειδή δεν είμαι καλή στο να λεω ανέκδοτα, προτιμώ να κάνω ταινίες που δίνουν χώρο και τροφή για περαιτέρω κουβέντα.
Who is who
Η Σοφία είναι υπότροφος του Ιδρύματος Σταύρος Νιάρχος, ARTWORKS 2020, στο τμήμα της κινούμενης εικόνας. Το 2018 πήρε το βραβείο πρωτοεμφανιζόμενου σκηνοθέτη στο φεστιβάλ της Δράμας.
Η τελευταία μικρού μήκους ταινία της Memoir of a veering storm, γυρισμένη σε film16mm, έκανε την παγκόσμια πρεμιέρα της στη φετινή Berlinale, στο τμήμα Generation, που θεωρείται πολύ σημαντική αναγνώριση για μία ταινία.
Αυτή την περίοδο ετοιμάζει την πρώτη της μεγάλου μήκους με τίτλο "Mignon” η οποία επιλέχθηκε στο πρόγραμμα ανάπτυξης σεναρίου στο Torino ScriptLab 2018 και πήρε μέρος στο Oxbelly screenwriting and directing Lab, 2019. Mεταξύ άλλων βραβεύτηκε με το ARTEKino International Prize στο Φεστιβάλ του Sarajevo, 2019, με το development grant από το CINEREACH το 2020.
Ακολουθήστε το Womantoc στο Instagram
