Τι είναι η γνωσιακή – συμπεριφοριστική ψυχοθεραπεία;
Όπως θα πρόσεξες αποτελείται από δύο λέξεις – «γνωσιακή» και «συμπεριφοριστική» - που αντιστοιχούν στα δύο σημαντικά συστατικά της θεραπείας. Αυτά τα δύο συστατικά λειτουργούν συνδυαστικά με τις αντίστοιχες τεχνικές τους, με στόχο την επίλυση προβληματικών καταστάσεων.
Ο όρος «γνωσιακή» αναφέρεται στις «γνωσίες» ή «σκέψεις, πεποιθήσεις, αντιλήψεις κ.λπ. Ο τρόπος με τον οποίο ερμηνεύονται τα γεγονότα γίνεται αντικείμενο διερεύνησης. Μπορεί ο τρόπος με τον οποίο ερμηνεύεις τα γεγονότα να σε οδήγησε να σχηματίσεις αρνητική εντύπωση για ότι συμβαίνει στη ζωή σου, ακόμη και αν τα αντικειμενικά γεγονότα δεν συμφωνούν με τη δυσάρεστη εικόνα που εσύ τους αποδίδεις.
Ο όρος «συμπεριφοριστική» αναφέρεται στη σύνδεση ανάμεσα στις διάφορες μορφές συμπεριφοράς και τις συνθήκες κάτω από τις οποίες εμφανίζονται. Βασική αρχή στης συμπεριφοριστικής θεραπείας είναι ότι η κάθε μορφή συμπεριφοράς είναι επίκτητη (έχει δηλαδή «μαθευτεί») και άρα μπορεί να τροποποιηθεί (να αλλάξει) μέσω μιας νέας διαδικασίας μάθησης.
Σε τι διαφέρει η γνωσιακή – συμπεριφοριστική από τις άλλες ψυχοθεραπείες;
Η γνωσιακή – συμπεριφοριστική ψυχοθεραπεία επικεντρώνεται στο παρόν, στα τωρινά σου προβλήματα. Αν τα τωρινά σου προβλήματα σχετίζονται με συναισθηματικές δυσκολίες του παρελθόντος, τότε γίνεται αναφορά στο παρελθόν για να βρεθούν οι συσχετίσεις και να εξηγηθεί η προβληματική συμπεριφορά.
Αυτή η μορφή ψυχοθεραπείας είναι δομημένη και σταθερά προσανατολισμένη στους στόχους. Έχει βραχεία διάρκεια επειδή επιδιώκει την όσο το δυνατόν συντομότερη αλλαγή της προβληματική συμπεριφοράς.
Στη θεραπευτική διαδικασία που εφαρμόζεται ο θεραπευτής έχει ενεργητικό ρόλο. Η συνεργασία μεταξύ θεραπευτή και θεραπευόμενου είναι σημαντική. Από κοινού θα θέσουν τους επιθυμητούς στόχους, θα αποφασίσουν για τις τεχνικές που θα εφαρμόσουν, θα καταστρώσουν το θεραπευτικό σχέδιο που θα βοηθήσει το θεραπεύμενο να ξεπεράσει τις δυσκολίες και θα συμφωνήσουν για το πώς θα αξιολογηθεί η πορεία της θεραπείας.
Πως επιδρούν οι σκέψεις (γνωσίες) στα συναισθήματα και στις πράξεις;
Ανάλογα με τη συναισθηματική εμπειρία δημιουργείται στο σώμα μια αντίστοιχη αίσθηση, με άλλα λόγια, το εκδηλούμενο συναίσθημα είναι η σωματική συνέπεια της σκέψης. Για να γίνει πιο κατανοητό αυτό, αναφέρουμε ένα παράδειγμα από την εμπειρία της καθημερινής ζωής.
Ας υποθέσουμε ότι έχεις μια σημαντική παρουσίαση της δουλειάς σου σε συναδέλφους και αυτοί δεν εμφανίζονται. Έχουν περάσει δύο ώρες χωρίς να έχεις ειδοποιηθεί για το λόγο της καθυστέρησης, και εσύ δεν μπορείς να επικοινωνήσεις μαζί τους. Αυτό σημαίνει ότι θα βιώσεις συναισθήματα και θα συμπεριφερθείς με τρόπο ανάλογο με τις σκέψεις που θα κάνεις για να επεξεργαστείς το γεγονός.
Αν σκέφτηκες ότι δεν σε υπολογίζουν, θα θυμώσεις (συναίσθημα), και όταν τους συναντήσεις, θα τους μιλήσεις με επιθετικό τρόπο (συμπεριφορά).
Αν πάλι σκέφτηκες ότι είναι καλύτερο που δεν έγινε η συνάντηση γιατί δεν είχες προετοιμαστείς όσο θα ήθελες, τότε θα αισθανθείς ανακούφιση (συναίσθημα) και θα δουλέψεις ήρεμα για να παρουσιάσεις την εργασία σου την επόμενη φορά (συμπεριφορά).
Πως επιδρούν τα συναισθήματα και οι πράξεις στη σκέψη;
Αν αντιδράς σύμφωνα με τη συναισθηματική σου διάθεση (θυμό, λύπη, χαρά), οι σκέψεις σου θα επηρεάζονται ακολουθώντας την ίδια πορεία.
Ας υποθέσουμε ότι φοβάσαι να ταξιδέψεις με αεροπλάνο. Ο φόβος σου εξακολουθεί να υπάρχει αφού αποφεύγεις τα αεροπορικά ταξίδια. Αν όμως αποφασίσεις να μπεις σε αεροπλάνο (σε αυτό το σημείο μπορεί να σε βοηθήσει τη θεραπεία σου), μπορεί μεν να φοβάσαι, αλλά στη διάρκεια του ταξιδιού ίσως διαπιστώσεις ότι δεν ισχύει κανένα από τα τραγικά σενάρια που έφτιαξες με το μυαλό σου ή καμιά από τις δυσάρεστες σκέψεις σου (π.χ. «θα πάθει βλάβη», «θα συντριβεί», «θα έχω τραγικό θάνατο»). Αν συνεχίσεις να μετακινείσαι με αεροπλάνο, σταδιακά θα αλλάξει ο τρόπος σκέψης σου, επειδή θα έχεις σταματήσει να το αντιμετωπίζεις με φόβο.
Αυτό το παράδειγμα μπορεί να εξηγεί κάπως απλουστευμένα τι πρόκειται να συμβεί στη θεραπεία σου (θεραπεία έκθεσης), δείχνει όμως επίσης πως ο φόβος σου (συναίσθημα) και η αποφυγή του ταξιδιού (πράξη) επηρεάζουν τον τρόπο με τον οποίο σκέφτεσαι.
*Απόσπασμα από το βιβλίο: Ευθυμίου, Κ., Μαυροιδή, Αθ., Παυλάτου, Ε. & Καλαντζή -Αζίζι, Α. (2006). Πρώτες Βοήθειες Ψυχικής Υγείας. Ένας οδηγός για τις ψυχικές διαταραχές και την αντιμετώπιση τους. Αθήνα: Ελληνικά Γράμματα
Πηγή: maimari.com