Η Ολλανδή φοιτήτρια Zilla van den Born απέδειξε περίτρανα τα – μικρότερα ή μεγαλύτερα – ψέματα που αναρτούμε στα social media, όταν προσποιήθηκε ότι βρισκόταν για διακοπές στη νοτιανατολική Ασία, δημοσιεύοντας αντίστοιχες φωτογραφίες στο Facebook, ενώ, στην πραγματικότητα, βρισκόταν ... στον καναπέ του σπιτιού της. «Το έκανα αυτό για να καταλάβουν όλοι ότι φιλτράρουμε ό,τι δημοσιεύουμε, δημιουργώντας έναν κόσμο που απέχει πολύ από τον αληθινό».
Στο μεταξύ, έρευνες δείχνουν ότι το 25% του συνόλου των χρηστών του Facebook αναρτά – αθώα ή λιγότερο αθώα – ψέματα σε αυτό. Ας δούμε τα πιο συνηθισμένα:
1) Ανακριβείς πληροφορίες σχετικά με την ταυτότητά μας.
Αυτό είναι ίσως το πιο αθώο είδος ψέματος που μπορούμε να πούμε ή να συναντήσουμε στο Facebook. Κατ' αρχάς, παρόλο που το κοινωνικό δίκτυο έχει προσπαθήσει να εντοπίσει τους ψεύτικους λογαριασμούς, ορισμένοι δημιουργούν τέτοιους για λόγους ασφαλείας, ενώ για τους σελέμπριτι είναι πολύ συνηθισμένο προκειμένου να διατηρήσουν την ανωνυμία τους.
Παράλληλα, παρότι που οι περισσότεροι χρήστες δεν θεωρούν ότι έχουν λόγο να παρουσιάσουν ένα προφίλ εντελώς διαφορετικό από το πραγματικό, έρευνα του 2012 έδειξε ότι ένας στους τέσσερις λέει λευκά ψέματα για να προστατέψει την ταυτότητά του. Το ποσοστό, μάλιστα, είχε αυξηθεί κατά 10% σε σύγκριση με δύο χρόνια πριν. Οι συγκεκριμένοι χρήστες πιστεύουν ότι αν χρησιμοποιήσεις ψευδώνυμο, αν πεις ένα ψεματάκι για την ημερομηνία γέννησής σου ή αν δώσεις ένα e-mail που έφτιαξες μόνο για αυτό το κοινωνικό δίκτυο, δεν τρέχει και τίποτα.
2) Η ηλικία μας.
Αν ένας ενήλικος δεν θέλει να φανερώσει το έτος γέννησής του – και, κατ' επέκταση, την ηλικία του - στο Facebook, δεν υπάρχει πρόβλημα. Ωστόσο, δεν συμβαίνει το ίδιο όταν πρόκειται για ανήλικους.
Θεωρητικά, πρέπει κανείς να είναι τουλάχιστον 13 ετών για να εγγραφεί ως χρήστης. Όμως, σύμφωνα με έρευνα, το 80% των παιδιών λέει ψέματα για την ηλικία του, προκειμένου να χρησιμοποιήσει τα social media. Και αυτό το είδος ψέματος είναι όχι μόνο πολύ διαδεδομένο, αλλά και κάτι που όλοι οι γονείς πρέπει να γνωρίζουν.
3) Προσποιούμαστε ότι έχουμε διαβάσει κάτι που, στην πραγματικότητα, δεν έχουμε.
Έρευνες δείχνουν ότι πολλοί χρήστες αναρτούν στο Facebook άρθρα που δεν έχουν διαβάσει. Ουσιαστικά, αυτό δεν πρόκειται για καθαρό ψέμα, αλλά το ζήτημα είναι όταν γράφουμε και την άποψή μας πάνω σε ό,τι, υποτίθεται, διαβάσαμε- κάτι που είναι πολύ συνηθισμένο. Το ίδιο ισχύει και όταν σχολιάζουμε ένα άρθρο που έχει δημοσιεύσει κάποιος άλλος, έχοντας π.χ. ρίξει απλώς μια πλάγια ματιά στον τίτλο. Τα ψέματα αυτά είναι αρκετά αθώα όταν εκφράζουμε την άποψή μας πάνω σε ένα θέμα π.χ. χιουμοριστικό, αλλά το ζήτημα γίνεται πιο σύνθετο όταν πρόκειται για ένα θέμα πιο σοβαρό.
4) Photoshop.
Η χρήση Photoshop στις φωτογραφίες που ανεβάζουμε στο Facebook είναι περίπου όπως οι «ψεύτες» του Instagram ανεβάζουν μια φωτογραφία #nofilter, ενώ, στην πραγματικότητα, την έχουν τελειοποιήσει με όποιον τρόπο υπάρχει. Και το αποτέλεσμα; Συνήθως, υπερβολικά εξωπραγματικό. Η πιο συνηθισμένη και αρκετά αποκρουστική εκδοχή αυτού είναι όταν κάποιος χρησιμοποιεί το Photoshop για να δείξει το σώμα του καλύτερο από όσο είναι. Δεδομένου ότι πολλοί δεν ξέρουν να το χρησιμοποιούν σωστά, ίσως είναι καλύτερα να βρουν απλώς την καλύτερη γωνία τους.
5) Ανακοινώσεις θανάτου διάσημων προσώπων.
Η Σελίν Ντιον, ο Τζάκι τσαν και πολλοί ακόμη έχουν πέσει θύματα τέτοιου είδους φάρσας. Οι ψυχολόγοι εξηγούν ότι οι συγκεκριμένες αναρτήσεις γίνονται «με στόχο τη χειραγώγηση της κοινής γνώμης, καθώς και την προσέλκυση της συναισθηματικής ή και εμπορικής προσοχής εις βάρος των θυμάτων». Και, κατά συνέπεια, αυτού του είδους τα ψέματα είναι τα πιο αποκρουστικά που μπορούμε να βρούμε στο Facebook, εφόσον όσοι τα αναρτούν δεν ενδιαφέρονται για τους ανθρώπους που θίγουν. Αντίθετα, τους εκμεταλλεύονται με τον χειρότερο δυνατό τρόπο.
6) Προσπαθούμε να πείσουμε τους άλλους πόσο υπέροχη είναι η ζωή μας.
Αυτό βρίσκεται ίσως στην κορυφή των πιο διαδεδομένων ψεμάτων. Ερευνητές επισημαίνουν ότι, μέσω του Facebook, θέλουμε να δείξουμε σε όλους ότι είμαστε όχι μόνο έξυπνοι, αλλά και ενδιαφέροντες.
Πρόκειται, εξάλλου, για έναν από τους άγραφους κανόνες των κοινωνικών δικτύων: Οι χρήστες δεν αναρτούν τίποτα από τις δυσάρεστες πτυχές της ζωής τους, παρά μόνο τις ευχάριστες - και, μάλιστα, υπερμεγενθυμένες. Και έτσι, οι άλλοι, καθώς κάθονται βαριεστημένοι στο διαμέρισμά τους και βλέπουν φωτογραφίες από π.χ. ένα εντυπωσιακό ταξίδι τους, καταλήγουν να σκεφτόνται πόσο ανιαρή είναι η δική τους ζωή.
Αν έχει συμβεί και σε εσάς, λοιπόν, μην ανησυχείτε, δεν είστε οι μόνοι. Εξάλλου, είναι ένα αποσπασματικό κομμάτι της πραγματικότητας - ή απέχει εντελώς από αυτήν, όπως έδειξε και η Zilla van den Born με το πείραμά της.
