Η ιστορία της 43χρονης Μαρίλυ είναι για μένα αυτό που λένε οι ηθοποιοί «κόντρα ρόλος». Με άλλα λόγια, είναι από τις λίγες ιστορίες με την οποία δεν μπορώ στο ελάχιστο να ταυτιστώ/εμπλακώ συναισθηματικά. Από τότε που έπαιζα με κούκλες ήξερα -όσο μπορεί να ξέρει ένα μωρό- ότι θα γίνω μητέρα.
Η Μαρίλυ Αργυροκαστρίτη ανήκει σε εκείνην τη μειοψηφία γυναικών που συνειδητά δεν κάνει παιδιά, όχι επειδή δεν μπορεί, αλλά επειδή δεν θέλει. Και όταν λέει πως δεν θέλει, το εννοεί πραγματικά. Σε κάθε «μα, κοίτα να δεις…», σε κάθε «αλλά δεν είναι έτσι», η Μαρίλη ψύχραιμα και σταθερά, χωρίς να μετακινείται χιλιοστό από τη θέση της, σε χτυπά με ένα επιχείρημα-γροθιά που σε αναγκάζει να πατήσεις stop στην κασέτα με τα hits της μητρότητας.
Ως εκπαιδευτικός, έρχεται σε καθημερινή επαφή με μικρά και μεγαλύτερα παιδιά, ζει και εμπνέεται από αυτά, αλλά δεν της λείπουν τα δικά της παιδιά. Ούτε σε εκείνην ούτε στον σύζυγό της, με τον οποίο είναι παντρεμένη εδώ και οχτώ ολόκληρα χρόνια. «Λεπτομέρεια» που αποκτά ειδική βαρύτητα αν σκεφτούμε πως είναι πολλές οι γυναίκες που κάποια στιγμή ένιωσαν το βιολογικό τους ρολόι να χτυπάει πολύ δυνατά, αλλά δεν βρέθηκε κανείς επίδοξος πατέρας να ανταποκριθεί στο κάλεσμα.
Η Μαρίλυ, τόσο με τα επιχειρήματά της, αλλά κυρίως με τον τρόπο ζωής της, κλονίζει το κοινωνικό στερεότυπο που θέλει τη γυναίκα να ολοκληρώνεται μέσα από τη μητρότητα. Ένα στερεότυπο που στην εποχή μας πλέον δεν έχει να κάνει αποκλειστικά με τη γυναίκα, αν σκεφτούμε ότι ακόμη και τα ομοφυλόφιλα ζευγάρια δίνουν αγώνα για το δικαίωμα στην «ευτυχία» μέσα από την απόκτηση ενός παιδιού.
Ωστόσο, είναι σημαντικό να τονίσουμε πως η Μαρίλυ δεν προσπαθεί να πείσει καμία γυναίκα να κάνει ή να μην κάνει παιδιά, ούτε κατακρίνει βέβαια τα εκατομμύρια γυναικών που οδηγούνται χωρίς δεύτερες σκέψεις στον φυσικό -κατά πολλούς- προορισμό τους. Προσπαθεί απλώς να εξηγήσει σε όσους απορούν μαζί της (ή ακόμη και σε όσους της επιτίθενται) πως η δική της επιλογή -για τα δικά της δεδομένα και τις δικές της ανάγκες- είναι η ορθή.
Μέσα σε έναν κόσμο όπου η μητρότητα εμφανίζεται ως υπέρτατη αξία για κάθε γυναίκα, όπου η Μάνα (με Μ κεφαλαίο, όπως η Παναγία) καθαγιάζεται και παίρνει άφεση αμαρτιών για κάθε λάθος/έλλειψη/παράπτωμά της, η Μαρίλυ τολμά να στέκεται μόνη απέναντι σε ροζ ορδές από «γλυκές μανούλες» -που δεν δέχονται αντίρρηση για το εξ ορισμού «θεάρεστο» έργο τους- και στηρίζει με πάθος αλλά και ψυχρή λογική την επιλογή της.
«Όταν με ρωτάνε για ποιο λόγο δεν θέλω να κάνω παιδί, μου φαίνεται τόσο περίεργο σαν ερώτημα… Ακριβώς επειδή έχω την ίδια απορία να απευθύνω και σε όσους κάνουν παιδί. Για τον απλούστατο λόγο ότι μου φαίνεται πολύ δύσκολο κι επίπονο» είναι η απάντησή της στο πρώτο ερώτημα - ερώτημα όχι δικό μου, αλλά και όλων όσοι έχουν παιδιά. Τι γίνεται τέλος πάντων με αυτό το περιβόητο «μητρικό φίλτρο»; Δεν ξυπνάει σε όλες τις γυναίκες κάποια στιγμή;
«Δεν νομίζω ότι μου ξύπνησε το λεγόμενο “μητρικό φίλτρο” ποτέ, γι’ αυτόν το λόγο και αμφισβητώ ότι αυτό αποτελεί θέσφατο, μια φυσική μοίρα που δεν μπορεί να απωθήσει κανείς. Αποτελεί μιαν επιλογή μέσα στις τόσες για τις οποίες είναι ικανό το σώμα μας. Όταν μιλάω με μητέρες παραδέχονται τις δυσκολίες, αλλά λένε ότι σε αποζημιώνει το συναίσθημα, ότι είναι κάτι που δεν μπορεί να περιγραφεί και ότι είναι απαραίτητο να το ζήσει κανείς.
»Δεν θα ζήσουμε όλα τα συναισθήματα που μπορούμε να ζήσουμε ούτε πιστεύω ότι έχουμε “σκοπό” προκαθορισμένο στη ζωή. Έχει πολλές δυνατότητες το σώμα μας για να κάνει σχεδόν τα πάντα, αλλά είναι η ένταση της επιθυμίας που μας κάνει να το καταπονήσουμε ή να το παραβιάσουμε ή ακόμα να το επιβαρύνουμε. Ε, αυτή η ένταση της επιθυμίας δεν υπάρχει σε όσους επιλέγουν να μην κάνουν παιδιά. Γι’ αυτό ίσως επιλέγουν να μην επιβαρύνουν το σώμα τους, χωρίς αυτό να αποτελεί αίτιο για την επιλογή τους».
Το να μην κάνεις παιδιά είναι μια ιδεολογία. Κι ως τέτοια, έχει και τους πολέμιούς της, που στην Ελλάδα είναι πολλοί. Οι γυναίκες που δεν θέλουν παιδιά ισοδυναμούν με τέρατα που αγαπούν τον έκλυτο βίο ή είναι κακομαθημένες που δεν υπακούν σε προτεσταντικά πρότυπα θυσίας για το ανθρώπινο είδος.
Σε αυτό το σημείο τη διακόπτω, γιατί ξέρω ότι θα προκαλέσει πλήθος αντιδράσεων. Τι πάει να πει «για να μην επιβαρύνουν το σώμα τους;» Ακούγεται λίγο έως πολύ εγωιστικό. Φαίνεται όμως ότι βιάστηκα να βγάλω συμπεράσματα, γιατί, όπως μου εξηγεί η ίδια, «ο καθένας θέτει το δικό του στόχο. Καμία γυναίκα δεν αρνείται να κάνει παιδιά επειδή θα χαλάσει το σώμα της. Απλώς το σώμα είναι κι αυτό ένα στοιχείο ταυτότητας. Και φέρει το όραμα που έχει ο καθένας για τη ζωή του. Η κοινωνία και το σύστημα εξυπηρετούνται πολύ από τη μητρότητα γι’ αυτό και διαφημίζεται τόσο πολύ κι έχουν γίνει πολύ στη μόδα οι «μανούλες» (έτσι, υποκοριστικό, σαν να είναι κοριτσάκια που παίζουν με τις κούκλες τους). Από Νομπελίστα να έπαιρναν συνέντευξη στην Ελλάδα θα τη ρωτούσαν αν έχει παιδιά και να τους μιλήσει γι’ αυτά.»
(Αδύνατον να μη γελάσεις με τη σκωπτική της διάθεση και να μη φέρεις στο νου σου όλα τα κεχαριτωμένα μαμαδίστικα blogs, με το πρώτο πληθυντικό πρόσωπο που δίνει και παίρνει («εμείς δεν τρώμε ακόμη φρουτόκρεμα»), ή τις φεϊσμπουκικές «μανούλες», που κάθε τρεις και λίγο γίνονται viral με τα τραγικά αφελή σχόλια και αναρτήσεις τους.)
Κλείνει η παρένθεση και η Μαρίλυ συνεχίζει: «Οπότε για μένα η άρνηση της μητρότητας είναι ένα ακόμα στοιχείο στην πορεία προς την οριοθέτηση του εαυτού και την απόκτηση ταυτότητας, ένα πολύπαθο θέμα για τις γυναίκες. Είναι εγκλωβισμένες συνήθως σε ρόλους κι όποια λοξοδρομεί πρέπει να έχει τη δύναμη να υποστηρίξει τη θέση της. Φίλη μου, π.χ., με δική της επιτυχημένη επιχείρηση, ντρεπόταν να πει ότι αυτή ήταν δική της κι έλεγε ότι απλά δούλευε εκεί. Ήταν σύζυγος και μητέρα αγόγγυστα, πράγμα που θεωρούσε υποχρέωση και τη δουλειά “πάρεργο”. Ε, δεν θεώρησα ποτέ τη δουλειά και τις δραστηριότητές μου πάρεργα ούτε έψαχνα άλλους ρόλους για να ολοκληρωθώ. Μια χαρά ολόκληρη αισθανόμουν από μικρή ηλικία.»
Πράγματι, αν ρωτήσει κανείς για την Μαρίλυ κάποιον Κερκυραίο, το πιθανότερο είναι να την ξέρει. Πολυσχιδής, δημιουργική, ανήσυχη. Όποια πέτρα κι αν σηκώσεις, θα τη βρεις από κάτω. Ειδικά αν αυτή η πέτρα αφορά την τέχνη, τον πολιτισμό και ακόμη περισσότερο τη διασκέδαση. Αντίθετα από το μύθο που θέλει τις γυναίκες χωρίς παιδιά αντικοινωνικές, μονόχνωτες, να ζουν σε κάποιο σπίτι στην εξοχή αγκαλιά με τις γάτες τους, η Μαρίλυ είναι όχι απλώς υπερδραστήρια και εξωστρεφής, είναι σχεδόν «βουρλισμένη», όπως θα έλεγαν και οι συντοπίτες της οι Κερκυραίοι. Μια ματιά στο σύντομο βιογραφικό της, στο τέλος του κειμένου θα σας πείσει*.
Μιλώντας μαζί της, έχω την αίσθηση πως όλα αυτά δεν τα λέει πρώτη φορά. Φυσικά και δεν εννοώ ότι τα έχει προβάρει, απλώς υπήρξαν σίγουρα πολλοί «περίεργοι» πριν από μένα. Επιβεβαιώνει τις υποψίες μου. Μάλιστα, έχει σκεφτεί τόσο πολύ πάνω στο θέμα και το έχει συζητήσει άλλο τόσο, που με μεγάλη ευκολία μού δηλώνει: «Κοίτα να δεις, ξέρω ακριβώς τους λόγους για τους οποίους δεν θέλω παιδιά. Άκου τους πιο βασικούς». Ακούω λοιπόν να μου αραδιάζει τα επιχειρήματα στη σειρά, και στο ενδιάμεσο δεν παίρνει ανάσα. Η Μαρίλη δεν ξέρει μόνο τι θέλει και τι δεν θέλει, ξέρει και πώς να υποστηρίζει τα θέλω της. Ιδού λοιπόν οι 8 μόνο από τους λόγους:
1. Δεν επιθυμώ να παραδώσω την αυτοδιάθεσή μου. Ένα παιδί είναι αφιέρωση, χρόνος που δεν μπορεί να διαπραγματευτεί και συνεχής φροντίδα. Ακόμα είναι ΓΙΑ ΠΑΝΤΑ. Δεν μπορείς να μετανιώσεις ποτέ για το ότι είσαι μητέρα και να σταματήσεις να είσαι. Αυτό το οριστικό, είναι αρκετά τρομακτικό.
2. Ειδικά στην εποχή μας η απόκτηση ενός παιδιού προσδίδει ακόμα μεγαλύτερη ανασφάλεια στην ζωή μας. Μόνος σου, ορίζεις την μοίρα σου ευκολότερα και σε μια στιγμή ανάγκης ελίσσεσαι. Τα οικονομικά είναι ρευστά και οι ανάγκες είναι μεγαλύτερες από ότι παλιότερα.
3. Κοινωνική ευθύνη. Είμαστε απόλυτα δυσαρεστημένοι από τις κοινωνικές δομές (νοσοκομεία, σχολεία, δικαιοσύνη) και την έλλειψή τους (παιδικοί σταθμοί, υποστήριξη για εργαζόμενες μητέρες). Γιατί γνωρίζοντας όλα αυτά να επιβαρύνω εμένα και το παιδάκι με την τριβή με αυτό το σύστημα;
4. Αν το παιδί για κάποιους είναι δημιουργία, εγώ μέσα από την εκπαίδευση και την ενασχόληση με την τέχνη καλύπτομαι και οι μικρές νίκες μέσα στην καριέρα μου με γεμίζουν. Πόσες από αυτές θα ήταν εφικτές αν είχα παιδί;
5. Δεν έχω καταλάβει ποτέ την εμμονή των ανθρώπων να νικήσουν το θάνατο «αφήνοντας κάτι πίσω». Θα πεθάνω κι αυτό που θα μείνει πίσω θα ήταν ένας άνθρωπος αν έκανα παιδί. Διαφορετικός, δεν θα είναι όμως εγώ! Μαζί με πολλά εκατομμύρια άλλους. Σε αυτή την παρανόηση και στην ιδιοκτησία που αισθάνονται πολλοί επί των τέκνων τους βρίσκονται και πολλά λάθη ανατροφής.
6. Δεν έχω την ανάγκη να αγαπηθώ εκ προοιμίου από κάποιον, να γεννήσω δηλαδή τον άνθρωπο που θα με αγαπάει πάντα και σίγουρα. Μου αρέσει που κερδίζω (αν κερδίζω) την αγάπη των ανθρώπων κάθε μέρα, ως επιλογή. Είναι πιο ενδιαφέρον.
7. Δεν θα μου «άρεσε» να ξαναγίνω παιδί, να ξαναβιώσω την παιδική ηλικία έστω και μέσα από κάποιον άλλο. Ακόμα ψάχνω να μεγαλώσω η ίδια, οπότε δεν ξέρω αν θα είχα την υπομονή να συντροφεύσω ένα παιδάκι στα παιχνίδια του, πράγμα που έχει ανάγκη για να δεθεί με τη μητέρα του. Ακόμα δεν μου αρέσει καθόλου να βλέπω γονείς να σέρνουν τα παιδιά τους στη ζωή τους. Μωρά να κοιμούνται σε καροτσάκια έξω αργά το βράδυ, επειδή οι γονείς πρέπει να βγουν. Για παράδειγμα, έχω πολύ ισχυρή άποψη κι ευθύνη για το πώς θα πρέπει να ζει ένα παιδάκι κι αυτό θα σήμαινε ότι θα περιόριζα πολύ την προσωπική μου ζωή, πράγμα που δεν επιθυμώ. Ακόμα καθώς είμαι εμπλεκόμενη με την εκπαίδευση, δεν θα ήθελα να συνέχιζα τη δουλειά μου και στο σπίτι.
8. Παρατηρώντας τους γονείς που μου αρέσουν είναι άνθρωποι ήρεμοι, χωρίς εξάρσεις, με απλή σκέψη και χωρίς εντάσεις. Επειδή δεν είμαι τέτοιος άνθρωπος, δεν θα ήθελα να υποστεί το παιδί μου την άσχημη -ενίοτε-ψυχολογία μου ή να νιώσει ότι επισκιάζεται από την ισχυρή μου προσωπικότητα. Στη δική μου λογική, ο γονιός γίνεται λίπασμα για να μεγαλώσει το λουλούδι του παιδιού. Δεν κάνω γι’αυτόν το ρόλο. Θέλω συχνά το χώρο μου, το χρόνο μου, την ησυχία μου και αυτό μπορεί να διαρκέσει για μέρες. Πώς μεταθέτεις την μητρότητα;
Η Μαρίλυ μέσα από τους 8 λόγους της, δίνει απαντήσεις στα πιο κοινά ερωτήματα αυτών που έχουν αντίθετη άποψη. Ωστόσο, δεν είναι μόνο αυτοί οι λόγοι. «Δεν ξέρω αν έχουν σταματημό οι αιτίες που με οδηγούν σε μια τέτοια απόφαση και σίγουρα ξεχνώ πολλά πράγματα, ενώ αφήνω επίτηδες απέξω άλλα, που είναι πιο πολιτικά και πιο βαθιά, γιατί στο κάτω κάτω το να μην κάνεις παιδιά είναι μια ιδεολογία. Κι ως τέτοια, έχει και τους πολέμιούς της, που στην Ελλάδα είναι πολλοί. Οι γυναίκες που δεν θέλουν παιδιά ισοδυναμούν με τέρατα που αγαπούν τον έκλυτο βίο ή είναι κακομαθημένες που δεν υπακούν σε προτεσταντικά πρότυπα θυσίας για το ανθρώπινο είδος, αφού δεν έχουν την φυσική επιθυμία να τεκνοποιήσουν και ήλθαν μάταια στον κόσμο τούτο.
Βλέπω καθημερινά ότι αγαπώ τα παιδιά και θαυμάζω τους νέους. Μου αρέσει να βλέπω τα γονιδιακά παιχνίδια στους ανθρώπους κι έχω την περιέργεια να τα ανακαλύψω. Δεν νιώθω όμως ότι κάποιο από όλα αυτά τα παιδιά θα ήθελα να ήταν δικό μου. Αν μου ταιριάζει κάποιος χαρακτήρας το βλέπω σαν πνευματικό μου τέκνο και αν στο μέλλον έχω την δυνατότητα μπορεί και να βοηθήσω κάποιο από αυτά τα παιδιά σε περίπτωση που δεν μπορούν να το κάνουν οι δικοί του. Αλλά για την ώρα επικεντρώνομαι στον εαυτό μου και στην οικογένεια που έχουμε με τον σύζυγο μου. Γιατί και δύο μόνον άνθρωποι, είναι οικογένεια.»
* Who is who Marily?
Η Μαρίλυ Αργυροκαστρίτη σπούδασε στην Καλών Τεχνών Μπρέρα του Μιλάνου, από όπου και αποφοίτησε το 1997 από την ειδικότητα της ζωγραφικής. Είναι υποψήφια διδάκτορας του Τμήματος Τεχνών Ήχου και Εικόνας, με ερευνητικό πεδίο την Ταυτότητα και το Σώμα στη διαδικτυακή τέχνη. Από το 2001 διδάσκει σχέδιο, ζωγραφική, ιστορία της Τέχνης και εφαρμοσμένες τέχνες στη Δευτεροβάθμια Εκπαίδευση, ενώ από το 2005 διδάσκει στα εργαστήρια σχεδίου-ζωγραφικής του Τμήματος Τεχνών Εικόνας του Ιονίου Παν/μίου. Από το 1996 έως το 2001, εξέδιδε το περιοδικό μικροϊστορίας και τέχνης ΕΧΙΤ στην Κέρκυρα, ενώ από το 1991 έως το 2003 ήταν γραμματέας της Κινηματογραφικής Λέσχης Μετείκασμα. Έχει αρθρογραφήσει για ζητήματα τέχνης και πολιτισμού σε εφημερίδες και περιοδικά ενώ τα τελευταία χρόνια αρθρογραφεί για το blog τέχνης Dimart, πάνω σε ζητήματα κουλτούρας και φύλου. Μιλά απταίστως αγγλικά, γαλλικά, ιταλικά και καλά γερμανικά. Παράλληλα δραστηριοποιείται έντονα στα social media, που αποτελούν και κομμάτι της καλλιτεχνικής και ακαδημαϊκής της έρευνας.
