Από τη Γιώτα Ομήρου
Πολλά γράφονται τα τελευταία χρόνια για τη σωστή και τη λανθασμένη χρήση της νεοελληνικής γλώσσας. Ολόκληρες τηλεοπτικές εκπομπές είναι αφιερωμένες στο θέμα ενώ μέχρι και οι κυριακάτικες εφημερίδες, μαζί με τις λαϊκές επιτυχίες του τάδε ή του δείνα, μοιράζουν λεξικά, οδηγούς και εγχειρίδια σωστής χρήσης ή βιβλία με τα πιο συχνά λάθη. Για να μην πούμε για τα social media, όπου οι μισοί χρήστες δίνουν τροφή στους άλλους μισούς για αλίευση μαργαριταριών και ακολούθως διασυρμό σε φωτογραφικά ή μη στάτα (επί τη ευκαιρία, στάτα είναι το σωστό και όχι «τα στάτους», από το λατινικό status το οποίο τυγχάνει να κλίνεται).
Υπάρχουν όμως και μερικές -σχετικά πρόσφατες- «ανακαλύψεις» λαθών από τους λεξικογράφους που δεν θέλουμε να δεχτούμε με τίποτα. Είτε γιατί η συνήθεια είναι η δεύτερη φύση είτε γιατί προσβάλλουν την αισθητική μας είτε γιατί απλώς έτσι μας αρέσει. Εξάλλου, ακόμη και τα λάθη, όταν επαναλαμβάνονται κατ’ εξακολούθηση, στο πέρασμα του χρόνου, καταλήγουν να θεωρούνται σωστά, αφού αφομοιώνονται πλήρως και καταγράφονται στο γλωσσικό ασυνείδητο εκατομμυρίων ανθρώπων. Ας μην ξεχνάμε πως η γλώσσα είναι ένας ζωντανός οργανισμός και πολλές φορές κρατά τη ζωντάνια του μέσα από τα λάθη του και όχι ακολουθώντας άψυχα κι ανόρεκτα τις υποδείξεις που αφορούν μια ελίτ λεξικογράφων και γλωσσολόγων. Ιδού λοιπόν τα 10 αγαπημένα λάθη με τα οποία είμαστε συναισθηματικά δεμένοι και δεν έχουμε σκοπό να τα πετάξουμε στο δρόμο.
- Ωχ!
Το σωστό: Ως επιφώνημα που απλώς αποδίδει τον αντίστοιχο ήχο, οφείλει να γράφεται με την απλούστερη δυνατή γραφή. Δηλαδή: Οχ!
Αγαπάμε το λάθος: Γιατί αν γράψουμε το σωστό, τα ματάκια μας θα στρογγυλέψουν τόσο όσο και το Όμικρον, ενώ η αισθητική μας θα κραυγάζει απελπισμένα «Οχ, μάνα μου!». - Ορθοπαιδικός
Τα τελευταία χρόνια επικράτησε η άποψη ότι το σωστό είναι ορθοπεδικός. Ο όρος ορθοπαιδική δημιουργήθηκε από τον Γάλλο γιατρό Nicolas Andry το 1741 (orthopédie), η οποία με τη σειρά της δημιουργήθηκε από τις ελληνικές λέξεις ορθός και παις. Έτσι τιτλοφόρησε την Πραγματεία του περί πρόληψης και θεραπείας των σωματικών δυσπλασιών στα παιδιά. Τα τελευταία χρόνια έχει αντικατασταθεί με τον όρο ορθοπεδικός, καθώς πλέον η σημασία «παιδί» δεν έχει σημασία για τη συγκεκριμένη ειδικότητα. Σύμφωνα όμως με το Larousse Dictionnaire Etymologique et Historique du Francais, επίσης λανθασμένα θεωρήθηκε ότι προέκυψε από τη λατινική λέξη pes, pedis (πόδι). Πάντως σήμερα οι περισσότεροι Έλληνες γιατροί της ομώνυμης ειδικότητας προτιμούν το ορθοπεδικός.
Αγαπάμε το λάθος: Μέχρι να καταλήξουν στο ποιο είναι το σωστό, εμείς θα επιμένουμε στο πρώτο «λάθος». Αυτό ξέρουμε, αυτό εμπιστευόμαστε. Εξάλλου όταν σπάμε τα κοκαλάκια μας, αισθανόμαστε πάντα παιδιά. Θέλουμε στοργή και έναν ορθοπαιδικό, με χορταστικό «αι» και όχι αυτό το τσουρούτικο «ε». - Σαίξπηρ
Το σωστό: Τι δεν ξέρατε ότι είναι λάθος; Ως ξένη λέξη, και αυτή οφείλεται να γράφεται με την απλούστερη γραφή, δηλαδή Σέξπιρ! Δηλαδή πώς λέμε Oh, my God, ε κάτι τέτοιο.
Αγαπάμε το λάθος: Γιατί είμαστε πουριτανές και μας σοκάρει το πρώτο (τρόπος του λέγειν) συνθετικό. Τουλάχιστον αν ήταν Σεξ και Πυρ, θα έβγαζε ένα ολοκληρωμένο νόημα. - Μπύρα
Το σωστό: Μπίρα. Ναι με «ι». Γιατί; Μην τα ξαναλέμε – ξένη λέξη και αυτή από την ιταλική birra.
Αγαπάμε το λάθος: Φαντάζεστε κάποιον που θα στέλνει μήνυμα «Πάμε για μπίρες;». Αν είστε γνώστης του σωστού, θα υποθέσετε ότι είναι ή ψώνιο ή ψυχαναγκαστικός. Αν πάλι δεν το ξέρετε, θα υποθέσετε ότι είναι αγράμματος. - Ξύδι
Το σωστό: Η λέξη προέρχεται από το υποκοριστικό της αρχαιοελληνικής λέξης όξος, δηλαδή από το οξίδιον και όχι από το οξύς. Επομένως το σωστό είναι ξίδι.
Αγαπάμε το λάθος: Γιατί πρέπει να είναι κανείς πολύ ξινός (ξινός και όχι ξυνός) για να του αρέσει το ξίδι. Εμείς το θέλουμε ξύδι και σε όποιον δεν αρέσει ας το πιει.
- Χρήστος
Το σωστό: Αυτό το… χριστουγεννιάτικο αντρικό όνομα, ετυμολογείται από το Χριστός και ουδεμία σχέση έχει με το χρηστός, που σημαίνει τον ηθικό. Το σωστό λοιπόν είναι Χρίστος.
Αγαπάμε το λάθος: Γιατί, κατά κανόνα, οι Χρήστοι είναι και χρηστοί. Και στην τελική, δεν θα μας αλλάξουν τώρα και τα (χρηστά) ήθη κι έθιμα. Χρήστος λεγόταν ο παππούς, ο προπάππος, ο προπροπάππος, Χρήστο θα πούμε και τα εγγόνια. - Μανώλης
Το σωστό: Επειδή, λέει, το όνομα προέρχεται από το Εμμανουήλ, στη γραφή του οποίου δεν υπάρχει ίχνος ω, το σωστό είναι Μανόλης.
Αγαπάμε το λάθος: Γιατί θεωρούμε το ω το πιο σέξι γράμμα του ελληνικού αλφαβήτου. Τα έχει πει αυτά και ο Χριστιανόπουλος (αυτός βεβαίως, με τη λατρεία του στην υπογεγραμμένη, το πήγε λίγο παραπέρα…): μὴν καταργεῖτε τὴν ὑπογεγραμμένη/ἰδίως κάτω ἀπὸ τὸ ὠμέγα/εἶναι κρῖμα νὰ ἐκλείψει/ἡ πιὸ μικρὴ ἀσέλγεια/τοῦ ἀλφαβήτου μας. - Ιδρωκοπάω
Το σωστό: Η λέξη προέρχεται από τον μεσαιωνικό τύπο ιδροκοπώ. Το λάθος οφείλεται λόγω της σύγχυσης που δημιουργείται με τα ομόρριζα ιδρώνω, ιδρώτας. Το σωστό λοιπόν είναι ιδροκοπάω.
Αγαπάμε το λάθος: Τα ίδια θα λέμε; (βλ. παραπάνω). Γίνεται να ιδρωκοπάμε χωρίς ω; Κι ας επιμένει ο ορθογράφος του Word να (το) κοκκινίζει από την ντροπή του. - Καθίκι
Το σωστό: Δεν θα το πιστέψετε, αλλά κι εδώ κάνετε λάθος. Το σωστό είναι καθοίκι, από τη φράση κατ’ οίκον (δοχείο του σπιτιού). Είναι, λέει, λάθος ο συσχετισμός με το ρήμα καθίζω.
Αγαπάμε το λάθος: «Καθοίκι» δικαιούσαι να αποκαλέσεις κάποιον μόνο αν είσαι χρυσαυγίτης ή δυσλεκτικός. Οπτικά φαίνεται μεγαλύτερη βρισιά και από το ίδιο το «καθίκι». - Άσσος
Το σωστό: Όσοι είναι άσσοι στην ορθογραφία ξέρουν πως το σωστό είναι άσος. Και αυτή λέξη-δάνειο από άλλη γλώσσα: εκ της ιταλικής asso, που με τη σειρά της προέρχεται από το λατινικό as, assis (ρωμαϊκό νόμισμα).
Αγαπάμε το λάθος: Γιατί είμαστε πληθωρικοί τύποι και όταν μένουμε στον άσσο, το μόνο που έχουμε να μας παρηγορεί είναι αυτό το πλούσιο, διπλό σίγμα.
