«Αχ, μακάρι να ήξερα να σου πω ποια είναι η θεματική πίσω από την Αντιγόνη, αλήθεια,» μου λέει η Αθηνά Μαξίμου την ώρα που προσπαθεί να βολευτεί στον κόκκινο, βελούδινο καναπέ ενός θεατρικού φουαγιέ. Πριν από λίγο την είχα δει φευγαλέα στο σανίδι, μία άδεια από σκηνικά σκηνή, μία ανοιχτή σκάλα στη γωνία, ο Αιμίλιος Χειλάκης, όρθιος λίγο πιο εκεί, να προσπαθεί να ανακαλύψει τους τρόπους ώστε να μετενσαρκωθεί στον σωστό μεσολαβητή ανάμεσα σε εμάς και σε έναν από τους σπουδαιότερους μύθους ολόκληρης της αρχαιότητας. «Ξέρεις, αυτά τα έργα ζουν πολύ πριν από εμάς και θα συνεχίσουν να ζουν πολύ καιρό αφού θα έχουμε φύγει κι εμείς από τον κόσμο τούτο και εμπεριέχουν τόσο βαθιά νοήματα, τόσο υπαρξιακά, τόσο κοινωνικά, τόσο πολιτικά, τόσες πολυσύνθετες ανθρώπινες έννοιες, αναπάντητα ερωτήματα της ύπαρξης του ανθρώπου που δεν μπορείς να πεις ότι μιλάνε γι'αυτό κι όχι για εκείνο,» θα μου πει αμέσως μετά. «Στην περίπτωση της Αντιγόνης συγκεκριμένα υπάρχουν τόσες πολλές διαμάχες. Είναι η διαμάχη των νέων και των ηλικιωμένων, των ζωντανών και των νεκρών, του άντρα και της γυναίκας, του ανθρώπου ως μονάδα και της πολιτείας, των θεών και των ανθρώπων».
Δίπλα της στον καναπέ ο Αιμίλιος Χειλάκης, σύντροφος της στη ζωή αλλά εδώ και πολλά χρόνια συνοδοιπόρος της σε αυτή τη διαδρομή «μεσολάβησης», γνέφει καταφατικά προς το μέρος της, για να γίνει απέναντι μου κάπως πιο επεξηγηματικός: «Ο Σοφοκλής έγραψε την Αντιγόνη για τους δικούς του αρχαίους, για τους ανθρώπους που έζησαν 1000 χρόνια πριν από τον ίδιο για την μιλήσει για την πολιτική κατάσταση της Αθήνας εκείνη την εποχή. Οι μελετητές του Σοφοκλή λένε πως ο μεγάλος μας ποιητής έγραψε την Αντιγόνη με αφορμή έναν παλιό μύθο που λέει πως οι Αθηναίοι δεν θάβανε τα οστά του εξόριστου Θεμιστοκλή όταν οι Πέρσες έστειλαν το νεκρό του σώμα πίσω στον Πειραιά. Έφτασε λοιπόν η σωρός του Θεμιστοκλή στο λιμάνι και στην πόλη δημιουργήθηκε χαμός για το τι πρέπει να κάνουν. Να δεχθούν το σώμα του προδότη ή όχι; ».
Η Αντιγόνη του Σοφοκλή γράφτηκε γύρω στο 440 π. Χ. για να παρουσιαστεί στα Μεγάλα Διονύσια της αρχαίας Ελλάδας και σήμερα, δεκάδες αιώνες μετά, θεωρείται ένα από τα σπουδαιότερα κείμενα της ανθρωπότητας. Στην τωρινή εκδοχή του που ανεβαίνει αυτό τα καλοκαίρι με πρωταγωνιστές την Αθηνά Μαξίμου, τον Αιμίλιο Χειλάκη και τον Μιχάλη Σαράντη (οι τρεις τους μοιράζονται όλους τους ρόλους του έργου) οι δύο σκηνοθέτες – Μανώλης Δούνιας και Αιμίλιος Χειλάκης – μοιάζουν να ψάχνουν να βρουν νέες γέφυρες προκειμένου να επικοινωνήσουν τον θρύλο της αρχαιότητας στη σημερινή πραγματικότητα. «Ο Μανώλης μπορεί να μην είναι το πιο αναγνωρίσιμο πρόσωπο του κόσμου, γιατί του αρέσει να κρύβεται, είναι όμως ο σταθερός συνεργάτης μας τα τελευταία χρόνια, μαζί έχουμε κάνει τον Άμλετ, την Ιφιγένεια εν Αυλίδι, έχουμε κάνει τον Ταρτούφο,» θα μου πει ο Αιμίλιος Χειλάκης, αναφερόμενος στον συνσκηνοθέτη του. «Με λίγα λόγια είναι ένας άνθρωπος που χωρίς αυτόν εγώ προσωπικά δεν θα μπορούσα να σκηνοθετήσω. Εμένα μου αρέσει να παίζω. Η χαρά μου πάντα κρυβόταν στο να παίζω και σε μία παράσταση σαν αυτή στην οποία συμμετέχουν μόνο τρεις ηθοποιοί αυτή είναι όλη η χαρά. Το να παίξεις δύο ή και τρεις ρόλους».
Στους αμέτρητους αιώνες που έχουν μεσολαβήσει από το πρώτο ανέβασμα της Αντιγόνης μέχρι το φετινό καλοκαίρι στο οποίο το κλασικό αριστούργημα του Σοφοκλή θα φύγει για μία μεγάλη περιοδεία ανά την Ελλάδα, είναι αρκετά εύκολο και γρήγορο να προκύψει το ερώτημα: Γιατί να δούμε για ακόμα μία φορά τον αγώνα της Αντιγόνης να θάψει το νεκρό σώμα του αδελφού της, και τι μπορεί να σημαίνει αυτός ο αγώνας για εμάς, στο σήμερα; «Διαβάζοντας το έργο καταλαβαίνει κανείς ότι εμείς, σαν συνεχιστές αυτών των τεράστιων προσωπικοτήτων του 5ου αιώνα π.Χ., δεν κάνουμε αυτή τη στιγμή κάτι διαφορετικό από το να λέμε τους μύθους προκειμένου να πούμε κάτι στους ανθρώπους σήμερα. Εμείς αφηνόμαστε στο που μας πάει ο μύθος για να πούμε κάτι για την δικιά μας πολιτεία. Και εμείς οι δύο, αλλά και ο Σταμάτης ο Κραουνάκης που υπογράφει τη μουσική και ο Μανώλης ο Δούνιας και ο Γιώργος ο Μπλάνας πιστεύουμε το ίδιο πράγμα. Πως είναι πιο σημαντικές οι ιστορίες από εμάς που θα τις πούμε».
Ποιος είναι όμως ο πιο σωστός τρόπος να αντιληφθεί ένας ηθοποιός του 21ου αιώνα το κείμενο μίας αρχαίας τραγωδίας; «Το μεγάλο κέρδος του θεάτρου του 21ου αιώνα είναι ότι γυρίζουμε σε μία αφήγηση των ιστοριών και όχι σε ένα ψυχολογικό παίξιμο τους. Όλοι εμείς έχουμε βασανιστεί από τις ερμηνείες των τεράστιων ηθοποιών της Μεθόδου – ΝτεΝίρο, Πατσίνο, Μέριλ Στριπ – οι οποίοι γινόντουσαν ο ρόλος. Αυτός όμως ήταν στο σινεμά, δεν μπορείς να το κάνεις εύκολα στο θέατρο. Αν προσπαθήσεις να κάνεις τραγωδία έτσι θα δεις ότι δεν γίνεται. Γίνεται μικρό δράμα. Γιατί τραγικό είναι όταν αυτός που παίζει τον Κρέοντα ξέρει τι θα πάθει ο Κρέοντας στο τέλος. Ο Κρέοντας ξέρει τι θα πάθει. Αν παίξεις έναν άνθρωπο που δεν ξέρει τι θα πάθει στο τέλος είναι μικρό δράμα. Πρέπει να έχει πάντα το ψήγμα της πληροφορίας ο Κρέοντας ότι ίσως κάνει λάθος. Κι αυτό τον κάνει τραγικό».
Ναι, αλλά τότε τι συμβαίνει στο Εγώ ενός σημαντικού, σύγχρονου ηθοποιού; «Κάποια στιγμή, εκεί μετά τα 40 που αρχίζει λίγο και ηρεμεί το αίμα, καταλαβαίνεις ότι είναι σημαντικότερος ο Άμλετ από εσένα που τον παίζεις. Γιατί υπάρχει εδώ και 500 χρόνια,» θα μου πει κατηγορηματικά ο Αιμίλιος Χειλάκης. « Άρα δεν λέω το κείμενο να ευχαριστηθώ που το είπα αντί να προσπαθώ να είμαι ο καλύτερος Άμλετ του κόσμου; Θα είσαι ο καλύτερος Άμλετ του κόσμου αν« στο τέλος της παράστασης συνειδητοποιήσεις πόσο τεράστιο κείμενο είναι ο Άμλετ». «Δεν υπάρχει ο καλύτερος Άμλετ του κόσμου,» τον διακόπτει, γελώντας, σε αυτό το σημείο η Αθήνα Μαξίμου. «Θα είσαι για τον εαυτό σου,» απαντάει εκείνος ήρεμα, σαν να είχε έτοιμη την απάντηση από πριν. «Προσωπικά δεν ξέρω ηθοποιό που δεν έχει σκεφτεί ποτέ έτσι,» συμπληρώνει εκείνη. «Η υποκριτική είναι σαν παιδική ασθένεια. Όλοι οι άνθρωποι είμαστε πολύ ανασφαλείς και εμείς οι ηθοποιοί ίσως λίγο περισσότερο».
Όπως μιλούν για τη νέα τους θεατρική δουλειά, που έκανε πρεμιέρα την Παρασκεύη 22 Ιουνίου στο Κηποθέατρο Παπάγου και συνεχίζει ολόκληρο το καλοκαίρι με μία μεγάλη θεατρική περιοδεία, τόσο μού δημιουργείται η εντύπωση ότι σε αυτή την παράσταση υπάρχει ένας πραγματικός αφανής ήρωας. Ο Σταμάτης Κραουνάκης υπογράφει την μουσική επένδυση του έργου και εγώ αναρωτιέμαι ποια είναι η δική του προσέγγιση απέναντι στα σπουδαία χορικά του Σοφοκλή. Ρωτώ την Αθηνά Μαξίμου. «Δεν μπορώ με τίποτα να ορίσω τι είδος μουσικής έχει γράψει ο Σταμάτης Κραουνάκης για τη συγκεκριμένη παράσταση. Για μένα το κάθε χορικό, από την σύνθεση του Σταμάτη, έχει την δική του προσωπικότητα».Ο σκηνοθέτης και συνοδοιπόρος της την επιβεβαιώνει. «Ο Σταμάτης είναι ένα φυσικό φαινόμενο. Είναι καταιγίδα, είναι τυφώνας. Επίσης επειδή είναι γνώστης των αρχαίων ελληνικών ο Σταμάτης πήγε στο πρωτότυπο κείμενο. Μάλιστα υπήρξαν φορές που, ερχόμενος στην πρόβα, μας έλεγε πως πήρε τηλέφωνο τον Γιώργο τον Μπλάνα και του είπε "Γιώργο, σε αυτό το σημείο δεν θα βάλω τη μετάφραση, θα βάλω το αρχαίο κείμενο". Και όταν ακούγαμε το αποτέλεσμα στη συνέχεια του λέγαμε "Ναι, κάντο όλο στα αρχαία"».
Μέσα στο χαώδες φουαγιέ ενός μισοερειπωμένου θεάτρου, εκεί όπου αυτός ο θίασος στεγάζει τις πρόβες της Αντιγόνης, η οποία ταξίδεψε αμέτρητους αιώνες από τα βάθη αυτού που έμεινε στην ιστορία ως «ο πιο λαμπρός αιώνας που γνώρισε η ανθρωπότητα», του 5ου π.Χ., για να φτάσει στο τώρα, αναλείωτη και δυνατή, μετράω από μέσα μου τα ατελείωτα βήματα του κόσμου από τότε μέχρι σήμερα. Και όλο το νερό που κύλησε στο αυλάκι του χρόνου από τους μεγάλους τραγικούς ποιητές της Αθήνας μέχρι την εποχή που τα έργα τους γίνονται εύκολα ψηφιακές κουκίδες στις οθόνες των υπολογιστών μας και δεν μπορώ παρά να κάνω την τελευταία ερώτηση. Με το διαδίκτυο ασχολείστε ή το προσπερνάτε σφυρίζοντας αδιάφορα; Aπό την αντίδραση τους καταλαβαίνει ότι δεν είναι κάτι που τους απασχολεί στενά στην καθημερινότητα τους. «Έχω παρομοιάσει ξανά το ίντερνετ με ένα μεγάλο στάδιο στο οποίο φωνάζουμε όλοι μαζί, » απαντάει πρώτος ο Αιμίλιος Xειλάκης και η Αθηνά Μαξίμου γελάει γιατί οπωσδήποτε έχει ξανακούσει την συγκεκριμένη παρομοίωση. «Είναι κάτι πολύ χρήσιμο σίγουρα που μπορεί να αποδειχθεί καταστροφικό αν δεν αρχίσουμε να το χρησιμοποιούμε συνετά. Εσείς που δουλεύετε στα μέσα, αλλά και ο κάθε άνθρωπος που μπορεί να γράφει ό,τι θέλει στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης θα πρέπει αρχικά να τσεκάρει πιο προσεκτικά τις πληροφορίες που μεταφέρει, αλλά και τον τρόπο που διατυπώνει την γνώμη του. Είναι σαν μία πέτρα. Μπορώ με αυτή να φτιάξω ένα πολύτιμο εργαλείο για να κάνω την δουλειά μου και την ίδια στιγμή μπορώ να την πετάξω με δύναμη για να σκοτώσω».
Πληροφορίες:
Μετάφραση: Γιώργος Μπλάνας
Σκηνοθεσία: Αιμίλιος Χειλάκης - Μανώλης Δούνιας
Μουσική: Σταμάτης Κραουνάκης
Σκηνικά-Κοστούμια: Εύα Νάθενα
Κίνηση: Αγγελική Στελλάτου
Φωτισμοί: Νίκος Βλασόπουλος
Μουσική Διδασκαλία-Ακορντεόν: Άννα Λάκη
Παραγωγή: Θεατρικές Επιχειρήσεις Τάγαρη
Φωτογράφος/trailer : Μαριλένα Αναστασιάδου
Ερμηνεύουν
Αθηνά Μαξίμου
Αιμίλιος Χειλάκης
Μιχάλης Σαράντης
Χορός
Σωκράτης Πατσίκας
Κρις Ραντάνοφ
Μαρία Τζάνη
Σμαράγδα Κάκκινου
Άννα Λάκη
Παναγιώτης Κλίνης
Πάρις Θωμόπουλος
Τίτος Λίτινας
Δείτε εδώ το πρόγραμμα της καλοκαιρινής περιοδείας.
