Αν τη συναντούσες στο δρόμο πριν το 2013, τότε που κυκλοφόρησε το cd single Με τα Μάτια Κλειστά, δεν θα αναρωτιόσουν «αυτή δεν είναι;» Τρία μόλις χρόνια μετά, τη Γιώτα συχνά τη σταματούν άνθρωποι όλων των ηλικιών για να της κλείσουν συνωμοτικά το μάτι, να της σφίξουν το χέρι ή απλώς να τη ρωτήσουν με το δικαίωμα του ενικού που δίνει η αναγνωρισιμότητα «Α, εσύ δεν είσαι;». Το βράδυ στο καμαρίνι, την επισκέπτονται για να βγάλουν από πάνω τους κάτι δικό τους (ένα ενθύμιο, ένα φυλαχτό) και να της το χαρίσουν, σαν να της λένε (όπως δηλώνει η ίδια) «καταλάβαμε αυτό που προσπαθούσες να πεις».
Ναι, για τη Γιώτα Νέγκα έχει έρθει η στιγμή της πολυπόθητης για έναν λαϊκό καλλιτέχνη ταύτισης του κόσμου - τη βλέπουν, τη χαιρετούν, της μιλούν, αλλά κυρίως την ακούν σαν τον δικό τους άνθρωπο. Θα μπορούσε να είναι η γυναίκα της διπλανής πόρτας, που την ακούν να τραγουδά το πρωί στο μπαλκόνι της και της λένε «Καλημέρα, Γιώτα, τι ωραία που μας ξυπνάς». Θα μπορούσε να είναι η αδερφική τους φίλη που, πάνω από ένα ποτήρι κρασί, μοιράζονται τις αγωνίες και τα ντέρτια τους.
Και όλα αυτά συμβαίνουν γιατί «το Γιωτάκι», όπως αποκαλεί η ίδια τον εαυτό της, είναι ένα λαϊκό παιδί που λάτρευε να κάθεται στα πόδια του πατέρα του και να τον συνοδεύει στο μπουζούκι όταν εκείνος γέμιζε τη γειτονιά του Κορυδαλλού με οικεία αγαπημένα ακούσματα, όπως του Μπιθικώτση, της Μοσχολιού, του Νταλάρα και της Χαρούλας. Τον θυμάται σαν τώρα να καμαρώνει όταν εκείνη έπιανε τις ψηλές νότες και να νευριάζει όταν του λέει «δεν μπορώ». «Ακόμη και σήμερα, που δεν ζει, τον ακούω να μου λέει “Μπορείς. Εγώ σ’ το λέω”».
Αυτά και άλλα πολλά μου εξομολογήθηκε η ίδια, μια μέρα μετά την παρουσίαση του τελευταίου της προσωπικού δίσκου Τελευταίος Εαυτός, σε μουσική Θέμη Καραμουρατίδη και στίχους Οδυσσέα Ιωάννου. Το ραντεβού δόθηκε στο ίδιο μέρος που έγινε και η παρουσίαση, στον «Μπλε Παπαγάλο» (αγαπημένο της στέκι). Με φόντο την υπέροχη πλατεία Αυδή, η Γιώτα δακρύζει γι’ αυτά που χάθηκαν, για εκείνους που δεν έγιναν άλλοι, θυμώνει με τους πολιτικούς, κυρίως όμως ελπίζει για τα καλύτερα που θα έρθουν. Γιατί όπως δηλώνει πεισματωμένη, την δύναμη και την ελπίδα της δεν τη χαρίζει σε κανέναν.
ΤΟ ΑΛΗΘΙΝΟ ΤΡΑΓΟΥΔΙ ΦΤΙΑΧΝΕΤΑΙ ΓΙΑ ΤΙΣ ΨΥΧΕΣ, ΟΧΙ ΓΙΑ ΤΙΣ ΤΣΕΠΕΣ
«Όταν πρωτοακούστηκε το Με τα Μάτια Κλειστά, όλοι είπαν ότι είμαι λαϊκή τραγουδίστρια. Φυσικά και δεν το αρνούμαι. Το αίσθημα σε κάνει λαϊκό τραγουδιστή, η αμεσότητα και η αλήθεια του βιώματος. Οι τεχνικές είναι καλές για να τις μαθαίνουμε και μετά να τις ξεχνάμε. Η τεχνική δρα επικουρικά, βοηθά το λόγο να ταξιδέψει, αλλά δεν πρωτοστατεί» μου λέει όταν ξεκινώ από τα βασικά, δηλαδή από το τι είναι «λαϊκό» και κατά πόσο η ίδια αποδέχεται τον όρο «λαϊκή τραγουδίστρια». Και φυσικά, ως λαϊκή τραγουδίστρια, που βάζει συναίσθημα και βίωμα σε πρώτο ρόλο, δεν μπορεί παρά να είναι και ροκ. «Η ροκ είναι ο ίδιος κώδικας με το λαϊκό». Μου τονίζει ωστόσο πως δεν είναι υποχρεωτικό να ακούν όλοι λαϊκό. «Υπάρχουν άνθρωποι που δεν αναγνωρίζουν τον εαυτό τους στο λαϊκό τραγούδι. Είναι απόλυτα λογικό. Δεν είναι ανάγκη όλοι να ακούμε τα ίδια. Εκτός αν τους σύστησαν ως λαϊκό κάτι που δεν είναι. Υπάρχουν άνθρωποι που είναι λίγο θολό μέσα τους τι είναι λαϊκό, τι είναι έντεχνο λαϊκό, τι είναι λούμπεν. Αυτές οι λεπτές αποχρώσεις δεν είναι εύκολα ευδιάκριτες. Κάποιος που δεν έχει επαφή με αυτό, μπορεί εύκολα να ενοχοποιήσει όλο το λαϊκό».
Αλήθεια, τι γνώμη έχει για την πολυσυζητημένη ταμπέλα του «Έντεχνου»; Μου απαντά με μια μεταφορά: «Δεν καταλαβαίνω το διαχωρισμό. Είναι σαν να λέμε εσύ είσαι ξανθιά, εγώ κοκκινομάλλα, πώς θα κάτσουμε να συζητήσουμε στο ίδιο τραπέζι; Αν έχουμε θέμα κοινό να συζητήσουμε, θα τα βρούμε. Ναι, ο λόγος μπορεί να είναι και έντεχνος. Τι λέει αυτό;».
»Αυτό που μετράει είναι να είναι αληθινό το τραγούδι. Να φτιάχτηκε για ψυχές και όχι για τις τσέπες. Κι ας γεμίσει και τις τσέπες…».
Ένα τέτοιο τραγούδι για την Γιώτα είναι και Το Δίκιο Μου (από το Καινούργιο Φιλί, των Καραμουρατίδη-Ιωάννου), που άγγιξε την ψυχή της και «εκφράζει το πολιτικό κλίμα της εποχής». «Πολιτικό;» απορώ. «Ήμουν σίγουρη ότι πρόκειται για ένα καθαρά ερωτικό τραγούδι» αντιλέγω. «Θα χαρεί τρελά ο Οδυσσέας όταν μάθει ότι το είδες ως ερωτικό. Όλα τα ερωτικά έχουν πολιτική χροιά και το αντίστροφο. Αυτή είναι η μαγεία και η ελευθερία της τέχνης. Και η αναγκαιότητα της τέχνης. Αυτή ακριβώς είναι η αμεσότητα του τραγουδιού, φεύγει από τον ένα και γίνεται βίωμα του άλλου».
«Δεν είναι το θέμα που κάνει το λαϊκό τραγούδι, είναι η προσέγγιση. Όχι το τι θα πεις, αλλά πώς θα το πεις».
Και σε αυτό το «πώς», μου λέει, τη βοήθησαν πολύ ο Σταμάτης Κραουνάκης αλλά και η Δήμητρα Γαλάνη με την οποία συνεργάζεται τώρα.
«Ευλογήθηκα να συνεργαστώ με τον Σταμάτη στη «Χελώνα» σε ένα απενοχοποιημένα λαϊκό πρόγραμμα». Ο Σταμάτης μού έμαθε κάτι πολύ σπουδαίο, μου επεσήμανε το γιατί: Γιατί θες να λες λαϊκό, γιατί θες να γράφεις λαϊκό, γιατί θες να είσαι στη σκηνή. Ψάξε να βρεις το γιατί. Μου είπε “εγώ σου έδειξα ένα δρόμο, δεν θα σου δείξω πώς να περπατάς γιατί ξέρεις πώς να περπατήσεις. Απλώς σου άνοιξα ένα μονοπάτι”».
»Όσο για τη Δήμητρα Γαλάνη, που συνεργάζομαι τώρα στο “Passport”, είναι μεγάλη δασκάλα. Στον τρόπο που εκφράζεται και στον τρόπο που οδηγεί την ορχήστρα να εκφράζει το λαϊκό τραγούδι. Η ίδια αν και δηλώνει πως δεν είναι λαϊκή τραγουδίστρια, ωστόσο σέβεται τόσο πολύ αυτό τον κώδικα και τον έχει μάθει στην ψίχα του. Το λέει και η ίδια πως η συνεργασία της με τον Τσιτσάνη τής έδειξε ακριβώς τι είναι αυτό».
ΟΙ ΜΕΓΑΛΟΙ ΛΑΪΚΟΙ ΠΟΥ ΕΦΥΓΑΝ
ΚΑΙ ΟΛΟΙ ΑΥΤΟΙ ΠΟΥ ΔΕΝ ΕΓΙΝΑΝ ΑΛΛΟΙ
«Ο τελευταίος μεγάλος ήταν ο Μητροπάνος. Τον γνώρισα λίγους μήνες πριν φύγει. Πρόλαβα να νιώσω την αύρα του. Ήταν ένας πολύ καθάριος άνθρωπος. Από αυτούς που θες να μιλάς μαζί τους, να παίζεις τάβλι μαζί τους, να τον παίρνεις και να του λες “έλα, έχω πρόβλημα”. Ένιωσα σαν να μου ‘φυγε μέσα από τα χέρια. Μεγάλη απώλεια» λέει και κομπιάζει. Και δεν είναι η μόνη φορά που η Γιώτα κομπιάζει στην προσπάθεια να μην δακρύσει– ή τουλάχιστον να μην δακρύσει μια φορά ακόμη. Της θυμίζω τότε που συγκινήθηκε, σε ένα τραγούδι της λίγο μετά την απώλεια του Μητροπάνου. «Είναι λυτρωτικό το κλάμα» μου λέει. «Τι πάει να πει αν έχω πονέσει πολύ στη ζωή μου; Ο πόνος είναι σαν τον έρωτα. Δεν έχει πολύ ή λίγο».
Με τον ίδιο τρόπο, το κλάμα, αντέδρασε και όταν άκουσε για πρώτη φορά το Έχω Άνθρωπο (Λειβαδάς-Γκόνης). «Η απώλεια με συγκινεί. Και η απώλεια μπορεί να μην είναι ενός άλλου προσώπου, αλλά του ίδιου σου του εαυτού».
Το ίδιο συγκινήθηκε και όταν άκουσε τον στίχο του Ιωάννου Και για όλους αυτούς που δεν γίνανε άλλοι/με σπασμένους μισθούς δυο ζωές έχουν βγάλει (από το Τα Τραγούδια που Λες στον Τελευταίο Εαυτό) «Με βρήκε εξ απήνης και με διέλυσε. Με πήραν τα κλάματα. Σκέφτηκα όλους αυτούς που δεν έγιναν άλλοι».
Σταματά, κολλάει για λίγο… Της προτείνω διάλειμμα για τσιγάρο. Καπνίζουμε την ίδια μάρκα, μπερδεύουμε τα πακέτα… Είναι αγχωμένη, μου λέει. Τρέχει και δεν προλαβαίνει αυτή την εποχή. Η αμηχανία σπάει με δυο πιτσιρίκια που έρχονται να ζητήσουν λεφτά. Λένε πως πεινάνε. «Λεφτά δεν δίνω» τους απαντά. «Αν θέλετε να πάρετε κάτι να φάτε» και ψάχνει με το βλέμμα τη Νέλλυ να τους παραγγείλει τοστ χωρίς ζαμπόν, όπως ζήτησαν τα ίδια. «Αμαρτία να τα διώξεις…» Βρίσκω την ευκαιρία και τη ρωτάω για τα παιδιά που δεν έκανε. «Δεν ξέρω αν μου λείπουν τα παιδιά. Θα φανεί στο μέλλον. Δεν αισθάνομαι μισή γυναίκα επειδή δεν έχω παιδιά. Οι συγκυρίες το έφεραν. Διοχετεύω όλο μου το μητρικό ένστικτο στους φίλους, στις πρόβες, στους μουσικούς. Ευτυχώς, δεν μένει σκασμένο» λέει και γελάει.
Σιγά σιγά βρίσκουμε το χαμένο ρυθμό της κουβέντας και επιστρέφουμε, αυτήν τη φορά σε αυτές που έφυγαν. «Η Μοσχολιού ήταν πολύ μεγάλος πυλώνας στη ζωή μου. Πρόλαβα και τη συνάντησα μία φορά στο Εθνικό Ωδείο και καπνίσαμε ένα τσιγάρο. Νίνου, Χασκήλ… Τι να πω γι’ αυτές; Τις άκουγα κι έλεγα γιατί να μην είμαι σοπράνο κι εγώ;» λέει και ο τόνος της φωνής της φορτώνεται με πολλά θαυμαστικά για τις γυναίκες μύθους του λαϊκού τραγουδιού, που πέρασαν μέσα από δρόμους γεμάτες φωτιές και δαίμονες.
ΑΠΟ ΤΗΝ ΑΝΩΝΥΜΙΑ ΜΕΧΡΙ ΤΗΝ ΑΓΑΠΗ ΤΟΥ ΚΟΣΜΟΥ
Εκείνη άραγε συνάντησε δαίμονες; Πόσο δυσκολεύτηκε να γίνει αποδεκτή στο χώρο; Γιατί άργησε τόσο -σε σχέση με τη μακριά της πορεία- να μπει στη δισκογραφία; Της στοίχισε καθόλου αυτή η «καθυστέρηση»; Μήπως εδώ κολλάνε οι στίχοι από το αγαπημένο της Σερί (πάλι του διδύμου Καραμουρατίδης-Ιωάννου);
Όχι πως δεν έχω κουραστεί/μα δεν ήρθε μια ζαριά σωστή/κι ό,τι έχω κάνει για να γίνει
μου ‘χει βγάλει την ψυχή/Δεν έχει τέλος το σερί/πήρα το λίγο για πολύ.
«Όταν άκουσα Το Σερί πρώτη φορά, είπα στον Οδυσσέα: “Για μένα το έχεις γράψει έτσι;” Το ίδιο ένιωσα και με το Έχεις Άνθρωπο. Υπάρχει ένα κοινό αίσθημα, γι’ αυτό ταυτίζονται τόσοι άνθρωποι.
»Όσο για την καθυστερημένη αναγνώριση που λες, δεν έτυχε να βρεθώ στο σωστό σημείο, τη σωστή στιγμή. Ωστόσο, ό,τι έχω ποθήσει πραγματικά δεν με έχει προδώσει, ανεξάρτητα αν άργησε. Τίποτε από αυτά που λαχτάρησα δεν μου γύρισε την πλάτη. Δεν είχα όμως αγωνία, λαχτάρα είχα. Τη λαχτάρα να μου δώσουν έναν στίχο που δεν έχει πει κανείς άλλος. Ήθελα να κάνω δισκογραφία για να δοκιμαστώ – ο δίσκος ήρθε τη στιγμή που χαλάρωσα» και αναφέρεται στη στιγμή που το δίδυμο Καλαντζόπουλος-Ρεμπούτσικα την ανακάλυψε σε μια οντισιόν, όπου η Γιώτα πήγε τελευταία στιγμή, σχεδόν με το ζόρι.
«Ο Παναγιώτης είναι ο ηθικός αυτουργός για ό,τι έχει γίνει από τότε και ό,τι άλλο μπορεί να γίνει. Με έβαλε στο γήπεδο, στη δισκογραφία. Η Ευανθία πάλι φέρει έναν ολόκληρο κόσμο».
»Στην οντισιόν, εκείνη μου ζήτησε, μετά το Αυτή η Νύχτα Μένει, το Τι σου ‘Κανα και Πίνεις. Μετά μου ζήτησαν Χατζιδάκι. Τραγούδησα το Μη τον Ρωτάς τον Ουρανό, αλλά είπα μέχρι εδώ. Ο μύλος δεν τα αλέθει όλα. Δεν πρέπει να τα σφάζουμε όλα. Σαν να προσπαθώ να καμωθώ ότι είμαι 1,85 με γαλανά μάτια». Όντως, η Γιώτα Νέγκα δεν καμώνεται ότι είναι άλλη πέρα από τον εαυτό της. Δεν επιστρατεύει ούτε σκηνικά τερτίπια ούτε στιλίστες. Γιατί όπως δηλώνει «Θέλω να με αγαπάνε, όχι να με θαυμάζουν. Είναι το σακατιλίκι μου αυτό». Δεν την κουράζει όλο αυτό το ξαφνικό κύμα αγάπης που μπήκε στη ζωή της; Δεν υπάρχουν στιγμές που νιώθει άβολα με αυτό; «Αυτός ο απόηχος της αγάπης δεν μπορεί να εξαφανιστεί κατεβαίνοντας από τη σκηνή. Έρχεται φυσικά. Δεν με έχει ζορίσει η αναγνώριση». Τη ρωτάω αν έχει ξεπεράσει το τρακ της πρωτάρας.
«Στα πρώτα λεπτά, πάντα έχω τρακ. Φεύγει μόλις πω το πρώτο ρεφρέν. Δεν μπορείς να ανέβεις σε μια σκηνή με 100% σιγουριά. Στο λαϊκό πάνω από όλα είναι το βλέμμα που σε συνδέει. Στη σκηνή ψάχνω να πιαστώ από ένα ζευγάρι μάτια. Τα μάτια είναι σαν πρίζα, σαν ροή ενέργειας».
«ΑΝ ΣΥΝΑΝΤΟΥΣΑ ΤΟΝ ΠΡΩΘΥΠΟΥΡΓΟ…»
Τα μάτια όμως μπορεί πολλές φορές να μας ξεγελάσουν. Ακόμη και στις πολιτικές επιλογές. «Δεν ήμουν η μόνη που πίστεψα ότι αυτή η φορά θα ήταν διαφορετική. Τηλεόραση αποφάσισα να σταματήσω να βλέπω talk shows και ειδήσεις. Στόχο έχουν να σε τρομοκρατήσουν για κάτι που θα έρθει, έτσι ώστε να περάσεις στα μουγκά αυτό που ήδη σε έχει βρει».
»Προσπαθώ απεγνωσμένα να δικαιολογήσω, αλλά δεν με βοηθάει κανείς. Δεν εμπίπτει στο νόμο του τυχαίου όλες οι μεταρρυθμίσεις, όλες οι αλλαγές να πηγαίνουν στο χειρότερο τη ζωή μας. Αν συναντούσα τον κ. Τσίπρα, θα του έλεγα: “Θα σε δικαιολογούσα αν και το δικό σου παιδί είχε τον κίνδυνο να βγει στο δρόμο όπως και το δικό μου, τότε θα καταλάβαινα ότι δεν μπορούσες να κάνεις αλλιώς”. Αλλά μιλάνε με νούμερα, το παιδί τους δεν θα πεινάσει. Υποτίθεται ότι αυτοί σπούδασαν και εκπαιδεύτηκαν για να διαχειριστούν αυτές τις καταστάσεις. Αν δεν μπορούσαν, να μη διεκδικούσαν να είναι εκεί. Δεν θα προσπαθήσω να σε πείσω ότι φτιάχνω ωραία πουτίγκα αν δεν ξέρω από μαγειρική».
Η Γιώτα Νέγκα μπορεί να φαίνεται απογοητευμένη, θυμωμένη, αλλά όλα αυτά τα νικάει στο τέλος η πίστη της σε ένα καλύτερο αύριο. «Ναι, έχω απογοητευτεί, παρ’ όλα αυτά δεν λέει να παραιτηθεί από μέσα μου η ελπίδα. Όλο αυτό μπορεί να ανατραπεί. Το πιστεύω τόσο βαθιά, που όλο αυτό με κρατάει να μην πάθω κατάθλιψη».
Το κλίμα βαραίνει με την πολιτική, ανάβει τσιγάρο, με ρωτάει αν πείνασα. Γυρίζουμε την κουβέντα στα απλά, τα καθημερινά, όπως τις μικρές γυναικείες συνήθειες ή το φαγητό που αξίζει στο Μεταξουργείο και τις εξόδους με καλή παρέα. Θυμάται την οικογένειά της γύρω από το τραπέζι. Τότε που «καθόμασταν γύρω από αυτό 6… 8 ώρες. Συζητούσαμε, τρώγαμε, λέγαμε ανέκδοτα, παίζαμε μπουζούκι, ξανατσιμπάγαμε, τσακωνόμασταν, γελάγαμε, δακρύζαμε, κουτσομπολεύαμε, ξανά μανά από την αρχή. Αυτό είναι μαγικό, είναι ελληνικό πράγμα, αυτό είμαστε». Μαζεύω σιγά σιγά τα πράγματά μου για να δώσω τη θέση μου στην επόμενη δημοσιογράφο, που ήδη περιμένει στο διπλανό τραπέζι. Μου λέει γελώντας «τελικά, μόνο για τον Τελευταίο Εαυτό δεν είπαμε». Της απαντώ πως «ο Τελευταίος Εαυτός μιλάει μόνος του. Το θέμα ήταν να μιλήσει και ο δικός σου τελευταίος εαυτός». Δεν ξέρω αν ακούστηκε ως αυθάδεια, αλλά καμιά φορά χρειάζεται να μιλάνε και οι τραγουδιστές για όσα δεν πρόλαβαν να πουν στα τραγούδια τους.
To νέο άλμπουμ Τελευταίος Εαυτός, των Νέγκα-Καραμουρατίδη-Ιωάννου, κυκλοφορεί από την Feelgood Records και τα τραγούδια μπορείτε να τα ακούσετε εδώ.
ΜΗ ΧΑΣΕΤΕ: Δήμητρα Γαλάνη - Ελένη Τσαλιγοπούλου - Γιώτα Νέγκα, για 8 μόνο εμφανίσεις στο «Passport – Κεραμεικός», από τις 20 Φεβρουαρίου.
Για περισσότερες πληροφορίες, επισκεφθείτε τον ιστότοπο του Passport.
Για κρατήσεις, επικοινωνήστε στο τηλέφωνο 210 5222203.
