Δύο βιβλία για τη ζωή της Τζόαν Λη Φέρμορ, κυκλοφόρησαν μέσα στα τελευταία χρόνια. Η σύντροφος του συγγραφέα Πάτρικ Λη Φέρμορ μοιράστηκε τη ζωή της μαζί του, φιλτράροντας τις κοινές τους εμπειρίες μέσα από το φωτογραφικό φακό της.
«Μια γυναίκα της εποχής της, ανήσυχη, βαθιά καλλιεργημένη, αθόρυβη από επιλογή, διακριτική αλλά και τολμηρή, σημαντική καλλιτέχνης, ερασιτέχνης αλλά και επαγγελματίας φωτογράφος, πρωτοποριακή, αγαπητή και αγαπημένη, αφοσιωμένη, οξύνους, κομψή στην συμπεριφορά και εκθαμβωτικά όμορφη. Ένας άνθρωπος στιβαρός, επαναστατικός, διερευνητικός, ακαταπόνητος ταξιδευτής και κοσμοπολίτης. Αποτελούσε έναν διακριτικό πόλο έλξης των διανοητών και των καλλιτεχνών της εποχής της, με τους οποίους άλλωστε διατηρούσε βαθιά φιλία». Έτσι περιγράφεται η Τζόαν Λη Φέρμορ, το έργο της οποίας αποτελεί το θέμα μιας ενδιαφέρουσας έκθεσης στο Μουσείο Μπενάκη με τίτλο Joan Leigh Fermor- Φωτογράφος και αγαπημένη. Η έκθεση θα διαρκέσει μέχρι τις 21 Οκτωβρίου 2018, και περιλαμβάνει 146 φωτογραφίες από τη δεκαετία του 1940 μέχρι τη δεκαετία του 1960, στην πλειοψηφία τους ασπρόμαυρες.
Ο Πάτρικ και η Τζόαν μοιράστηκαν τη ζωή τους, κυρίως στην Ελλάδα, ως εραστές και ως φίλοι. Εκείνη φωτογράφος και εκείνος συγγραφέας, απολάμβαναν ισότιμη αναγνώριση ως καλλιτέχνες. O ζωγράφος και φίλος της John Craxton γράφει για αυτήν: «Όπως όλοι οι αξιολάτρευτοι άνθρωποι, η Joan Leigh Fermor είχε στη φύση της κάτι το αινιγματικό, στοιχείο το οποίο σε συνδυασμό με την εξαίσια εξωτερική της εμφάνιση την καθιστούσε μια πολύ σαγηνευτική παρουσία».
Η Τζόαν από πολλούς θεωρείται μια από τις καλύτερες ερασιτέχνες φωτογράφους στην Αγγλία. Στη δεκαετία του ’30 ασχολήθηκε κυρίως με την αρχιτεκτονική φωτογραφία και με το ξέσπασμα του Δεύτερου Παγκοσμίου Πολέμου συμμετείχε στην προσπάθεια καταγραφής των κτηρίων εθνικής σημασίας που είχαν υποστεί ζημιές. Οι φωτογραφίες της με τα κατεστραμμένα από τον πόλεμο κτήρια, δύο από τις οποίες παρουσιάζονται στην έκθεση, συμβολίζουν αδήριτα τον σκοτεινό και ρημαγμένο κόσμο που θα άφηνε πίσω της.
Με αφορμή μια σειρά διαλέξεων του Πάτρικ, ως εργαζόμενου του Βρετανικού Συμβουλίου, στην Ελλάδα, τη δεκαετία του ’40, η Τζόαν ταξίδεψε μαζί του και ξεκίνησε να δημιουργεί το τεράστιο αυτό αρχείο θαυμάσιων φωτογραφιών που με εξαίρεση αυτές που δημοσιεύτηκαν στα βιβλία του Paddy, Μάνη και Ρούμελη, οι υπόλοιπες παρέμεναν μέχρι σήμερα άγνωστες. Τα ταξίδια συνεχίστηκαν και τη δεκαετία του ’50, με τον Πάτρικ να κρατάει σημειώσεις για τα βιβλία που θα έγραφε αργότερα και τη Joan να φωτογραφίζει την ελληνική ύπαιθρο και τους ανθρώπους της. Πολλές από τις φωτογραφίες εικονίζουν τον Πάτρικ, ενώ μια σειρά από αυτές αφορά μια κρουαζιέρα του ζεύγους Fermor στην Ελλάδα μαζί με τον John Craxton, την Margot Fonteyn και τον Freddy Ashton.
Ο Πάτρικ και η Τζόαν αγοράζουν τη δεκαετία του ’60 ένα κτήμα στην Καρδαμύλη της Μάνης, το οποίο θα μετατρέψουν σε ένα υπέροχο σπίτι και θα δωρίσουν αργότερα στο Μουσείο Μπενάκη. Η Τζόαν αν και είχε πάψει να φωτογραφίζει, πραγματοποιεί μια σειρά φωτογραφιών που αποτυπώνει όλη την πορεία των επισκευών μέχρι την ανέγερση του σπιτιού. Μια επιλογή από τις πολυάριθμές αυτές φωτογραφίες παρουσιάζεται στην έκθεση.
«Η Τζόαν φωτογραφίζει με έντονο το πνεύμα αισιοδοξίας που επικράτησε μετά τον πόλεμο. Απαθανατίζει τη ραστώνη κάτω από τον αιγαιοπελαγίτικο ήλιο σε μια περίοδο που τα ελληνικά νησιά καθιερώνονται ως ιδανικός τρόπος ζωής, τα ήθη και τα έθιμα του τόπου μας. Στα πρόσωπα των ανθρώπων της υπαίθρου δεν εικονίζεται ο μόχθος αλλά η χαρά. Στις περισσότερες εικόνες είναι εμφανής η οικειότητα που αναπτύσσει ο εικονιζόμενος με τη δημιουργό. Η ματιά της προς την Ελλάδα είναι αγνή, καθαρή και τρυφερή», αναφέρει η Υπεύθυνη Φωτογραφικών Αρχείων του Μουσείου Μπενάκη, Αλίκη Τσίργιαλου.
Την επιμέλεια της έκθεσης έχει η Olivia Stewart.
H έκθεση συνοδεύεται από την αγγλική έκδοση The photographs of Joan Leigh Fermor. Artist and Lover, σε επιμέλεια της Olivia Stewart και του Ian Collins από το Haus Publishing.