Όταν ήταν παιδιά, στα οικογενειακά ταξίδια με αυτοκίνητο παρακολουθούσαν τους γονείς τους να αφηγούνται ιστορίες για τα μέρη από τα οποία περνούσαν. Αυτή η όμορφη ανάμνηση έγινε σπόρος για ένα πρωτότυπο, σύγχρονο έργο τους, που μπορεί να βγήκε με αφορμή την επέτειο των 200 χρόνων από την Ελληνική Επανάσταση, αλλά έχει διαχρονική αξία: την εκπαιδευτική εφαρμογή κινητού «Διαδρομές 1821», που μάς μεταφέρει σε εμβληματικές τοποθεσίες και γεγονότα του ‘21 μέσα από ηχητικές αφηγήσεις. Χάρη στην ευγενική υποστήριξη του ιδρύματος Ιωάννου Φ. Κωστοπούλου, μπορούμε να την κατεβάσουμε δωρεάν και να ταξιδέψουμε, νοερά έστω, στον χώρο και τον χρόνο.
«Η επιλογή της Πελοποννήσου έγινε λόγω της σημασίας που έχει στην Επανάσταση» λένε στο womanTOC η Χριστίνα Κατσιαδάκη και η Έφη Σκρομπόλα, οι δημιουργοί των «Διαδρομών». «Εστιάζοντας σε αυτήν, μπορέσαμε να εντάξουμε στην εφαρμογή μια μεγάλη ποικιλία θεμάτων, πολεμικά, κοινωνικά και πολιτικά. Σε ένα δεύτερο στάδιο, και εάν οι συνθήκες το ευνοήσουν, θα θέλαμε να επεκταθούμε και σε άλλα μέρη της Ελλάδας και να προσθέσουμε περισσότερα σημεία ενδιαφέροντος (Η Έξοδος του Μεσολογγίου, Η Καταστροφή των Ψαρρών, Πολιορκία της Ακρόπολης κ.ά.) καλύπτοντας την Επανάσταση πιο σφαιρικά».
Ποιες είναι οι πιο δυνατές αναμνήσεις τους από τα ταξίδια στην Πελοπόννησο, που ενέπνευσαν αυτό το μοναδικό app; «Η πιο έντονη, ίσως, ανάμνηση είναι το πέρασμα από τον Ακροκόρινθο, όπως δεσπόζει πάνω από την Εθνική Οδό» απαντά η Χριστίνα και συνεχίζει: «Ακόμη και αν δεν είναι ο προορισμός σου, περνώντας νιώθεις την επιβλητική παρουσία του να σε παρακολουθεί. Ξέρεις ότι πια είσαι στην Πελοπόννησο. Αν ακόμη και για εμάς σήμερα, που περνάμε δίπλα με το αυτοκίνητο, είναι μια έντονη παρουσία, μπορώ να φανταστώ πόσο υποβλητικό ήταν να πλησιάζει κανείς στο παρελθόν, γνωρίζοντας ότι όσοι βρίσκονταν εκεί ήταν σε θέση ισχύος».
«Μεγαλώνοντας και ωριμάζοντας συνειδητοποιώ ότι τους τόπους πρέπει να τους επισκέπτεται κανείς ξανά και ξανά, καθώς η οπτική μας και η γνώση μας αλλάζουν».
«Η καταγωγή μου είναι από την Πύλο, στη Μεσσηνία, και η Πελοπόννησος υπήρξε βασικός εκδρομικός προορισμός, είτε με το σχολείο είτε με τους γονείς μου επί σειρά ετών» θυμάται η Έφη. «Μεγαλώνοντας και ωριμάζοντας, ωστόσο, συνειδητοποιώ ότι τους τόπους πρέπει να τους επισκέπτεται κανείς ξανά και ξανά, καθώς η οπτική μας και η γνώση μας αλλάζουν. Ανυπομονώ να μεγαλώσουν λίγο ακόμη τα παιδιά μου και με τη σειρά μας να ξεκινήσουμε νέο κύκλο περιηγήσεων στην Πελοπόννησο. Συγκίνηση μεγάλη μού προκαλούσε από μικρό παιδί, και εξακολουθεί να μου προκαλεί, η Μάχη της Σφακτηρίας, ενός σημείου με “δυσοίωνο” όνομα, και η έξοδος του πλοίου “Άρης”».
Γιατί επιλέξατε να αφηγηθείτε τα γεγονότα μέσα από podcasts; Πού οφείλουν τη δύναμη και τη διάδοσή τους σήμερα;
«Τα ηχητικά κλιπ κρατάνε κάτι από τη μαγεία και τη ζεστασιά του ραδιοφώνου, αυτό ίσως κάνει τα podcasts τόσο δημοφιλή» λένε οι δύο γυναίκες. «Διεκδικούν μεν την προσοχή του χρήστη, ενεργοποιούν δε τη φαντασία, χωρίς τη δέσμευση που απαιτεί το οπτικό υλικό.
»Επίσης, καλύπτουν την ανάγκη του κοινού για θεματικές πρωτότυπες, έξυπνες, ενδιαφέρουσες, που δεν υποτιμούν τη νοημοσύνη του και δεν καλύπτονται από την τηλεόραση.
«Τα podcasts διεκδικούν μεν την προσοχή του χρήστη, ενεργοποιούν δε τη φαντασία, χωρίς τη δέσμευση που απαιτεί το οπτικό υλικό».
»Επειδή θέλουμε η εφαρμογή να έχει και μiα ταξιδιωτική πτυχή, τα podcasts ήταν ο καλύτερος τρόπος. Ο χρήστης μπορεί να ακούσει τις ιστορίες που επιθυμεί στο αυτοκίνητο ή στο ίδιο το σημείο. Για παράδειγμα, μπορεί να ακούσει για τη Ναυμαχία του Ναυαρίνου αγναντεύοντας τον όρμο από το Νεόκαστρο».
Στο σχεδιασμό της εφαρμογής συνέβαλαν οι μελετητές της περιόδου της Ελληνικής Επανάστασης, Σάκης Δημητριάδης και Βαγγέλης Σαράφης. Η Έφη, ωστόσο, είχε την ευκαιρία να ασχοληθεί με τη συγκεκριμένη εποχή και μέσα από ένα παράλληλο πρότζεκτ: «Είχα την τύχη να συνεργαστώ ως executive producer με τον σκηνοθέτη Στέλιο Χαραλαμπόπουλο στο πλαίσιο του μυθοπλαστικού ντοκιμαντέρ του με τίτλο “Άνεμος Ελευθερίας”, που αφορά στα γεγονότα που προετοίμασαν την Επανάσταση».
Τι σας γοητεύει περισσότερο σε αυτή την ιστορική περίοδο;
Χριστίνα Κατσιαδάκη: «Η περίοδος της Επανάστασης είναι γοητευτική ακριβώς γιατί είναι τόσο σύνθετη. Δεν είναι μόνο οι μάχες και οι πολεμικές επιχειρήσεις. Είναι οι πολιτικές και κοινωνικές προεκτάσεις που έχουν μια τόσο μακροχρόνια πολεμική σύγκρουση και η συγκρότηση ενός κράτους».
«Κατάφερα να αγαπήσω και να εκτιμήσω τη μοναδικότητα ενός τέτοιου γεγονότος για την Ευρώπη, όπως ήταν η Επανάσταση, απαλλαγμένη από το δεκανίκι του πατριωτισμού».
Έφη Σκρομπόλα: «Μέσω της ματιάς του Στέλιου και της προετοιμασίας της ταινίας, κατάφερα να αγαπήσω και να εκτιμήσω τη μοναδικότητα ενός τέτοιου γεγονότος για την Ευρώπη, όπως ήταν η Επανάσταση, απαλλαγμένη από το δεκανίκι του πατριωτισμού. Η αναγνώριση της ανάγκης για παιδεία και για μόρφωση, για βιβλιοθήκες και δασκάλους με συγκινεί βαθιά, όπως επίσης και η ανθρωπιστική κρίση που ακολουθούσε μετά τις μεγάλες μάχες».
Με ποια κριτήρια επιλέξατε τα γεγονότα και τα τοπόσημα που αναδεικνύετε;
«Θέλαμε να έχουμε μια ποικιλία από θεματικές, από τις διάσημες μάχες μέχρι πιο άγνωστες λεπτομέρειες», απαντούν και οι δύο. «Προσπαθήσαμε να έχουμε μια ισορροπία ανάμεσα στα πολεμικά γεγονότα τα οποία έχουν πάντα πρωταγωνιστικό ρόλο, όπως η Πολιορκία της Μονεμβασίας, στα πολιτικά γεγονότα που έχουν τη δική τους σημασία, όπως οι Εθνοσυνελεύσεις, και σε θέματα κοινωνικού ενδιαφέροντος που δίνουν μία πιο ολοκληρωμένη εικόνα της εποχής, όπως η εγκατάσταση προσφύγων στην περιοχή του Ισθμού. Στόχος μας είναι να επισκεφτεί και να βρει χρήσιμη την εφαρμογή τόσο κάποιος του οποίου η μνήμη γύρω από το 1821 έχει “ξεθωριάσει” όσο και ένας γνώστης της περιόδου που θα ήθελε να ανακαλύψει μια νέα πτυχή της».
Η Χριστίνα και η Έφη έχουν πολύχρονη εμπειρία από τον χώρο του κινηματογράφου και είναι συνιδρύτριες (2017) της εταιρείας παραγωγής Mitos Productions, με έδρα τον Καναδά και φιλοδοξία την παραγωγή έργων πρωτότυπου περιεχομένου που θα λειτουργούν ως γέφυρες μεταξύ των δύο χωρών. Ποια είναι, τελικά, τα κοινά ανάμεσα στον κινηματογράφο και τον σχεδιασμό ενός app; «Το σημαντικότερο κοινό στοιχείο είναι η δύναμη της αφήγησης. Θέλαμε να εστιάσουμε σε κάθε σημείο ως μία ιστορία, μία διήγηση, όχι απλά να παραθέσουμε ιστορικά στοιχεία.
»Επίσης, ένα δεύτερο κοινό στοιχείο είναι η χρήση της φαντασίας. Οι ιστορίες που διηγούμαστε μέσα από την εφαρμογή έχουν λάβει χώρα στο παρελθόν. Ο χρήστης, ακούγοντας την κάθε ιστορία, και ειδικά αν επισκεφθεί το σημείο στο οποίο συνέβησαν αυτά τα γεγονότα, χρειάζεται να ενεργοποιήσει την φαντασία του για να συνδέσει τα δύο, τον χρόνο και τον χώρο».
«Το σημαντικότερο κοινό στοιχείο ανάμεσα στον κινηματογράφο και τον σχεδιασμό ενός app είναι η δύναμη της αφήγησης. Θέλαμε να εστιάσουμε σε κάθε σημείο ως μία ιστορία, μία διήγηση, όχι απλά να παραθέσουμε ιστορικά στοιχεία».
Δημιουργήσατε την εφαρμογή και ως εκπαιδευτικό εργαλείο. Τι θα αλλάζατε στη διδασκαλία της ιστορίας στο σχολείο, αν ήταν στο χέρι σας;
«Διδασκόμαστε την ιστορία στο σχολείο με έναν σχετικά “άγονο” τρόπο, περισσότερο ως εξάσκηση της μνήμης παρά για την καλλιέργεια της κριτικής σκέψης. Η ιστορία είναι κοινωνική επιστήμη, ένας τρόπος να κατανοήσουμε την ανθρώπινη κοινωνία. Το αντικείμενό της είναι οι άνθρωποι, όχι οι ημερομηνίες. Θα ήταν ίσως πιο ενδιαφέρον για τους μαθητές αν το μάθημα γινόταν πιο ζωντανό και αν απαιτούσε την ενεργή συμμετοχή τους. Για παράδειγμα, οι πρωτογενείς πηγές είναι ένας άμεσος τρόπος να προσεγγίσουν τα παιδιά μια ιστορική περίοδο και μέσα από αυτές να αναρωτηθούν πώς ζούσαν και τι πίστευαν οι άνθρωποι τότε. Άλλοι τρόποι θα μπορούσαν να είναι η μελέτη της γλώσσας που χρησιμοποιείτο κατά το παρελθόν, η ιστορική αφήγηση αλλά και η ίδια η φαντασία, ώστε οι μαθητές να διαθέτουν τα εργαλεία για να δομήσουν την δική τους ερμηνεία για το παρελθόν».
Info
Κατεβάστε την εφαρμογή «Διαδρομές 1821» δωρεάν: iPhone, Android. Περισσότερες πληροφορίες: el.diadromes1821.org
