Είκοσι χρόνια μετά την προβολή της ταινίας "10" του Αμπάς Κιαροστάμι και μετά τον θάνατο του ταλαντούχου και ισχυρού Ιρανού σκηνοθέτη, η πρωταγωνίστρια του σε ανακοίνωση της ζητά να αποσυρθεί η ταινία στην οποία χρησιμοποιήθηκε το δικό της υλικό, το οποίο υπέκλεψε ο Κιαροστάμι καταγγέλοντας επιπλέον ότι την βίασε δύο φορές. Η Ακμπάρι έχει εγκαταλείψει την Τεχεράνη και ζει στην Αγγλία. Κοινοποίησε δύο επιστολές στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης: μία δική της και μία της κόρης της Αμίνας Μάχερ που επίσης έπαιζε στην ταινία.
Στην επιστολή της ισχυρίζεται πως η ταινία βασίστηκε σε δικό της υλικό (tapes) που καταγράφει δικά της ευαίσθητα βιώματα, αλλά και βιώματα της οικογένειάς της. Σε συνέντευξη που παραχώρησε στη Lifo (στη δημοσιογράφο Ευάννα Βενάρδου) εξηγεί πως δεν τολμούσε να αποκαλύψει όλα αυτά τα χρόνια το γεγονός καθώς φοβόταν την εξουσία του και πως αποφάσισε πλέον να μιλήσει προκειμένου να επαναστατήσουν οι γυναίκες του Ιράν. Ως γνωστό, οι γυναίκες στη χώρα ζουν εξαιρετικά καταπιεσμένες από το συντηρητικό καθεστώς.
Το ζήτημα είναι πως ο σκηνοθέτης δεν είναι πλέον εν ζωή για να μπορέσει να απαντήσει. Ωστόσο υπάρχουν πλήθος σχολίων στα κοινωνικά δίκτυα που αμφισβητούν, ειρωνεύονται και κατακρίνουν τους ισχυρισμούς της Ακμπάρι, η οποία, όπως δηλώνει η ίδια, το μόνο που ζητά είναι να αποσυρθεί η ταινία. Δεν μπορούμε στην ουσία να γνωρίζουμε την αλήθεια (εξάλλου θα έπρεπε να αποφανθούν για αυτό οι δικαστικές αρχές), όμως, δεν είναι η πρώτη φορά που χρειάστηκε να περάσουν είκοσι χρόνια για να μπορέσει μια γυναίκα να μιλήσει για ανάλογα τραυματικά γεγονότα. Ίσως αξίζει να αναρωτηθεί κανείς επιπλέον τι ωθεί μια γυναίκα σε αυτή την κίνηση τώρα, όταν ξέρει ότι θα δεχθεί πόλεμο και όταν μάλιστα έχει επιβιώσει μετά από σοβαρό πρόβλημα υγείας (καρκίνο σε προχωρημένο στάδιο). Κάποιου είδους εκδίκηση ή η αλήθεια;
Παραθέτουμε μερικά αποσπάσματα από τη συνέντευξή της:
Σχετικά με τον πρώτο βιασμό
"Ο Αμπάς Κιαροστάμι με βίασε δύο φορές. Εκείνος ήταν χωρισμένος. Εγώ ήμουν 25 χρονών τότε, παντρεμένη και είχα δύο παιδιά, το δικό μου και το παιδί του άντρα μου, είχα μια ωραία οικογένεια. Γνώρισα τον Αμπάς σε μια έκθεσή μου στην Τεχεράνη και του είπα πως γύριζα με μια ψηφιακή κάμερα. Έδειξε μεγάλο ενδιαφέρον για τη δουλειά μου και άρχισε να μας επισκέπτεται καθημερινά στο σπίτι μας – ο άντρας μου ένιωθε πολύ περήφανος γι' αυτό. Συζητούσαμε ώρες ολόκληρες.
Μια μέρα που ο άντρας μου και τα παιδιά έλειπαν, και το 10 δεν είχε ακόμα γίνει ταινία, ο Αμπάς ήρθε σπίτι μου με μια πλαστική τσάντα με μπίρες. Αρχίζουμε να βλέπουμε κάποιες ταινίες για την οικογένειά μου. Για μένα ήταν ο δάσκαλός μου, ήταν ο κύριος Κιαροστάμι, ανταλλάσσαμε μόνο χειραψία, δεν του μιλούσα με το μικρό του όνομα . Ήταν γύρω στα 60 τότε. Θυμάμαι πως είχε μόλις πιει το τρίτο ποτήρι κι εγώ είχα σηκωθεί να ανοίξω το παράθυρο και κάπνιζα κοιτώντας απ’ έξω – του είχα γυρισμένη την πλάτη. Και ξαφνικά, τον νοιώθω να με αρπάζει από πίσω, πολύ δυνατά, από τα στήθη μου, με θυμό, να σηκώνει το ρούχο μου, να κατεβάζει το εσώρουχό μου...
Όλα έγιναν πάρα πολύ γρήγορα. Τη στιγμή εκείνη ακούω να χτυπά ένα κουδουνάκι που είχαμε στην πόρτα για τα παιδιά και αντιλαμβάνομαι πως ο άντρας μου έχει μόλις μπει στο σπίτι, στον διάδρομο της εισόδου, χωρίς να έχει οπτική επαφή μαζί μας. Ο Κιαροστάμι τραβιέται αμέσως, βάζει την μπλούζα του στο παντελόνι, ακούω το φερμουάρ. Κι εκεί πεθαίνω.
Τρέμοντας, μπαίνω στην κουζίνα. "Είσαι καλά;" με ρωτά ο άντρας μου. Δεν μπορούσα να του πω τίποτε. Δεν μπορούσα να το πιστέψω. Ούτε ένα άγγιγμα, ούτε ένα φιλί, τόσο γρήγορα έγιναν όλα, πραγματικά ευχόμουν να με είχε αγγίξει – ήταν τόσο άσχημο. Πότε δεν μου είχε ξανασυμβεί κάτι τέτοιο στη ζωή μου.
Σας θυμίζω πως σε ισλαμική χώρα αν μια παντρεμένη γυναίκα κάνει σεξ με άλλον άντρα, ατιμάζεται, εκτελείται, λιθοβολείται βάσει νόμου. Ο Αμπάς προσποιούνταν ότι τίποτε δεν είχε συμβεί, κι εγώ προσπαθούσα να πείσω τον εαυτό μου "ξέχνα το, ήταν μεθυσμένος, έχει παιδιά. Μήπως γέλασα πολύ; Μήπως φορούσα μέικ απ; Ίσως αύριο κι αυτός να είναι ταραγμένος. Είναι άντρας, ήταν μεθυσμένος, είναι δικό μου λάθος. Ξέχνα το, συγχώρεσέ τον".
Είχα ενοχές. Δεν το είπα σε κανένα, μόνο στον ψυχοθεραπευτή μου στο Λονδίνο χρόνια μετά. Θυμάμαι πως μετά έκατσε με τον άντρα μου για φαγητό και την άλλη μέρα μας πήρε τηλέφωνο να μας ευχαριστήσει. Μπορούσε να κάνει ό, τι θέλει – ιδιαίτερα στη χώρα μας. Ήξερε πως οι γυναίκες δεν έχουν φωνή στο Ιράν".
Σχετικά με τον δεύτερο βιασμό
"Έκτοτε δεν έδειξε τίποτε, καμιά οικειότητα, ποτέ. Ήταν πάντα πολύ αυστηρός. Η δεύτερη φορά ήταν στο Λονδίνο, μετά τις Κάννες. Είχα τα γενέθλιά μου και ήρθε ως φίλος, να μου προσφέρει ένα δαχτυλίδι δώρο. Ήθελε να ελέγχει την εμφάνισή μου, τα ρούχα μου, τη μαντίλα μου, τα παπούτσια μου, με ντροπιαστικό τρόπο μπροστά σε όλους – του στυλ "χωρίς εμένα είσαι ένα τίποτα".
Θυμάμαι πως το όνομα του ξενοδοχείου στο Τσέλσι ήταν "10". Τα δωμάτια μας ήταν δίπλα. Είχε πιει πάλι 4-5 ποτήρια μπίρας, μου είχε ζητήσει να συναντήσουμε κάτι φίλους σε 2-3 παμπ. Φτάνουμε στο ξενοδοχείο, παίρνουμε το ασανσέρ, βάζω το δικό μου κλειδί στην πόρτα –έχω τραύμα από τότε– και ξαφνικά, πριν μπω στο δωμάτιο, κάνει ακριβώς το ίδιο που σας περιέγραψα νωρίτερα, πολύ γρήγορα. Με τον ίδιο τρόπο, κολλώντας με στην πόρτα. Ούτε με κάλεσε στο δωμάτιό του, ούτε με άγγιξε πριν. Ήταν 2 η ώρα το πρωί.
Μπήκα κλαίγοντας στο δωμάτιο. "Θα του μιλήσω αύριο", είπα. Ένιωθα ένοχη, ένιωθα να με ελέγχει. Ήμουν μπερδεμένη: "Θέλει σεξ;", "Θέλει να κάνουμε σχέση;". Αν ναι, πες το μου, είμαι άνθρωπος, μητέρα, όχι μια κούκλα. "Μήπως με αγαπούσε;", δεν ήξερα τι να σκεφτώ.
Αποφάσισα να του μιλήσω στο πρωινό. Κάθισα δίπλα του, είπα "καλημέρα", αλλά αυτός μου είπε "Δεν θέλω να πιω καφέ μαζί σου", και μου ζήτησε να κάτσω αλλού. Σήμερα θεωρώ πως μισούσε τις γυναίκες, το γυναικείο σώμα".
Σχετικά για το πώς αποφάσισε να μιλήσει τώρα:
"Εάν δεν πέθαινε, δεν θα μιλούσα. Τον φοβόμουν πολύ, ψυχικά. Δεν σε άφηνε να τον πλησιάσεις. Στο Ιράν μπορούσε να σε καταστρέψει. Πριν πεθάνει μου είπε στο τηλέφωνο με σπασμένη φωνή: "Εγώ σε αγαπoύσα μια ζωή αλλά εσύ δεν μπορούσες να το καταλάβεις, και είπες για μένα πως είμαι ψεύτης". Έκλαιγα για τρεις εβδομάδες. Νόμιζα πως ήμουν χαζή, ένιωθα ένοχη, με αγάπησε, σκεφτόμουν. Όμως προσπαθούσε και τότε να ελέγξει το μυαλό μου.
Μετά το 10 νόσησα με καρκίνο, σε προχωρημένο στάδιο (4). Κυκλοφορούσα με ξυρισμένο το κρανίο μου, στην ταινία μου 10+4 εμφανίζομαι έτσι. Ήμουν στο στούντιο τότε κι ερχόταν και μου έλεγε "έλα να ξανασυνεργαστούμε". Όταν αρρώστησα σταμάτησε να με διαβάλλει. Είχε έρθει να με δει και στο νοσοκομείο. Του έστειλα ένα φαξ, λέγοντας του "αν πεθάνω, μόνταρε το φιλμ, αν επιβιώσω όμως θα κάνω εγώ την ταινία μου".
Τι συνέβη τότε στις Κάννες (όταν η ταινία είχε προταθεί για τον Χρυσό Φοίνικα)
"Θυμάμαι πως τότε, στις Κάννες, ήμασταν στο κόκκινο χαλί και μου έλεγε "πρέπει να πούμε στον κόσμο πως η ταινία αυτή είναι φιξιόν. Βρίσκεσαι εδώ χάρη σε μένα. Απλώς ακολούθα με, θα απαντάω εγώ στις ερωτήσεις”. Η πρώτη ερώτηση που δεχτήκαμε ήταν "Πώς έπαιζε το αγόρι;". Τα πόδια μου άρχισαν να τρέμουν. Γιατί το παιδί μου δεν ήξερε πως τον κινηματογραφούσαν… Ο Αμπάς μου έλεγε: "Απλώς επαναλάμβανε τα δικά μου. Με έλεγχε εντελώς"".
Η επιστολή της:
ΜΑΝΙΑ ΑΚΜΠΑΡΙ
"Εδώ και πολλά χρόνια αντιμετωπίζω το συναισθηματικό τραύμα της παρενόχλησης, που προκλήθηκε από τις εμπειρίες μου με τον Αμπάς Κιαροστάμι τόσο κατά τη διάρκεια όσο και μετά τη δημιουργία του 10. Με την υποστήριξη της θεραπεύτριάς μου και φεμινιστριών και ακτιβιστριών φίλων, βρίσκομαι πλέον στη θέση να μιλήσω ανοιχτά για την αλήθεια του τι μου συνέβη τη συγκεκριμένη περίοδο της ζωής μου, και πιο συγκεκριμένα για τα ψέματα που έχουν ειπωθεί στον κόσμο γύρω από τη δημιουργία αυτής της ταινίας και της πίεσης που δέχτηκα για να αποσιωπήσω αυτά τα ψέματα.
Σε αντίθεση με τους ισχυρισμούς του, ο Κιαροστάμι δεν σκηνοθέτησε αυτή την ταινία, ούτε έγραψε αυτή την ταινία. Όλο το οπτικό υλικό που χρησιμοποιήθηκε στην ταινία ήταν δικό μου, το οποίο άρχισα να καταγράφω στο πλαίσιο ενός ιδιωτικού πρότζεκτ μετά από συζήτηση με τον θεραπευτή μου. Ο Kιαροστάμι είδε αυτό το υλικό και το ερωτεύτηκε. Ζήτησε να το δανειστεί για να γράψει ένα σενάριο. Κανένα σενάριο δεν δημιουργήθηκε ποτέ. Αντ' αυτού, το υλικό μου αυτό μονταρίστηκε από τον Κιαροστάμι και παρουσιάστηκε ως ταινία με τον τίτλο "10". Η ταινία έκανε πρεμιέρα στις Κάννες, όπου προτάθηκε για τον Χρυσό Φοίνικα.
Ανέβηκα στη σκηνή για το Q&A μαζί με τον Κιαροστάμι και μπροστά σε εκατοντάδες ανθρώπους ο Kιαροστάμι ισχυρίστηκε ότι έγραψε και σκηνοθέτησε την ταινία. Τους είπε ότι με καθοδηγούσε μέσω ακουστικού κάτω από τη μαντίλα μου. Ήμουν μια νεαρή, άγνωστη Ιρανή, καθισμένη δίπλα σε έναν ισχυρό και διεθνούς φήμης σκηνοθέτη, παρακολουθώντας τον με τρόμο και δυσπιστία καθώς έλεγε ψέματα στον κόσμο και έκλεβε τη δουλειά μου μπροστά μου.
Αυτή ήταν η πρώτη αλλά σε καμία περίπτωση η πιο επώδυνη ή τραυματική πράξη σε μια εκστρατεία ψεμάτων, χειραγώγησης και εκφοβισμού που συνεχίστηκε τα επόμενα χρόνια. Πολλά άλλαξαν στα 20 χρόνια που μεσολάβησαν, τόσο στη δική μου ζωή όσο και στον κόσμο γενικότερα. Τέτοιου είδους συμπεριφορές από ισχυρούς άνδρες της κινηματογραφικής βιομηχανίας μας αξιολογούνται όπως πραγματικά ήταν, και εγώ δεν είμαι πλέον η νέα, αφελής γυναίκα που ήμουν τότε. Είμαι μια αξιοσέβαστη σκηνοθέτρια με τη δική μου φωνή και τη δική μου δύναμη. Ζω στο Λονδίνο όπου απολαμβάνω την ελευθερία να μιλάω ανοιχτά για την αλήθεια, και αυτή η αλήθεια είναι το πιο σημαντικό πράγμα για μένα.
Στην ταινία παρουσιάζονται επίσης η κόρη μου Αμίνα (πρώην γιος μου Αμίν), η αδερφή μου Ρόγια και η αδερφή μου Mαντάνα. Όλες μας νιώθουμε το ίδιο. Δεν αισθανόμαστε πλέον άνετα με την προβολή αυτής της ταινίας. Κανένα συμβόλαιο δεν προσφέρθηκε ούτε υπογράφηκε ποτέ από καμία μας. Οι πιο ανησυχητικές από αυτή την άποψη είναι οι σκηνές της Αμίνα, η οποία ως παιδί είδε εκτεθειμένες σε δημόσια θέα τις ιδιωτικές της οπτικές καταγραφές. Μέσα από ψέματα και χειραγώγηση, o Kιαροστάμι ιδιοποιήθηκε τη δική μου τέχνη. Εν ολίγοις δεν προτίθεμαι πλέον να αποδεχτώ τη προβολή του 10 ως κομματιού της κληρονομιάς του ανθρώπου που με κακοποίησε, βίασε και παρενόχλησε σωματικά και ψυχικά.
Αυτό είναι για να σας ενημερώσω ότι όσον αφορά την ταινία 10, εφόσον χρησιμοποιείται χωρίς την πρότερη συγκατάθεσή μας οποιοδήποτε περιεχόμενο, ονόματα, φωτογραφίες και εικόνες της οικογένειάς μου, συμπεριλαμβανομένων του παιδιού μου, Αμίνα Μάχερ, και των αδελφών μου, Ρόγια και Μαντάνα Ακμπάρι (χωρίς αυτό να περιορίζεται σε αυτές), θα προχωρήσουμε σε νομική δίωξη. Εν τω μεταξύ, πρέπει να ευχαριστήσω τους τρεις αξιόπιστους εκδότες που ενημέρωσαν τον συγγραφέα του βιβλίου που σχετίζεται με την ταινία 10 για την αδυναμία τους να εκδώσουν ξανά το βιβλίο χωρίς τη συγκατάθεση και την επίσημη υπογραφή της Μάνια Ακμπάρι, καθώς κάτι τέτοιο θα αντέβαινε τους εκδοτικούς κανονισμούς.
Ο αγώνας μου είναι ένας αγώνας ενάντια στην ηγεμονία, την κατάχρηση, την επιβολή και τις απειλές που πηγάζουν από την εξουσία. Είναι ένας αγώνας για την αποκάλυψη της σχέσης των ανωτέρων με τους κατώτερους, και πώς αναγκάζουν τους υποτακτικούς να υπακούνε και να ακολουθούν χρησιμοποιώντας διάφορες μοχλεύσεις. Είναι ένας αγώνας για να αποκαλυφθεί τo πώς οι φορείς εξουσίας απαλλοτριώνουν τη δημιουργικότητα, τις ιδέες, τις σκέψεις ακόμα και την ύπαρξη εκείνων που στερούνται της δύναμης. Ελέγχουν το σώμα και την ψυχή τους και τους οδηγούν προς τις δικές τους επιθυμίες.
Δεν είναι ποτέ αργά για να μιλήσεις και να πεις την αλήθεια και κάποιος πρέπει να αμφισβητήσει την ιστορία εκφράζοντας και ξαναδιαβάζοντας τις σκέψεις. Η δύναμη της αλήθειας είναι πάνω από κάθε άλλη δύναμη και ρίχνοντας φως σε αυτήν, θα αμφισβητηθεί η ιστορία και η ιδεολογία του συστήματος εξουσίας. Παλεύω ώστε η επόμενη γενιά να μη ζήσει εμπειρίες σαν κι αυτές που βίωσα εγώ και η κόρη μου.
Είμαι σίγουρη ότι νοιάζεστε για τα ανθρώπινα δικαιώματα, τα δικαιώματα των γυναικών και τα δικαιώματα των παιδιών και θα ακούσετε τις φωνές μας.
Με ευγενικούς χαιρετισμούς,
Μάνια Ακμπάρι
Ακολουθήστε το womantoc στο Instagram
